Sïedn cain corun porffor
| Sïedn cain corun porffor Heliothryx barroti
| |
|---|---|
| Statws cadwraeth | |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Animalia |
| Ffylwm: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Apodiformes |
| Teulu: | Trochilidae |
| Genws: | Heliothryx[*] |
| Rhywogaeth: | Heliothryx barroti |
| Enw deuenwol | |
| Heliothryx barroti | |
| |
| Dosbarthiad y rhywogaeth | |
Aderyn a rhywogaeth o adar yw Sïedn cain corun porffor (sy'n enw gwrywaidd; enw lluosog: sïednod cain corun porffor) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Heliothryx barroti; yr enw Saesneg arno yw Purple-crowned fairywren. Mae'n perthyn i deulu'r Sïednod (Lladin: Trochilidae) sydd yn urdd y Apodiformes.[1]
Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn H. barroti, sef enw'r rhywogaeth.[2] Mae'r rhywogaeth hon i'w chanfod yn Ne America a Gogledd America.
Gall fwyta neithdar o fewn blodau, ac wrth ymestyn i'w gyrraedd, mae'n rwbio'n erbyn y paill ac yn ei gario i flodyn arall gan ei ffrwythloni.
Aderyn yn nheulu'r dryw Awstralasiaidd, Maluridae, ydy'r sïedn cain corun borffor (Malurus coronatus ). Hi yw'r mwyaf o'r un ar ddeg rhywogaeth yn y genws Malurus ac mae'n endemig i ogledd Awstralia. Mae enw'r rhywogaeth yn deillio o'r gair Lladin cǒrōna sy'n golygu "coron" (neu gorun) oherwydd y cylch porffor nodedig o blu'r goron sy'n cael ei wisgo gan wrywod sy'n magu. Mae tystiolaeth enetig yn dangos bod y sïedn cain corun porffor yn perthyn agosaf i'r sïedn cain gwych a'r sïedn cain ysblennydd. Gellir gwahaniaethu rhwng y rhywogaeth dan sylw a sïednod cain eraill yng ngogledd Awstralia gan bresenoldeb boch-glytiau (naill ai du mewn gwrywod neu siocled coch-goch mewn benywod) a lliw glas dwfn eu cynffonau pigog.
Yn debyg i siednod cain eraill, mae'r sïedn cain coryn porffor yn ffyddlon i un partner. Fodd bynnag, bydd benywod gyda gwrywod perthynol fel partneriaid yn paru ag unigolion eraill. Credir mai addasiad yw hwn i osgoi canluniadau mewnfridio. Maen nhw'n adeiladu nythod bach siâp cromen lle mae 2-3 wy yn cael eu dodwy, gyda hyd at dri nythaid y flwyddyn. Mae'n bryfysol yn bennaf, yn bwydo ar amrywiaeth eang o infertebratau, ac yn ychwanegu at ei ddeiet gyda hadau.
Mae'r siedn cain hwn yn byw mewn cynefin ar lannau'r afon gyda llystyfiant trwchus, yn y parthau sy'n cynnwys llwyni trwchus neu dryslwyni tal, trwchus o laswellt yr afon. Yn wahanol i aelodau eraill y grwp, nid yw wedi addasu'n dda iawn i gynefinoedd trefol ac mae wedi dioddef colled difrifol yn ei boblogaeth mewn rhai ardaloedd. Er bod y rhywogaeth yn gyffredinol yn cael ei hystyried o ran ei chadwraeth o'r pryder lleol, mae ei hisrywogaeth orllewinol wedi'i rhestru fel un sydd mewn perygl. Pori da byw, tanau, a rhywogaethau ymledol yw'r prif bryderon i'r boblogaeth. Mae gan lywodraeth Awstralia a grwpiau cadwraeth brosiectau cadwraeth gweithredol ar gyfer y rhywogaeth, gan gynnwys ar gyfer rheoli tân a rhywogaethau ymledol.
Pryderon diweddar
[golygu | golygu cod]Gallai sïednod cain corun porffor fod mewn perygl o wres byd-eang ar ôl i astudiaeth ddarganfod bod dod i gysylltiad ag amodau poeth a sych yn niweidio DNA y cywion.
Yn wahanol i effeithiau mwy tiriaethol gwresogi byd-eang ar rywogaethau – megis risg gynyddol o danau llwyn, colli cynefin neu donnau gwres angheuol – dywedodd y gwyddonwyr fod yr effaith a ddarganfuwyd gan y niwed i'w DNA yn dawel, yn niweidiol ac yn effaith gydol oes.[3]
Teulu
[golygu | golygu cod]Mae'r sïedn cain corun porffor yn perthyn i deulu'r Sïednod (Lladin: Trochilidae). Dyma rai o aelodau eraill y teulu:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Q83015764 | Paraclaravis mondetoura |  |
| Turtur ddaear adeinresog | Paraclaravis geoffroyi |  |
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ [https://web.archive.org/web/20040610130433/http://www.cymdeithasedwardllwyd.org.uk/ Archifwyd 2004-06-10 yn y Peiriant Wayback Gwefan Cymdeithas Edward Llwyd]; adalwyd 30 Medi 2016.
- ↑ Gwefan Avibase; adalwyd 3 Hydref 2016.
- ↑ https://www.theguardian.com/australia-news/2022/jun/14/how-heat-damages-the-dna-of-endangered-purple-crowned-fairy-wrens?CMP=Share_iOSApp_Other
Safonwyd yr enw Sïedn cain corun porffor gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.