Rhaeadr Derwennydd

Rhaeadr Derwennydd
Enghraifft o:rhaeadr Edit this on Wikidata
Map
Enw brodorolRhaeadr Derwennydd Edit this on Wikidata
Gwladwriaethy Deyrnas Unedig Edit this on Wikidata
RhanbarthBorrowdale Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae Rhaeadr Derwennydd (Saesneg: Lodore Falls) yn rhaeadr yn Cumbria, Lloegr, yn agos at lyn Derwentwater ac i lawr yr afon o Watendlath. Mae'r rhaeadr wedi'i lleoli ar y rhan sy'n llifo o Watendlath Tarn, ac yn cwympo mwy na 100 tr (30m) dros raeadr serth i mewn i gwm Borrowdale. Er ei fod yn werth ei gweld yn y tymor glawog, gall sychu'n ddim yn yr haf.[1]

Golwg agos o'r rhaeadr

Hanes

[golygu | golygu cod]
Gwesty'r Lodore Falls gyda'r rhaeadr y tu ôl iddo

Mae debyg mai'r rhaeadr hon yw 'Rhaeadr Derwennydd' a grybwyllir yn y gerdd Gymraeg Y Gododdin, a ysgrifennwyd rhwng y 7g a'r 11g. [2]

Ysgrifennwyd amdai, yn ddiweddarach gan William Sawrey Gilpin wedi ei ymweldiad cyntaf ym 1772. Mae'n eu disgrifio fel a ganlyn:

"Mae'r nant yn disgyn trwy gyfaredd rhwng dau graig berpendicwlar uchel. Mae'r rhan ganolradd, wedi'i rhannu'n ddarnau mawr, yn ffurfio gwely garw'r rhaeadr. Mae rhai o'r darnau hyn sy'n ymestyn allan mewn silffoedd, yn dal cryn dipyn o bridd sy'n ddigonol ar gyfer coed mawr. Ymhlith y creigiau toredig hyn mae'r nant yn disgyn can troedfedd o leiaf; ac mewn glaw trwm, mae'r dŵr yn cynyddu at fawredd yr olygfa. " [3]

Erbyn taith Joseph Budworth o amgylch yr ardal leol ym 1792, roedd tafarn wedi'i hadeiladu o flaen y rhaeadr.[4] Cafodd cerdd onomatopoeig enwog, Cataract of Lodore, a ysgrifennwyd gan Robert Southey ym 1820, ei hysbrydoli gan y rhaeadr ac ymddengys i'w gerdd fathu'n derfynol sut i sillafu enw'r lle.[5]

Ehangwyd y dafarn 'Westy'r Lodore' ym 1870.[6] Prynwyd y gwesty gan Robert England a'i wraig o'r Swistir, Merthie Muggler, gan ddod yn Swiss Lodore Hotel ym 1947. Prynwyd y gwesty gan Stakis Hotels ym 1987, gan Hilton Hotels (ar ôl iddynt gaffael Stakis Hotels) ym 1999 a chan deulu Graves, a ailenwyd y dafarn yn Lodore Falls Hotel, yn 2004. Mae'r cwympiadau ar dir preifat y gall cwsmeriaid gwestai fynd atynt yn uniongyrchol neu gael mynediad i'r cyhoedd trwy lwybr ar ochr y ffordd. Mae'r coetiroedd derw yn Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SSSI).[7]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ "Lodore Falls- Keswick, Cumbria". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-08-08. Cyrchwyd 2008-07-19.
  2. ↑ Charles-Edwards, T. M. (2013). Wales and the Britons, 350-1064 (yn Saesneg). OUP Oxford. ISBN 9780198217312.
  3. ↑ Gilpin, Page 191
  4. ↑ Budworth, Joseph (1792). "A fortnight's ramble to the lakes in Westmoreland, Lancashire and Cumberland by a Rambler".
  5. ↑ "Lodore Falls in Borrowdale". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-05-31. Cyrchwyd 2008-07-19."Lodore Falls in Borrowdale" Archifwyd 2016-09-06 yn y Peiriant Wayback. Retrieved 2008-07-19.
  6. ↑ "The History of the Lodore Falls Hotel". Cyrchwyd 5 August 2018.
  7. ↑ "Lodore - Troutdale Woods SSSI". Natural England. Cyrchwyd 5 August 2018.

Ffynonellau

[golygu | golygu cod]
  • Gilpin, William (1786). Sylwadau sy'n ymwneud yn bennaf â Picturesque Beauty a wnaed yn y flwyddyn 1772, On Many Parts of England; Yn enwedig Mynyddoedd, a Llynnoedd Cumberland, a Westmorland. Llundain : R. Blamire.