Pengrwm calan mai

Pengrwm calan mai
Calocybe gambosa

Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Fungi
Dosbarth: Basidiomycota
Urdd: Agaricales
Teulu: Lyophyllaceae
Genws: Calocybe[*]
Rhywogaeth: Calocybe gambosa
Enw deuenwol
Calocybe gambosa
(Fr.) Donk (1962)

Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Lyophyllaceae yw'r Pengrwm calan mai (Lladin: Calocybe gambosa; Saesneg: St. George's Mushroom).[1] 'Y Pengrymiaid' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Mae 'crymiad' yn perthyn yn agos i'r gair 'ymgrymu', crymu, gwyriad, neu blygiad. Ceir enw Cymraeg arall ar y rhywogaeth hon, sef Caws calan mai. Mae'r teulu Lyophyllaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.

Gwelir nifer o'r madarch hyn yn aml yn ffurfio cylchoed, a elwir ar lafar yn "gylchoedd Tylwyth Teg". Defnyddir y ffwng hwn wedi'i goginio mewn bwydydd a gellir ei fwyta'n amrwd. Disgrifiwyd ac enwyd y tacson yma'n wreiddiol gan y naturiaethwr Elias Magnus Fries.

Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop.

Lliw sborau'r fadarchen hon yw gwyn. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un amgrwm. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: tegyll. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel mycorhisa.

Ffyngau

[golygu | golygu cod]

Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.

Aelodau eraill o deulu'r Lyophyllaceae

[golygu | golygu cod]

Mae gan Pengrwm calan mai ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:

Rhestr Wicidata:

Diweddarwch y rhestr nawr | WQS | Chwiliwch am ddelweddau


rhywogaeth enw tacson delwedd
Gerhardtia borealis Gerhardtia borealis
Gerhardtia incarnatobrunnea Gerhardtia incarnatobrunnea
Gerhardtia piperata Gerhardtia piperata
Gerhardtia pseudosaponacea Gerhardtia pseudosaponacea
Pengrwm melyn Rugosomyces chrysenteron
Pengrwm pinc Rugosomyces carneus
Rugosomyces alpestris Rugosomyces alpestris
Rugosomyces cerinus Rugosomyces cerinus
Rugosomyces fallax Rugosomyces fallax
Rugosomyces obscuratus Rugosomyces obscuratus
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
  2. ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
  3. ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Pengrwm calan mai gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.


Gofal!

Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill!
 Gall corff rhai bobl adweithio'n ddifrifol i rai 'madarch bwytadwy'! Mynwch gyngor gan arbenigwr cyn profi unrhyw fadarch gwyllt.