Rosa Schapire

Rosa Schapire
Ganwyd	9 Medi 1874  Brody
Bu farw	1 Chwefror 1954  Tate Britain
Dinasyddiaeth	Yr Almaen
Alma mater	Prifysgol Ruprecht Karl Heidelberg Prifysgol Zurich Prifysgol Bern
Galwedigaeth	hanesydd celf, cyfieithydd, llenor

Awdur a model Pwylaidd a fu'n byw yn yr Almaen oedd Rosa Schapire (9 Medi 1874 - 1 Chwefror 1954) sy'n cael ei hystyried yn nodigedig am ei gwaith fel hanesydd celf a chyfieithydd. Roedd yn un o'r cyntaf i gydnabod pwysigrwydd y grŵp o arlunwyr a elwid yn "Die Brücke".

Fe'i ganed yn Brody yng ngorllewin yr Wcráin ond a oedd ar ddydd ei geni yn rhan o'r Ymerodraeth Awstriaidd; bu farw yn Llundain.^{[1][2][3][4][5]}

Magwraeth

Roedd yn ferch i ddau Iddew cyfoethog, a chafodd ei haddysgu gan diwtor preifat. Yn 1893, symudodd y teulu i Hamburg. Yn 1897, cyhoeddodd Ein Wort zur Frauenemanzipation (Gair ar Ryddfreinio Menywod). Astudiodd hanes celf, gan dderbyn gradd israddedig o Brifysgol Bern ym 1902 cyn ennill PhD o Brifysgol Heidelberg ym 1904. Dilynodd Schapire astudiaethau ôl-raddedig ym Mhrifysgol Leipzig.^[6][7]

Gyrfa

Ar ôl iddi ddychwelyd i Hamburg ym 1908, gweithiodd fel cyfieithydd a chyhoeddodd feirniadaeth lenyddol. Cyfieithodd Balzac, Zola a'r hanesydd celf Pwylaidd Kazimierz Chledowski [pl] i'r Almaeneg.

Cynorthwyodd i sefydlu Frauenbund zur Förderung deutscher bildenden Kunst (Cymdeithas y Merched er Hyrwyddo Celfyddyd yr Almaen) yn 1916.^[6][7]

Eisteddodd Schapire fel model ar gyfer gwahanol arlunwyr. Gwnaeth Karl Schmidt-Rottluff (o'r grŵp Brücke) sawl portread ohoni gan gynnwys un yn 1919. Peintiodd Walter Gramatté hi ym 1920 ac yn 1924, cyhoeddodd Rosa Schapire gatalog o weithiau graffig Karl Schmidt-Rottluff.^[6]

Yn 1939, llwyddodd i ddianc o'r Almaen i Loegr lle cyfrannodd at wahanol gylchgronau celf, fel Architectural Review, Eidos, Connoisseur a Die Weltkunst [Almaeneg]. Bu hefyd yn cynorthwyo Nikolaus Pevsner gyda chasgliad o ddeunydd ar gyfer ei gyfres The Buildings of England.^[7][8]

Anrhydeddau

Cyfeiriadau

1. Disgrifiwyd yn: "Metromod Archive" (yn Saesneg). Cyrchwyd 25 Ionawr 2023.
2. Rhyw: Gemeinsame Normdatei. dyddiad cyrchiad: 16 Gorffennaf 2024.
3. Dyddiad geni: Deutsche Nationalbibliothek; Staatsbibliothek zu Berlin; Bayerische Staatsbibliothek; Llyfrgell Genedlaethol Awstria (yn de), Gemeinsame Normdatei, Wikidata Q36578, https://gnd.network/, adalwyd 24 Ebrill 2014
4. Dyddiad marw: Deutsche Nationalbibliothek; Staatsbibliothek zu Berlin; Bayerische Staatsbibliothek; Llyfrgell Genedlaethol Awstria (yn de), Gemeinsame Normdatei, Wikidata Q36578, https://gnd.network/, adalwyd 24 Ebrill 2014
5. Man geni: Deutsche Nationalbibliothek; Staatsbibliothek zu Berlin; Bayerische Staatsbibliothek; Llyfrgell Genedlaethol Awstria (yn de), Gemeinsame Normdatei, Wikidata Q36578, https://gnd.network/, adalwyd 11 Rhagfyr 2014
6. "Schapire, Rosa". Dictionary of Art Historians. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-04. Cyrchwyd 2019-07-18.
7. "Rosa Schapire 1874 – 1954". Encyclopedia. Jewish Women's Archive.
8. Dr Rosa Shapire, Karl Schmidt-Rottluff, Adalwyd19 Mawrth 2016