Teth lwgu

Teth lwgu

Math	dwmi, nwyddau a weithgynhyrchwyd, infant product
Deunydd	rwber, plastig, silicon
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Teth gysur neu swc-swc

Mae teth gysur^[1], neu teth lwgu^[2] neu, ar lafar, dymi neu swc-swc yn cynnwys rhan sugno o rwber neu silicon, tarian blastig i atal y babi rhag llyncu'r deth, ac weithiau cylch i dynnu'r deth yn hawdd.

Mae yna wahanol fathau o dethi cysur: y siâp ceirios, y bwriedir iddo efelychu siâp y fron mor agos â phosibl, a'r un deintyddol, sy'n well ar gyfer y dannedd sydd i ddod. Ceir hefyd teth lwgu cryf ychwanegol ar gyfer babanod sydd eisoes â dannedd.

Hanes

Albrecht Dürer – Madonna with the Siskin, 1506

Soniwyd am deth lwgu am y tro cyntaf mewn llenyddiaeth feddygol ym 1473, yn cael eu disgrifio gan y meddyg Almaenig Bartholomäus Metlinger yn ei lyfr Kinderbüchlein, mewn rhifynnau diweddarach o'r enw Regiment der jungen Kinder ("Gofalu am Blant Ifanc").

Roedd y swc-swc yn ddatblygiad o fodrwyau dannedd caled, ond roeddent hefyd yn cymryd lle 'teth siwgr' meddalach, tethau siwgr neu garpiau siwgr ("suger rags")^[3] a oedd wedi cael eu defnyddio yn America'r 19g. Disgrifiodd awdur ym 1873 "deth siwgr" wedi'i wneud o "ddarn bach o hen liain" gyda "llwyaid o siwgr braidd yn dywodlyd yn ei ganol", "casglwyd ... mewn i belen fechan" gydag edau clymu'n dynn o'i gwmpas.^[4] Roedd carpiau gyda bwydydd wedi'u clymu y tu mewn hefyd yn cael eu rhoi i fabanod mewn sawl rhan o Ogledd Ewrop ac mewn mannau eraill. Mewn rhai mannau câi lwmp o gig neu fraster ei glymu mewn brethyn, ac weithiau byddai'r carpiog yn cael ei wlychu â brandi. Gallai ardaloedd Almaeneg eu hiaith ddefnyddio Lutschbeutel, brethyn wedi'i lapio o amgylch bara melys neu hadau pabi. Mae Madonna a phlentyn a baentiwyd gan Dürer ym 1506^[5] yn dangos un o'r "teth gysur" brethyn clwm hyn yn llaw'r babi.

Daeth y swc-swc i'w ffurf fodern tua 1900 pan gafodd y cynllun deth, tarian a handlen gyntaf ei batentu yn yr Unol Daleithiau fel cysurwr babanod ("baby pacifier") gan fferyllydd ym Manhattan, Christian W. Meinecke.^[6] Roedd rwber wedi'i ddefnyddio mewn peiriannau dannedd hyblyg a werthwyd fel "modrwyau gwm elastig" ar gyfer babanod Prydain yng nghanol y 19g,^[7] ac fe'i defnyddiwyd hefyd ar gyfer tethi poteli bwydo. Ym 1902, hysbysebodd Sears, Roebuck & Co. "fodrwy torri dannedd rwber arddull newydd, gydag un deth galed ac un deth feddal".^[7] Ac ym 1909 ysgrifennodd rhywun yn galw ei hun yn "Auntie Pacifier" at y New York Times i rybuddio am y "bygythiad i iechyd" (roedd hi'n golygu iechyd deintyddol) "y parhaus, ac, ymhlith dosbarthiadau tlotach, y sugno cyffredinol o deth rwber a werthwyd fel ‘pacifier’.”^[8] Yn Lloegr hefyd, roedd dymis yn cael eu gweld fel rhywbeth y byddai’r dosbarthiadau tlotach yn ei ddefnyddio, ac yn gysylltiedig â hylendid gwael. Ym 1914 cwynodd meddyg o Lundain am "y deth ffug": "Os yw'n disgyn ar y llawr mae'n cael ei rwbio am ennyd ar flows neu ffedog y fam, ei lifo gan y fam a'i disodli yng ngheg y babi."^[9]

