Parti plu

Parti plu
Mathbachelor(ette) parties Edit this on Wikidata
Rhan obachelor(ette) parties Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Dynes yn dawnsio ar ben bar mewn parti plu yn yr Unol Daleithiau

Mae parti plu[1] (Saesneg: Prydain, Iwerddon, Awstralia: hen party; Unol Daleithiau a Chanada: bachelorette party) yn barti a gynhelir ar gyfer menyw (y briodferch neu ddarpar briodferch) a fydd yn priodi cyn bo hir. Tra bod Beth Montemurro yn dod i'r casgliad bod y parti bachelorette wedi'i fodelu ar ôl noson ceiliog y dynion canrifoedd oed yn yr Unol Daleithiau,[2] sydd ei hun yn hanesyddol yn ginio a roddwyd gan y priodfab i'w ffrindiau ychydig cyn ei briodas, mae Sheila Young yn dadlau bod ei gymar ym Mhrydain wedi esblygu o nifer o draddodiadau cyn-briodas cynharach i fenywod (Ribbon Girl, Pay Off, Bosola, Taking Out, Jumping the Chanty, i enwi dim ond rhai) y mae eu tarddiad yn aneglur ond sydd wedi bod o gwmpas ers canrif o leiaf mewn ffatrïoedd a swyddfeydd ar draws y DU.[3] Er gwaethaf ei henw da fel "ffarwel dawel â'r dyddiau cyn priodi" neu "noson o debauchery", gall y digwyddiadau hyn yn syml fod yn bartïon a roddir er anrhydedd i'r ddarpar briodferch, yn yr arddull sy'n gyffredin i'r cylch cymdeithasol hwnnw.[2]

Terminoleg

[golygu | golygu cod]
'Bwtleriaid' hanner porcyn gwrywaidd yn gweini mercher ar barti plu, Bryste 2013

Cymraeg

[golygu | golygu cod]

Term cymharol diweddar yw "Parti Plu", nid yw wedi ei restru yn Ngheiriadur yr Academi na Geiriadur Prifysgol Cymru, ond mae wedi ennill ei blwy' ar lafar ac fe'i harddelir yn fasnachol a gan gynyrchiadau drama.[4] Gellir tybied i'r term gael ei fathu yn yr 1990au.

Saesneg

[golygu | golygu cod]

Mae'r term parti bachelorette neu'n syml bacholerette yn gyffredin yn yr Unol Daleithiau a Chanada. Yn y Deyrnas Unedig ac Iwerddon fe'i gelwir yn barti iâr, noson iâr neu iâr, tra bod y termau parti ieir neu noson ieir yn gyffredin yn Awstralia a Seland Newydd. Defnyddir y term stagette yn achlysurol yng Nghanada.[5] Gellir cyfeirio ato hefyd fel girls' night out neu kitchen tea (De Affrica yn arbennig) neu dermau eraill mewn gwledydd Saesneg eu hiaith.

Yn aml, cynhelir dathliadau cyn priodas eraill, megis ciniawau morwynion, yn lle partïon bachelorette oherwydd cysylltiad yr olaf â thlysni mewn rhai gwledydd ers y 1980au.[6][7]

Nodweddion

[golygu | golygu cod]
Parti Plu mewn gwisg ysgol, Dulyn, 2007

Mae'r amrywiad benywaidd o yfed cyn priodi yn fwy diweddar na gweithgareddau cyfatebol y priodfab; yn awr, fodd bynnag, mae'r defodau – gan gynnwys yfed gormod o alcohol – wedi cydgyfarfod.[8] Nododd y cymdeithasegydd Beth Montemurro, athro ym Mhrifysgol Talaith Penn , mewn astudiaeth empirig o arferion cyn-briodas menywod, dair elfen sy'n gyffredin i bob parti bachelorette:[8]

  • (Gor) Yfed alcohol
  • Themâu rhywiol ac ensyniadau
  • Rhestr gwestai benywaidd i gyd

Fel arfer dethlir y parti bachelorette neu noson yr iâr y tu allan i'r cartref, er enghraifft mewn tafarn neu glwb nos. Wrth fynd ar daith o amgylch y bar, mae darpar briodferched yn aml yn gwisgo gorchudd priodas neu grys-T wedi'i argraffu i'w hadnabod.

