Robert Owen
| Robert Owen | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | Robert Marcus Owen  14 Mai 1771 y Drenewydd |
| Bu farw | 17 Tachwedd 1858 y Drenewydd |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | entrepreneur, economegydd, dyngarwr, gwleidydd, athronydd, brethynnwr, sosialydd, llenor |
| Priod | Anne Caroline Owen |
| Plant | Robert Dale Owen, Richard Owen, David Dale Owen |
| Perthnasau | Constance Faunt Le Roy Runcie |
| llofnod | |
 | |
_by_John_Cranch,_1845.jpg)
- Am bobl eraill o'r un enw, gweler Robert Owen (gwahaniaethu).
Arloesodd Robert Owen (14 Mai 1771 – 17 Tachwedd 1858) y cysyniad o gymuned gyd-weithredol. Roedd yn sosialydd Iwtopiaidd ac yn awdur.
Gyrfa
[golygu | golygu cod]Ganwyd Robert Owen yn y Drenewydd, Powys, yn 1771. Priododd Caroline Dale, merch David Dale a oedd yn berchen ar felinau gwlân yn New Lanark. Prynodd felinau nyddu gwlân eraill yno yn 1799 ac aeth ati i ddiwygio cyfleusterau gwaith y gweithwyr gan leihau eu horiau a darparu gofal meddygol am ddim iddynt. Sefydlodd ysgol hefyd i blant y gweithwyr. Tyfodd y busnes dros y degawdau nesaf nes iddo fod y mwyaf o'i fath yng ngwledydd Prydain. Roedd yn credu'n angerddol ym mhwysigrwydd amgylchedd ac amgylchiadau da i’r gweithwyr, yn wahanol i nifer fawr o berchnogion ffatrioedd eraill.
Galwodd yr adeiladu cymdeithasol hwn yn 'sosialaeth' a chafodd gryn dderbyniad i'w syniadau nes iddo ddechrau beirniadu crefydd a system grefydd y dydd. Gadawodd wledydd Prydain am Indiana yng Ngogledd America yn 1824 gan fuddsoddi ei arian mewn stâd fawr a chychwyn cwmni cydweithredol 'New Harmony'. Erbyn 1827 roedd wedi dychwelyd i wledydd Prydain.
Bu'n ffigwr poblogaidd yn y mudiad undebaeth lafur (1829 - 1835) ac ymwelodd â Pharis yn ystod chwyldro 1848. Ysgrifennodd lyfrau ar hyn, gan gynnwys Essays on the Principle of the Formation of Human Character a A new View of Society.
Llencyndod
[golygu | golygu cod]Ef oedd y 6ed bachgen allan o 7 o blant. Roedd gan ei dad fusnes bychan fel cyfrwywr. Hanai ei fam o deulu ffarmio llewyrchus. Daeth ei addysg i ben pan oedd yn 10 oed. Ar ôl gweithio mewn siop am ychydig symudodd i Fanceinion.
Diwedd y daith
[golygu | golygu cod]Yn 1858 dychwelodd i'r Drenewydd lle bu farw a chodwyd cofeb iddo yn y dref yn 1902 ym mynwent Eglwys y Santes Fair lle'i claddwyd. Codwyd cerflun iddo yn y dref yn 1956 ac yn 1983 agorwyd amgueddfa goffa iddo.
Llyfryddiaeth
[golygu | golygu cod]Gwaith Robert Owen
[golygu | golygu cod]- A New View of Society
- Book of the New Moral World
- Revolution in the Mind and Practice of the Human Race
- A Report on the County of Lanark
Astudiaethau
[golygu | golygu cod]- G. D. H. Cole, Robert Owen (1925)
- F. Podmore, Robert Owen: a biography (1906)
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]