Polca

Polca
Enghraifft o:math o ddawns Edit this on Wikidata
MathEuropean folk dance, Dawns neuadd Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu1830 Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Cystsadleuaeth dawnsio Polca Ffindir, y Pispalan Sottiisia, 2006
Darlun o ddawnswyr polca o'r 1840au

Mae'r polca (neu polka) yn ddawns gron fywiog mewn amser dau-pedwar neu alla breve. Daw'r enw o'r Weriniaeth Tsiec (a elwyd yn gyffredin yn Fohemia ar y pryd). Y ffurf sylfaenol yw dilyniant o gamau polca neu gamau bob yn ail (byr-byr-hir) gyda phwyslais ar y cam byr cyntaf, hynny yw, bob yn ail ar y droed chwith a dde. Dechreuwyd y cam arall hwn yn wreiddiol gyda hop yn Bohemia a daeth i ben gyda hop mewn ardaloedd Almaenig. Cyflwynwyd y gair yn eang ymhlith ieithoedd Ewrop yn yr 1840au cynnar.[1]

Tarddiad

[golygu | golygu cod]
Perfformwyr cerddoriaeth polca ar strydoedd Prâg yn Tsiecia - cartref y ddawns
Darlun o ddawnswyr Polca yn ystod ei chwiw ryngwladol gyntaf yng nghanol y 19g

Dywedir mai'r forwyn Anna Chadimová (Slezáková, 1805-1884 yn ddiweddarach) a ddawnsiodd y polca gyntaf, un dydd Sul tua 1830 yn Kostelec nad Labem (Elbekosteletz fel adnabwyd hi'n swyddogol ar y pryd) i'r gân werin leol, ""Strýček Nimra koupil šimla"" ("Brynodd yr Wncwl Nimra Geffyl Gwyn"). Ysgrifennodd yr athro ifanc Josef Neruda a oedd yn bresennol y ddawns a'r alaw a lledu'r ddawns ymhellach.[2]

Mae'r enw "polka" yn golygu "Pwyles" mewn Tsieceg a Phwyleg. Tua 1830 gelwid y ddawns yn půlka (o'r "cam arall", Tsiec půlka = hanner).[1] Newidiwyd yr enw i 'polka' ym Mhrâg yn 1835 - yn ôl pob tebyg mewn cydymdeimlad â'r Pwyliaid oedd yn cael eu gorthrymu'n drwm ar y pryd (gweler Gwrthryfel Tachwedd), neu, yn ôl ffynonellau eraill ar ôl y canwr Pwylaidd, Esmeralda.

Rhagflaenydd y polca mewn dawns werin Tsiec yw'r “Nimra”.

Mae'r polca'n cael ei ddawnsio i gerddoriaeth syml iawn mewn amser dau-pedwar ac mae'n cynnwys 3 neu 4 adran o 8, 12 neu 16 bar bob un. Mae'r symudiad yn eithaf cyflym, ond yn arafach na charlamu. Creodd meistri bale sawl math o polca - gan gynnwys pas unigol (camau dawns) o ddawnsiau Slafaidd eraill - megis y polka hongroise, y mazurka (polka masurka), polka à la polacca, y polca cyflym, a gymerwyd hefyd gan Johann Strauss (y mab), ac eraill.[3]

Tarddiad camau'r ddawns

[golygu | golygu cod]

Gellir olrhain y cam yn ôl i ddawns werin yr Almaen fel hop ymhell cyn 1800. Defnyddiodd Johann Sebastian Bach hopscotch yn ei waith Mer hahn en neue Oberkeet yn 1742.

Trosglwyddwyd yr union ffurf ddawns yn Rhine-Franconian 1811 fel hiper, ac mae dawns walts gron yr Alban (a elwir yn "Scottish" mewn sawl gwlad) hefyd yn defnyddio'r cam hwn.

Mae polca neu walts yr Alban wedi cael ei chyflwyno mewn llawer o wledydd: Awstria (Krebspolka), yr Almaen, y Swistir, yr Iseldiroedd, Denmarc (Tyrolerhopsa), Sweden, Norwy ac wrth gwrs y Weriniaeth Tsiec, Slofacia, Gwlad Pwyl, Belarws a llawer o wledydd eraill.

Mewn dawnsio gwerin - lle mae'r polca wedi ei recordio ers tua 1835, yn Awstria ers tua 1840 - mae sirioldeb y gerddoriaeth a'r cylchdroi cyflym yn aml yn arwain at y dawnsio'n eithaf afieithus. Mewn dawnsio neuadd mae'r gelfyddyd yn cynnwys, ymhlith pethau eraill, ystum dawnsio da.

