Quintus Sertorius

Quintus Sertorius
Ganwyd	c. 123 CC  Norcia
Bu farw	Unknown  Huesca, Osca
Dinasyddiaeth	Rhufain hynafol
Galwedigaeth	gwleidydd hynafol, Rhufeinig, milwr Rhufeinig
Swydd	llywodraethwr Rhufeinig, Praetor, quaestor
Plaid Wleidyddol	populares
Tad	Unknown
Mam	Unknown
Gwobr/au	Grass Crown

Cadfridog a gwleidydd Rhufeinig oedd Quintus Sertorius (tua 123 CC - 72 CC).

Ganed ef yn Nursia, ac wedi ennill slyw yn Rhufain fel areithydd a chyfreithiwr, dechreuodd yrfa filwrol. Ymladdodd ym Mrwydr Arausio dan Quintus Servilius Caepio, yna gwasanaethodd am rai blynyddoedd dan Gaius Marius, gan ymladd ym Mrwydr Aquae Sextiae pan orchfygodd Marius fyddin enfawr y Teutones. Bu'n gwasanaethu yn Sbaen fel tribwn milwrol, yna yn Gallia Cisalpina fel quaestor. Yn y cyfnod yma cafodd anaf a'i gwnaeth yn ddall yn un llygad.

Wedi dychwelyd i Rufain, ceisiodd ddod yn dribwn, ond gwrthwynebwyd hyn gan Lucius Cornelius Sulla. Wedi i Sulla orfodi Marius i ffoi o Rufain, ac yna gadael ei hun i ymladd yn erbyn Mithridates VI, brenin Pontus, bu ymryson yn Rhufain rhwng yr Optimates, dan y conswl Gnaeus Octavius, a'r Populares, dan y conswl Lucius Cornelius Cinna. Cefnogodd Sertorius Cinna a'r Populares, ac er nad oedd yn edmygydd mawr o Marius, cytunodd iddo gael dychwelyd i Rufain.

Dychwelodd Sulla o'r dwyrain yn 83 CC, a bu raid i Sertorius ffoi i Sbaen. Bu'n ymladd yn erbyn cefnogwyr Sulla yn Sbaen a Gogledd Affrica, lle cipiodd ddinas Tingis (Tangier heddiw). Gyrrodd gadfridog Sulla, Q. Caecilius Metellus Pius, allan o Lusitania. Roedd Sertorius yn gadfridog galluog dros ben, a chanddo ddylanwad mawr dros frodorion Sbaen. Rhoddodd un ohonynt ewig gwyn iddo, a dywedid fod yr ewig yma yn trosglwyddo iddo negeseuon gan y dduwies Diana.

Yn 77 CC daeth Marcus Perperna Vento o Rufain gyda byddin i'w gynorthwyo, a'r un flwyddyn daeth Gnaeus Pompeius Magnus o Rufain i gynorthwyo Caecilius Metellus. Enillodd Sertorius nifer o fuddugoliathau dros Metellus a Pompeius. Gwnaeth gytundeb a môrladron Cilicia a dechreuodd drafodaethau gyda Mithridates VI, brenin Pontus. Fodd bynnag llofruddiwyd ef mewn gwledd gan Perpenna Vento yn 72 CC. Hebddo ef, gorchfygwyd Perpenna gan Pompeius a rhoddwyd diwedd ar y rhyfel.

Llyfryddiaeth

• Adrian Goldsworthy In the name of Rome: the men who won the Roman Empire (Phoenix, 2003) ISBN 0-75381-789-6