Rhiwabon
 | |
| Math | pentref, cymuned  |
|---|---|
| Poblogaeth | 4,352 |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Wrecsam |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 52.987°N 3.0397°W |
| Cod SYG | W04000243 |
| Cod OS | SJ303438 |
| Cod post | LL14 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AS/au Cymru | Ken Skates (Llafur) |
| AS/au y DU | Steve Witherden (Llafur) |
 | |
Pentref a chymuned ym mwrdeistref sirol Wrecsam, Cymru, yw Rhiwabon (Saesneg: Ruabon, a chyn hynny: Rhuabon).
Mae enw'r pentref yn dod o Rhiw a Mabon (enw sant lleol). Roedd eglwys y plwyf yn gysegredig i Sant Collen cyn cyfnod y Normaniaid a'r goresgyniad Seisnig, cyn ei newid i St Mabon.
Ceir gorsaf reilffordd yno ar y llinell o Amwythig i Gaer ac ysgol uwchradd.
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Ken Skates (Llafur) ac yn Senedd y DU (San Steffan) gan Andrew Ranger (Llafur).[1][2]
Yr hen blwyf
[golygu | golygu cod]Yn yr hen blwyf Rhiwabon roedd:
- Rhiwabon - yn cynnwys Rhiwabon a'r cymunedau Belan, Bodylltyn, Hafod, a Rhuddallt
- Cristionydd Cynrig (Saesneg: Christionydd Kenrick) - yn cynnwys Cefn Mawr, Rhosymedre, Acrefair, Penbedw, Penybryn
- Coed Cristionydd - yn cynnwys Newbridge, Cefn Bychan
- Dinhinlle Uchaf (a alwyd gynt yn Cristionydd Fechan neu Y Dref Fechan) - yn cynnwys Penycae, Coperas, Trefechan, Tainant, Stryt Isa
- Dinhinlle Isaf - yn cynnwys Rhosymadog, Penylan
- Morton is y Clawdd (Saesneg: Morton Below), a alwyd gynt yn Morton Anglicorum - yn cynnwys Johnstown, Clwt, Gyfelia
- Morton uwch y Clawdd (Saesneg: Morton Above), a alwyd gynt yn Morton Wallichorum - yn cynnwys Rhosllannerchrugog, Ponciau, Pant
- Yn 1844 symudwyd Coed Cristionydd & Cristionydd Cynrig i'r plwyf newydd Rhosymedre
- Yn 1844 symudwyd rhanau o Dinhinlle Uchaf & Morton uwch y Clawdd i'r plwyf newydd Rhosllannerchrugog
- Yn 1879 symudwyd rhanau o Dinhinlle Uchaf & Cristionydd Cynrig i'r plwyf newydd Penycae
Roedd Rhiwabon yn yr hen Sir Ddinbych tan 1974 ac yn Sir Clwyd rhwng 1974 a 1996, ond mae wedi bod ym Mwrdeistref Sirol Wrecsam ers 1996.
Cyfrifiad 2011
[golygu | golygu cod]Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[3][4][5][6]
-
Tŵr Eglwys Santes Fair -
Gwesty'r Arfau Wynnstay
Enwogion
[golygu | golygu cod]- William Ellis Bailiff (1882-1972), peldroedwr (Cymru)
- Edward Bowen, peldroediwr (Cymru)
- Bryan Martin Davies, bardd
- Henry Dennis (1825-1906), diwydiannwr
- John Downman (1750-1824), arlunydd o Sais, ganed yn Rhiwabon
- Henry Dyke Dennis (1863-19??), diwydiannwr
- Emrys Ellis, peldroedwr Cymru o Blas Bennion
- Reuben Haigh (1879-1951), diwydiannwr
- Edward Hughes, peldroedwr Cymru
- Mark Hughes, peldroedwr Cymru
- David Ian Jones, Aelod Seneddol Gorllewin Clwyd (Ceidwadwyr); Ysgrifennydd Gwladol Cymru
- Robert Albert Jones, peldroedwr Cymru
- Llewelyn Kenrick (1847-1933), 'Tad' pêl-droed yng Nghmru, o Wynn Hall
- Robert William Matthews, peldroedwr Cymru o Blas Bennion
- John Parry Ddall (1710?-1782), telynor Wynnstay
- Will Roberts (1907-2000), arlunydd
- Syr Watkin Williams-Wynn, 4ydd Barwnig, o Wynnstay
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]- Mabon Mabon fab Modron
- Mabyn (mab Brychan, Brenin Brycheiniog yn y 5g
- Maponos Ffurf Lladin
- Cymeriadau chwedlonol Cymreig
- St Mabyn (Pentref yng Nghernyw)
- Llanfabon (Pentref ger Merthyr Tydfil)
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Gwefan y Cynulliad;[dolen farw] adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen farw]
Trefi
Y Waun · Wrecsam
Pentrefi
Acrefair · Bangor-is-y-coed · Y Bers · Bronington · Brymbo · Brynhyfryd · Bwlchgwyn · Caego · Cefn Mawr · Coedpoeth · Erbistog · Froncysyllte · Garth · Glanrafon · Glyn Ceiriog · Gresffordd · Gwersyllt · Hanmer · Holt · Llai · Llanarmon Dyffryn Ceiriog · Llannerch Banna · Llan-y-pwll · Llechrydau · Llys Bedydd · Marchwiail · Marford · Y Mwynglawdd · Yr Orsedd · Owrtyn · Y Pandy · Pentre Bychan · Pentredŵr · Pen-y-bryn · Pen-y-cae · Ponciau · Pontfadog · Rhiwabon · Rhos-ddu · Rhosllannerchrugog · Rhostyllen · Rhosymedre · Talwrn Green · Trefor · Tregeiriog · Tre Ioan · Wrddymbre