Michelle O'Neill

Michelle O'Neill
GanwydMichelle Doris Edit this on Wikidata
10 Ionawr 1977 Edit this on Wikidata
Fermoy Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Gogledd Iwerddon Gogledd Iwerddon
Alma mater
  • St Patrick's Academy, Dungannon Edit this on Wikidata
Galwedigaethgwleidydd, cyfrifydd Edit this on Wikidata
SwyddMember of the 6th Northern Ireland Assembly, Member of the 5th Northern Ireland Assembly, Member of the 4th Northern Ireland Assembly, Member of the 3rd Northern Ireland Assembly, Dirprwy Brif Weinidog, Minister of Health, Minister for Agriculture and Rural Development, Vice-President of Sinn Féin, Member of the Legislative Assembly of Northern Ireland, Prif Weinidog Gogledd Iwerddon Edit this on Wikidata
Plaid WleidyddolSinn Féin Edit this on Wikidata
Gwefanhttp://www.sinnfein.ie/contents/14972 Edit this on Wikidata

Dirprwy Brif Weinidog Gogledd Iwerddon ers 2020 yw'r gwleidydd Gwyddelig Michelle O'Neill (ganed Doris, 10 Ionawr 1977) [1] Is-lywydd Sinn Féin ers 2018 yw hi. Mae hi’n Aelod o’r Cynulliad Deddfwriaethol (MLA) dros Ganol Ulster ers 2007.

Cafodd O'Neill ei geni yn Fermoy, Swydd Corc, Gweriniaeth Iwerddon [2] mewn teulu gweriniaethol Gwyddelig yn Clonoe, Swydd Tyrone, Gogledd Iwerddon. Roedd ei thad, Brendan Doris, yn garcharor dros dro gyda'r IRA ac yn gynghorydd Sinn Féin. [3]

Cafodd ei addysg yn yr Academi Merched St. Padrig, ysgol ramadeg Gatholig yn Dungannon, Tyrone.[1] Wedyn, dechreuodd hyfforddi fel technegydd cyfrifeg, cyn dilyn gyrfa wleidyddol. [1]

Gyrfa Wleidyddol

[golygu | golygu cod]

Dechreuodd O'Neill ymwneud â gwleidyddiaeth weriniaethol yn ei harddegau,[3] gan gynorthwyo ei thad gyda gwaith etholaeth yn ei rôl fel cynghorydd yn Dungannon.[4] Ymunodd â Sinn Féin ar ôl Cytundeb Gwener y Groglith ym 1998, yn 21 oed. Yn 2010, daeth yn Faer Dungannon a De Tyrone. O'Neill oedd y fenyw gyntaf i ddal swydd Maer, yn ogystal ag un o'r bobl ieuengaf.[1][5]

Gweinidogaethau

[golygu | golygu cod]

Yn dilyn Etholiad Cynulliad Gogledd Iwerddon yn 2011 fe'i hetholwyd hi y Weinidog Amaethyddiaeth a Datblygu Gwledig lle bu iddi ddatganoli swyddi i sir Derry o Belffast.[6]

Yn 2016, wedi etholiad y flwyddyn honno i'r Cynulliad fe'i phenodwyd yn Weinidog Iechyd. Ar ôl dim ond wyth diwrnod yn y swydd, cyhoeddodd y byddai'n dileu'r gwaharddiad oes ar ddynion hoyw a deurywiol yn rhoi gwaed yng Ngogledd Iwerddon.[7]

Yn Ionawr 2017, pan ymddiswyddodd Martin McGuinness fel dirprwy Brif Weinidog mewn protest yn erbyn sgandal y Cymhelliant Gwres Adnewyddadwy, a dweud na fyddai’n sefyll yn yr etholiad sydyn a ddeilliodd o hynny, dewiswyd O’Neill yn “arweinydd plaid newydd Sinn Féin yn y Gogledd".

Ym mis Chwefror 2018, daeth O'Neill yn is-lywydd Sinn Féin, gan olynu Mary Lou McDonald, a ddaeth yn llywydd yn dilyn ymddeoliad Gerry Adams.[31] Ym mis Tachwedd 2019 wynebodd her arweinyddiaeth gan John O'Dowd, gan ennill gyda 67% o'r bleidlais.[8]

Ddirprwy Brif Weinidog

[golygu | golygu cod]

Ym mis Ionawr 2020, penodwyd O'Neill yn Ddirprwy Brif Weinidog Gogledd Iwerddon. Collodd ei swydd yn awtomatig ar 14 Mehefin 2021 pan ymddiswyddodd Arlene Foster fel Prif Weinidog, a'i hadennill pan gafodd hi a Paul Givan eu henwebu'n ddirprwy Brif Weinidog a Phrif Weinidog Cymru ar 17 Mehefin 2021. Ym mis Chwefror 2022, O'Neill unwaith eto collodd ei swydd fel dirprwy Brif Weinidog gydag ymddiswyddiad Paul Givan fel Prif Weinidog.