Hanes

[golygu | golygu cod]
Девичник, parti plu Rwsiaidd, gan Alexey Korzukhin, 1889

Cyn ei ddefnyddio fel term ar gyfer parti cyn-briodas, roedd "hen night" yn cael ei ddefnyddio yn yr Unol Daleithiau fel term cyffredinol ar gyfer cynulliad i ferched yn unig, a gynhelir fel arfer ym mhreswylfa gwesteiwr. Ym 1897, nododd The Deseret News fod "hen night" yn "syniad sy'n cael ei anrhydeddu gan amser mai te a chitchats, hetiau clecs smart, yw'r atodiadau angenrheidiol i'r cynulliadau penodol hyn".[9] Ym 1940 disgrifiwyd Eleanor Roosevelt fel un oedd yn cynnal parti iâr Nadolig ar gyfer gwragedd y cabinet a “merched y wasg” ("ladies of the press").[10][11][12]

Mae'r parti bachelorette wedi'i fodelu'n ymwybodol ar ôl y parti baglor canrifoedd oed,[2][13] sydd ynddo'i hun yn hanesyddol yn ginio tei du a roddir gan y priodfab,[8] neu weithiau ei dad,[14] yn fuan cyn ei briodas.

Addasiadau modern

[golygu | golygu cod]

Mae'r arfer o roi parti i anrhydeddu'r ddarpar briodferch yn mynd yn ôl ers canrifoedd. Fodd bynnag, mae'n bosibl bod rhai arferion parti bachelorette Americanaidd yn ymwneud â thryloywder ymhlith rhai grwpiau cymdeithasol wedi dechrau yn ystod chwyldro rhywiol y 1960au. Roedd yn anghyffredin tan ganol y 1980au o leiaf,[14] a dim ond ym 1998 y cyhoeddwyd y llyfr cyntaf ar gynllunio partïon bachelorette.[13]

Mae'r rhai sy'n anghyfforddus â'r arferion modern hyn o ddibauchery yn aml yn dathlu'r noson cyn eu priodas gyda pharti stag a doe cyfun, arferiad sydd wedi dod yn fwyfwy poblogaidd.[7] Mae arolwg wedi cael ei wneud bod menywod yn fwy tebygol o dwyllo ar parti plu yn Lloegr na’r rhai sy’n cyfateb i ceiliog (stag night) – gweler https://www.plymouthherald.co.uk/news/plymouth-news/hens-five-times-more-likely-[dolen farw] 1506719.

Mae'r ymadrodd "hen party" yn adlewyrchu'r "stag party" gwrywaidd wrth gyfeirio at stereoteipiau cymdeithasol o bob rhyw yn y parti.[15]

Ers y 1980au, roedd llawer o bartïon er anrhydedd i'r ddarpar briodferch a gafodd eu labelu'n bartïon bachelorette yn aml yn cynnwys arddangosfeydd o athroniaeth rhyddid rhywiol, megis masnachu cyfrinachau personol, meddwi, a gwylio stripwyr gwrywaidd.[7] Roedd pleidiau a oedd yn anrhydeddu'r ddarpar briodferch hebddynt yn osgoi'r label hwnnw.[13] Nawr, fodd bynnag, mae'r term yn cael ei ddefnyddio ar gyfer amrywiaeth eang o bleidiau.[13] Now, however, the term is used for a wide variety of parties.[16]

Cymru a'r Parti Plu

[golygu | golygu cod]
Nwyddau pryfoclyd Parti Plu, 2011

Ceir is-ddiwylliant o gylch cynnal, dathlu a chofio partïon plu yn y Gymraeg mewn ffordd nad sydd ar gael ar gyfer y parti ceiliog i ddynion Cymraeg. Ceir newyddau i'w gwerthu megis "bocs hampyr parti plu"[17] a bathodynnau Parti Plu[18] Ceir amrywiaeth eang o newyddau eu gwerthu gan fân fasnachwyr ond nid siopau cadwyn.[19]

Caiff atyniadau antur eu hyrwyddo i apelio at partïon plu, gan gynnwys yn y Gymraeg, gan gynnwys Canolfan Dŵr Gwyn Rhyngwladol Caerdydd yn cynnig canŵio a mentrau dŵr eraill.[20]

Termau mewn ieithoedd eraill

[golygu | golygu cod]

Ceir gwahanol dermau am y noson mewn gwahanol ieithoedd nad sy'n gyfieithiad slafaidd o'r Saesneg, a hynny'n aml gan fod y traddodiad yn hŷn neu gyn-hired â'r un yn y byd Saesneg.

Yn Sweden cafwyd trafodaeth ar derm i'r digwyddiad. Ni sefydlwyd y term "Möhippa" yn Sweden nes dechrau'r 20g.[21] Mewn hysbysiad o 9 Mehefin 1918 yn Dagens Nyheter, mae menyw ddienw yn ysgrifennu: "Rydyn ni'n rhai benywaidd sydd â'r arferiad o gael parti bach i'n cyfeillesau cyn iddyn nhw ein cefnu'n llwyr er mwyn dyn. Mae'r enw gwrywaidd ar gyfer y fath ddigwyddiad y svensexa,, ond nid yw'n ffitio."[21] Yna mae'n dilyn nifer o awgrymiadau: "Mösexa, pigkala [llyth. "parti mochyn"], töshippa [llyth. "llong merched"], jäntjunta [llyth. "merched merchetaidd"], möhippa [llyth. "parti gwiryf/morwyn"], jungfrusexa [llyth. "rhyw morwyn/gwiryf] och fjällkolifej. Dywedwch wrthyf, a oes unrhyw un o'r rhain rhain yn gwbl addas ac, os felly, pa un?"[21]