Mae'r gwahaniaethau canlynol yn nawnsio gwerin Awstria :

  • Polka Franze - araf (≈80 bpm ), gyda cham hercian ar ôl y cam eiledol
  • Polka Bohemian - ychydig yn gyflymach (≈100 bpm), fel arfer gyda cham hercian ar ôl y cam eiledol
  • Polca – tempo canolig (≈120 bpm), dawnsio heb sgipio
  • Polca cyflym – cyflym i gyflym iawn (≈160 bpm), heb gam hercian

Ymledu

[golygu | golygu cod]

Ymledodd y polca ar draws Ewrop ac oddi yno ymlaen gydag ymfudwyr i gyfandir America.

Ymgorfforodd Bedřich Smetana y polca yn ei opera The Bartered Bride (Tsieceg: Prodaná nevěsta) ac yn benodol, Act 1.[4][5]

Belarws

[golygu | golygu cod]

Yn y 1850au, ehangwyd polca ymhlith Belarwsiaid, a chafodd ei drawsnewid gan y diwylliant cenedlaethol.[6][7] Mewn gwahanol ranbarthau, cododd amrywiadau lleol, a oedd yn cymhathu â llên gwerin coreograffig lleol ac yn ennill poblogrwydd. Roedd rhwyddineb treiddiad y polca i goreograffi Belarwseg oherwydd ei agosrwydd at draddodiadau coreograffig cenedlaethol Belarwseg.[8]

Roedd y polca 2/4 metr yn uno'n dda â dawns draddodiadol Belarwseg, a oedd â metr tebyg. Er enghraifft, mae "Trasucha" (Belarwseg: "Трасуха", "Trasucha" neu "Пацяруха", "Paciaruchais") yn symbol o ddawns werin nodweddiadol, y derbyniodd ei henw ohoni, a polca.[7] Yn fwyaf aml yn Belarus, mae'r polca yn cael ei berfformio mewn parau, gan symud hanner cam gyda thro mewn cylch. Mae'r ddawns wedi'i haddurno ag amrywiaeth o bas bach,[8] yn aml gyda chastushkae.

Cymru a'r Polca

[golygu | golygu cod]

Ceir tonau Cymraeg ar ffurf polca megis; Ymgyrchdon y Waunlywd, Cefn-Coed Polka a, Ffidl Ffadl.[9] Ceir hefyd tôn Y Polca Cymreig gellir ei chwarae mewn C neu mewn G.[10] Mae nifer o donau polca "Cymreig" â hanes y tu hwnt i Glawdd Offa gan deithio gyda cherddorion a phobl i Gymru.[11] Ceir felly enwau Cymraeg i polcas sydd â (sawl) enw Saesneg ac efallai ieithoedd eraill iddo. Yn eu mysg mae: Polca Llewelyn Alaw (gelwir hefyd yn: Con Cassidy’s, Con Cassidy’s Glenbeigh, The German Schottische, The International Schottische); Polca Trecynon, a Polca Cefn-Coed (gelwir hefyd yn The Backwoods, The Cefn-Coed).[12]

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 1.0 1.1 "polka, n.". Oxford University Press. (accessed 11 July 2012).
  2. ↑ Čeněk Zíbrt (1895). Jak se kdy v Čechách tancovalo. Knihtiskárna F. Šimáček nakl. t. 334. Unknown parameter |cite web= ignored (help)
  3. ↑ Nodyn:Meyers Online
  4. ↑ "The Bartered Bride: Five fascinating facts". Opera North. Cyrchwyd 2017-10-03.
  5. ↑ "Smetana's Bartered Bride Gives a Taste of the Czech Countryside (in Boston)". WBUR-FM. Cyrchwyd 2017-10-03.
  6. ↑ Shavyrkin M. Belarusian polka // Zvyazda: gazeta. - 15 lutag 1997. - No. 32 (23133). — P. 8.
  7. ↑ 7.0 7.1 Churko, Yulia Mikhailovna (1994). Vyanok of Belarusian dances. Belarus. tt. 8, 88. OCLC 52282243.
  8. ↑ 8.0 8.1 Polka // Ethnagraphy of Belarus: Encyclopedia / Ed.: I. P. Shamyakin (gal. ed.) and insh. - Minsk: BelSE, 1989. - S. 406
  9. ↑ "Three Welsh Polkas". Tudalen Facebook Berlin Ceilidh Band. 8 Gorffennaf 2020.
  10. ↑ "Y Polca Cymreig". Gwefan MeuCymru. Cyrchwyd 28 Mawrth 2024.
  11. ↑ "Polca Trecynon Polka". The Session. 2007. Cyrchwyd 28 Mawrth 2024.
  12. ↑ "Crasdant: Welsh Traditional Music". The Session. 2007. Cyrchwyd 28 Mawrth 2024.
Eginyn erthygl sydd uchod am gerddoriaeth. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
Eginyn erthygl sydd uchod am ddawns. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.