Teithwyr Gwyddelig

Teithwyr Gwyddelig yn Ynys Môn ym 1963.

Pobl nomadaidd sydd yn frodorol i Iwerddon a sydd hefyd yn byw ym Mhrydain Fawr a rhannau o Unol Daleithiau America a Chanada[1] yw'r Teithwyr Gwyddelig (Pavees, Mincéiri[2] neu Mincéirs,[3] neu yn Wyddeleg an lucht siúil).[4][5] Prif iaith y Teithwyr Gwyddelig ydy'r Saesneg, a mae nifer ohonynt hefyd yn siarad Sielta, iaith gymysg sydd yn seiliedig ar Saesneg, Gwyddeleg, a Romani.[6] Mae'r mwyafrif ohonynt yn Gatholigion. Yn ôl cyfrifiad 2016, roedd 32,302 o Deithwyr Gwyddelig yn byw yng Ngweriniaeth Iwerddon,[7] ac yn cyfri am 0.7 % o boblogaeth y wlad.[8]

Yn hanesyddol, gelwir y Teithwyr Gwyddelig yn Sipsiwn neu Sipsiwn Gwyddelig, er nad ydynt yn perthyn yn genetig i'r Roma.[9][10] Yn ôl astudiaethau genetig, maent yn Wyddelod o ran tarddiad, ac mae'n debyg iddynt ymwahanu oddi ar y boblogaeth sefydledig yn Iwerddon yn yr 17g, yn ystod goresgyniad yr ynys gan Oliver Cromwell. O ganlyniad i wahaniad y ddwy boblogaeth ers sawl canrif, mae Teithwyr Gwyddelig yn grŵp genetig ar wahân i'r Gwyddelod sefydledig.[11] Yn 2017 cydnabuwyd statws ethnig unigryw y Teithwyr Gwyddelig gan lywodraeth Gweriniaeth Iwerdddon.[12]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ "Questioning Gypsy". paveepoint.ie. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 October 2011.
  2. ↑ Mayock, Breda. "The Role of Hair in Traveller Culture". Cyrchwyd 15 September 2020.
  3. ↑ Joyce, Sindy. "A Brief History of the Insitutionalisation of Discrimination Against Irish Travellers". Cyrchwyd 28 September 2020.
  4. ↑ Ethnicity and the American cemetery by Richard E. Meyer. 1993. "... though many of them crossed the Atlantic in centuries past to play their trade".
  5. ↑ Questioning Gypsy identity: ethnic narratives in Britain and America by Brian Belton
  6. ↑ Liégeois, Jean-Pierre (2007). Roma in Europe (yn Saesneg a Ffrangeg). Strasbourg: Council of Europe Publishing. t. 43. ISBN 978-92-871-6051-5.
  7. ↑ Rieder, Maria (2018). "Irish Travellers' view on Cant: what folk criteria of languageness tell us about the community". Language Awareness 27 (1–2): 41. doi:10.1080/09658416.2018.1431242.
  8. ↑ "Irish Travellers - Demographics - CSO - Central Statistics Office". www.cso.ie (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-08-25.
  9. ↑ Griffin, Rosarii (2014). Education in Indigenous, Nomadic and Travelling Communities (yn Saesneg). A&C Black. t. 50. ISBN 9781472511195.
  10. ↑ https://www.thejournal.ie/traveller-community-study-rcsi-3231070-Feb2017/
  11. ↑ Gilbert, Edmund; Carmi, Shai; Ennis, Sean; Wilson, James F.; Cavalleri, Gianpiero L. (2017-02-16). "Genomic insights into the population structure and history of the Irish Travellers" (yn en). Scientific Reports 7 (1): 42187. Bibcode 2017NatSR...742187G. doi:10.1038/srep42187. ISSN 2045-2322. PMC 5299991. PMID 28181990. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5299991.
  12. ↑ "Taoiseach formally recognises ethnic status". The Independent. 1 March 2017.