Daeth Sinn Féin i fod y blaid fwyaf ar ôl etholiad y cynulliad yn 2022, gan roi O'Neill yn y rheng flaen ar gyfer swydd Prif Weinidog Gogledd Iwerddon.[9][10]

Etholiadau

[golygu | golygu cod]
Blwyddyn Etholaeth Plaid Pleidleisiau dewis cyntaf % Canlyniad
2007 Canol Ulster Sinn Féin 6,432 14.5 Etholedig
2011 Canol Ulster Sinn Féin 5,178 11.9 Etholedig
2016 Canol Ulster Sinn Féin 6,147 15.1 Etholwyd [11]
2017 Canol Ulster Sinn Féin 10,258 20.6 Etholwyd [11]
2022 Canol Ulster Sinn Féin 10,845 21.0 Etholedig

Personol

[golygu | golygu cod]

Bu iddi feichiogi yn 16 oed. Priododd Paddy O'Neill pan oedd hi'n 18 oed. Mae ganddyn nhw ddau o blant. Gwahanon nhw yn 2014. [1][12][13]

Dolenni

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 "Michelle O'Neill: Who is Sinn Féin's new Northern leader?". BBC News (yn Saesneg). 23 Ionawr 2017. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 Ionawr 2017. Cyrchwyd 25 Ionawr 2017.
  2. ↑ "Michelle O'Neill – Acceptance speech as Leas Uachtarán Shinn Féin". sinnféin.ie. 10 Chwefror 2018. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-04-23. Cyrchwyd 7 Gorffennaf 2020.
  3. ↑ 3.0 3.1 "5 things you should know about Michelle O'Neill, the new Sinn Fein leader at Stormont". The Irish News (yn Saesneg). 23 Ionawr 2017. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 Chwefror 2017. Cyrchwyd 24 Ionawr 2017.
  4. ↑ Breen, Suzanne (23 January 2017). "How does SF's Michelle O'Neill measure up to Arlene Foster?". Belfast Telegraph (yn Saesneg). Belfast. ISSN 0307-5664. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 February 2017. Cyrchwyd 24 January 2017.
  5. ↑ McDonald, Henry (23 Ionawr 2017). "Michelle O'Neill: new Sinn Féin leader marks republican sea change". The Guardian (yn Saesneg). London. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 Ionawr 2017. Cyrchwyd 24 Ionawr 2017.
  6. ↑ "Department of Agriculture's Ballykelly HQ plans unveiled". BBC News (yn Saesneg). 30 Ebrill 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 Mai 2017. Cyrchwyd 29 Mawrth 2017.
  7. ↑ McDonald, Henry (2 Mehefin 2016). "Northern Ireland to lift ban on gay men donating blood". The Guardian (yn Saesneg). London. ISSN 0261-3077. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 Rhagfyr 2019. Cyrchwyd 29 Mawrth 2017.
  8. ↑ "Sinn Féin: O'Neill polled 67% in deputy leadership contest". BBC News (yn Saesneg). 22 Tachwedd 2019. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 Rhagfyr 2019. Cyrchwyd 2 Rhagfyr 2019.
  9. ↑ Neville, Steve (8 Mai 2022). "Michelle O'Neill: Her path from Fermoy to Northern Ireland's first minister". Irish Examiner (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 9 Mai 2022. Cyrchwyd 9 Mai 2022.
  10. ↑ "Northern Ireland: Sinn Fein secures historic election win". DW (yn Saesneg). 7 Mai 2022. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 9 Mai 2022. Cyrchwyd 9 Mai 2022.
  11. ↑ 11.0 11.1 "Mid Ulster Northern Ireland Assembly constituency". BBC.
  12. ↑ "Who is Michelle O'Neill? Meet the new leader of Sinn Féin in Northern Ireland". The Irish Post (yn Saesneg). 23 Ionawr 2017. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 Chwefror 2017. Cyrchwyd 25 Ionawr 2017.
  13. ↑ Preston, Allan (6 Chwefror 2017). "Being a teenage mother turned me into a stronger person, reveals Sinn Fein's Michelle O'Neill". Belfast Telegraph (yn Saesneg). Cyrchwyd 26 Medi 2019.