Parc Phoenix

Parc Phoenix
Enghraifft o'r canlynolparc Edit this on Wikidata
Label brodorolPáirc an Fhionnuisce Edit this on Wikidata
Map
GweithredwrOffice of Public Works Edit this on Wikidata
Enw brodorolPáirc an Fhionnuisce Edit this on Wikidata
RhanbarthDulyn Edit this on Wikidata
Gwefanhttps://phoenixpark.ie/ga/ Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Parc dinas yw Parc Phoenix (Gwyddeleg: Páirc an Fhionn-Uisce, "Park Dŵr Clir/Llonnydd/Gwyn"[1]), sydd wedi'i leoli 3km i'r gogledd-orllewin o ganol Dulyn, prifddinas Gweriniaeth Iwerddon. Nid oes gan yr enw ddim i'w wneud ag aderyn mytheolegol y ffenics. Mae'n gyfoethog mewn lawntiau a rhodfeydd coed, sy'n gorchuddio 712 hectar,[2][3][4] mae mur perimedr 16km yn ei ffinio. Mae'r parc hefyd yn gartref i nythfa o geirw.

Mae'n un o barciau caeëdig mwyaf Ewrop, yn fwy na Central Park yn Efrog Newydd a Hyde Park yn Llundain.

Heddiw, cynhelir cyngherddau niferus a hanes blynyddol Parc y Ffenics Motor Ra yn y parc. Mae Llywodraeth Iwerddon yn lobïo UNESCO i gael dynodiad Safle Treftadaeth y Byd i'r Parc.[5]

Hanes

[golygu | golygu cod]
Lamp Nwy nodweddiadol o'r Parc

Wedi concwest y Normaniaid o Ddulyn a'r cyffiniau yn y 12g, sicrhaodd Hugh Tyrell, Barwn 1af Castleknock, y byddai cyfran helaeth o dir heb ei drin, a oedd yn cynnwys Parc Ffenics heddiw, yn cael ei ildio i Farchogion Sant Ioan o Jerwsalem. Ymsefydlodd y ddau mewn abaty ym mhentref Kilmainham, ar safle'r Ysbyty Brenhinol erbyn hyn. Collodd y marchogion bob hawl i'w tiroedd pan atafaelodd Harri VIII yr holl eiddo mynachaidd yn 1537, ac 80 mlynedd yn ddiweddarach daeth y tiroedd yn eiddo i gynrychiolwyr Coron Lloegr yn Iwerddon. Yn ystod adferiad Siarl II, ei is-gadgell yn Nulyn, sefydlodd yr Arglwydd Ormonde Barc Helwriaeth Brenhinol yn cynnwys ffesantod a cheirw, a dyna pam yr oedd angen amgáu'r ardal â mur. Caewyd y stad hela gan Arglwydd Chesterfield yn 1747, gan adael mynediad agored i'r cyhoedd. Soniwyd am y parc sawl gwaith mewn dwy nofel gan James Joyce am Ddulyn: Finnegans Wake ac Ulysses.

Llofruddiaethau Parc Phoenix

[golygu | golygu cod]

Ym 1882, y parc oedd lleoliad Llofruddiaethau Parc y Ffenics gan aelodau'r Irish National Invincibles. Cafodd Prif Ysgrifennydd Iwerddon (gweinidog Cabinet Prydain gyda chyfrifoldeb am faterion Gwyddelig), yr Arglwydd Frederick Cavendish ac Is-ysgrifennydd Iwerddon (prif was sifil), Thomas Henry Burke, eu trywanu i farwolaeth gyda chyllyll llawfeddygol wrth gerdded o Gastell Dulyn. Grŵp bychan o wrthryfelwyr o'r enw Irish National Invincibles oedd yn gyfrifol.[6]

Pwyntiau o ddiddordeb i dwristiaid

[golygu | golygu cod]
Palas Arlywydd Iwerddon, Áras an Uachtaráin
Croes y Pâb
Cofeb Wellington

Áras an Uachtaráin

[golygu | golygu cod]

Mae Preswylfa Arlywydd Gweriniaeth Iwerddon (Áras an Uachtaráin) wedi'i leoli yn y parc.