  • Ffrangeg Enterrement de vie de célibataire = claddu bywyd sengl
  • Gwyddeleg Oíche na mbáb = Noson y babanod
  • Pwyleg Wieczór panieński = noson morwyn
  • Swedeg Möhippa = parti morwyn [22]

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ "35 Diwrnod – Parti Plu DRAMA". Gwefan Cwmni Teledu Boom Cymru. 1 Mehefin 2020.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Post, Peggy (2006). Emily Post's wedding etiquette (arg. 5). London: Collins. tt. 183–184. ISBN 0-06-074504-5.
  3. ↑ Young, Sheila, 'Prenuptial Rituals in Scotland: Blackening the Bride and Decorating the Hen' (Lexington Books, 2019)
  4. ↑ "35 Diwrnod – Parti Plu DRAMA". Gwefan Cwmni Teledu Boom Cymru. 1 Mehefin 2020.
  5. ↑ Barber, Katherine, gol. (2004). Canadian Oxford dictionary (arg. 2). Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 0-19-541816-6.
  6. ↑ Adam, Elise Mac (19 February 2008). Something New: Wedding Etiquette for Rule Breakers, Traditionalists, and Everyone in Between (yn Saesneg). Simon and Schuster. t. 52. ISBN 9781416958093.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 Haire, Meaghan (16 June 2009). "A Brief History Of Bachelor Parties" (yn Saesneg). Time. Cyrchwyd 15 December 2017. In the past, a bachelor party could commonly involve a black-tie dinner hosted by the groom's father, with toasts to the groom and the bride. The more recent traditions of hazing, humiliation and debauchery — often consuming entire weekends and involving travel to an exotic destination such as Las Vegas or its nearest available facsimile — became a staple of bad '80s sex comedies.
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 Post, Emily (1922). Etiquette in Society, in Business, in Politics and at Home. Funk & Wagnalls Company. tt. 335–337.
  9. ↑ "Hen Party is Great Fun". The Deseret News. December 18, 1897. t. 12. Cyrchwyd June 27, 2016.
  10. ↑ "Gridiron Widows Visited by Santa". St. Petersburg Times. Washington. Associated Press. December 15, 1940. t. B-9. Cyrchwyd June 27, 2016.
  11. ↑ Boyle, Hal (September 6, 1951). "And, Too, How Much Should Wives Tell Husbands". Sarasota Herald-Tribune. New York. t. 4. Cyrchwyd June 27, 2016.
  12. ↑ "Dorothy Dix Says..." Pittsburgh Post-Gazette. June 10, 1947. t. 12. Cyrchwyd June 27, 2016.
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 13.3 Montemurro, Beth (2006). Something old, something bold: bridal showers and bachelorette parties. New Brunswick, New Jersey: Rutgers University Press. ISBN 0-8135-3811-4.
  14. ↑ 14.0 14.1 Haire, Meaghan (16 June 2009). "A Brief History Of Bachelor Parties" (yn Saesneg). Time. Cyrchwyd 15 December 2017. In the past, a bachelor party could commonly involve a black-tie dinner hosted by the groom's father, with toasts to the groom and the bride. The more recent traditions of hazing, humiliation and debauchery — often consuming entire weekends and involving travel to an exotic destination such as Las Vegas or its nearest available facsimile — became a staple of bad '80s sex comedies.
  15. ↑ Benczes, Réka (2006). Creative compounding in English: the semantics of metaphorical and metonymical noun-noun combinations. John Benjamins Publishing Company. t. 95. ISBN 90-272-2373-4.
  16. ↑ Fox, Sue (2007). Etiquette For Dummies. For Dummies. t. 294. ISBN 978-0-470-10672-3. Bachelor and bachelorette trends vary from coast to coast and are changing fast in many social circles. Most every type of party is acceptable...
  17. ↑ "Bocs Hampyr Parti Plu". Gwefan Calon Mam. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-09-28. Cyrchwyd 28 Medi 2022.
  18. ↑ "bathodynnau parti plu". Facebook Nansi Nudd Cyf. 9 Ebrill 2018.
  19. ↑ "Parti Plu". Gwefan nwyddau annibynnol Esty. Cyrchwyd 28 Medi 2022.
  20. ↑ "Partïon Plu". Gwefan Canolfan Dŵr Gwyn Rhyngwladol Caerdydd. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-09-28. Cyrchwyd 28 Medi 2022.
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 Dagens Nyheter (1918-06-09) Vad heter en kvinnlig svensexa?, läst 2019-05-17
  22. ↑ "Möhippa i Tierp, Uppland 1967". Gwefan Upplandsmuseet. Cyrchwyd 29 Medi 2022.

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]