Sŵ

[golygu | golygu cod]

Un o atyniadau mwyaf y parc, yn enwedig i blant, yw Sw Dulyn. Fe'i sefydlwyd ym 1830 ac fe'i hagorwyd i'r cyhoedd ar 1 Medi 1831, a dyma'r trydydd sw hynaf yn y byd. Gall ymwelwyr weld mwy na 700 o rywogaethau anifeiliaid o bob rhan o'r byd, gan gynnwys casgliad o adar trofannol.

Croes y Pab ym Mharc Phoenix

[golygu | golygu cod]

Codwyd Croes Pab yn dilyn ymweliad y Pab Ioan Pawl II ar 29 Medi 1979. Mynychodd mwy na miliwn o bobl yr offeren yn y parc, bron i draean o boblogaeth Iwerddon.

Cofeb Wellington

[golygu | golygu cod]

Obelisg 62 metr o uchder yw Cofeb Wellington, er cof am Syr Arthur Wellesley, Dug 1af Wellington. Gallai'r obelisg hwn fod yn dalach ond oherwydd diffyg arian penderfynwyd cyrraedd ei uchder presennol. Ar y gwaelod mae 4 plât metel yn deillio o gyfuniad rhai canonau a ddefnyddiwyd yn ystod Brwydr Waterloo.

Preswylfa Deerfield

[golygu | golygu cod]

Adeilad a ddefnyddiwyd unwaith fel cartref i Brif Ysgrifennydd Iwerddon yw Preswylfa Deerfield, ail swyddfa uchaf Teyrnas Iwerddon ar ôl yr Arglwydd Raglaw. Heddiw mae'n gartref swyddogol i lysgennad yr Unol Daleithiau yn Iwerddon.

Cofeb y Ffenics

[golygu | golygu cod]

Mae'n gofeb sy'n darlunio colofn Corinthian ac ar ei phen mae ffenics yn dod allan o'i lludw. Codwyd ef yn 1747 gan Arglwydd Chesterfield.

Canolfan Ymwelwyr Parc Phoenix a Chastell Ashtown

[golygu | golygu cod]

Yr adeilad hynaf yn y parc yw Castell Ashtown, cyfadeilad porthdy canoloesol sy'n tarddu o'r 17g. Mae wedi’i leoli drws nesaf i’r Ganolfan Ymwelwyr, lle gall y cyhoedd fwynhau 5,500 o flynyddoedd o adferiad ac astudiaeth hanesyddol o’r parc drwy’r oesoedd.

Y Garda Síochána

[golygu | golygu cod]

Mae pencadlys Heddlu Gweriniaeth Iwerddon, y Garda Síochána, wedi'i leoli yn y parc. Mae cyfleuster chwaraeon go iawn hefyd wedi'i leoli yn yr un lle, gyda chaeau ar gyfer pêl-droed Gwyddelig, pêl-droed, criced a pholo.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ "Phoenix Park". logainm.ie. Cyrchwyd 26 May 2011.
  2. ↑ "Phoenix Park | The Office of Public Works". PhoenixPark.ie. Office of Public Works. 2018. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-07-03. Cyrchwyd 2020-07-18.
  3. ↑ "About – Phoenix Park". Office of Public Works. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 7 Mawrth 2010. Cyrchwyd 2 Ionawr 2010.
  4. ↑ "Phoenix Park". Ordnance Survey Ireland. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 Ionawr 2012. Cyrchwyd 22 Ionawr 2012.
  5. ↑ "Secret history of the Phoenix Park". Irish Independent. 19 January 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 February 2013. Cyrchwyd 21 January 2012.
  6. ↑ Roundell, Julia (July–December 1906). The Nineteenth Century and After: Volume 60. London: Spottiswoode & Co. tt. 559–575. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 May 2016. Cyrchwyd 20 December 2015. From A Diary at Dublin Castle during the Phoenix Park Trial

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]
Eginyn erthygl sydd uchod am Iwerddon. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.