Roedd tethi cysur cynnar yn cael eu cynhyrchu gyda dewis o rwber du, marŵn neu wyn, er bod rwber gwyn y dydd yn cynnwys rhywfaint o blwm.

Defnydd

Sugno yw gweithgaredd cyntaf babi newydd-anedig. Mae llawer o blant eisoes yn rhoi eu bawd yn eu ceg tra eu bod yn dal yn y stumog. Mae'n dod â diogelwch, affeithiolrwydd iddynt ac mae hyd yn oed yn eu cadw'n fyw.

Mae babanod hefyd yn gwybod yn syth sut i roi teth eu mam yn eu ceg yn gywir ac mae'r deth gysur wedi dod yn fodd i fonitro'r gweithgaredd hwnnw. Mae wedi ei brofi bod teth gysur yn cynorthwyo datblygiad plentyn yn sylfaenol yn ystod chwe mis cyntaf bywyd.

Mae plentyn yn defnyddio deg i bymtheg o dethi cysur ar gyfartaledd yn ystod ei flwyddyn gyntaf o fywyd, ac mae'r rhan fwyaf ohonynt yn mynd ar goll.

Deunydd a dyluniad

Plentyn gyda teth lwgu yn ei geg

Mae teth gysur da yn ganlyniad astudiaethau gwyddonol trylwyr ac felly mae siâp y deth lwgu wedi'i addasu sawl gwaith dros y blynyddoedd. Y siâp mwyaf enwog yw'r siâp ceirios, yn seiliedig ar siâp bron y fam. Mae yna hefyd teth lwgu sy'n dilyn siâp ceg y plentyn.

Mae'r deunydd y gwneir y teth gysur ohono hefyd wedi cael rhai newidiadau. Mae tethi cysur ar gael gyda ffroenell latecs neu silicon. Mae gan y ddau sylwedd eu manteision a'u hanfanteision. Yn dal i fod, mae gweithgynhyrchwyr yn argymell latecs, oherwydd ei fod yn llawer agosach at deimlad y fam ac yn cymryd drosodd tymheredd y geg ar unwaith.

Hyd

Mae dadl ynghylch pa mor hir y mae plant wir angen eu teth lwgu, ond yn ôl y cynhyrchwyr mae'n gwneud synnwyr bod plant hyd at ddwy flwydd oed yn dal i ddefnyddio un. O hynny ymlaen, mae plant yn mynd i'r ysgol ac yn dysgu pob math o sgiliau cymdeithasol, sy'n eu gwneud yn llai ac yn llai dibynnol ar eu deth gysur.

Mae'r gwneuthurwyr hefyd yn cynghori'n gryf yn erbyn cael gwared ar y dymi yn rhy gynnar, oherwydd wedyn byddant yn sugno eu bodiau a bydd hynny'n achosi mwy o niwed i'r daflod a thwf dannedd na theth gysur.

Buddion

Mewn sefyllfaoedd o argyfwng, gall teth lwgu ddod â heddwch i'r babi a'i rieni.

Gall y deth gysur fod yn effeithiol ar gyfer crampiau neu boenau eraill os nad yw siglo neu magu yn helpu.

Mae'n haws i rieni reoli'r defnydd o'r swc-swc ar eu babi nag i'w hatal rhag sugno eu bodiau. Fodd bynnag, ar ôl iddo ymgymryd â'r arferiad hwnnw, ni ddylai fod yn sydyn heb ei ddysgu.

Yn ôl astudiaethau, gallai'r deth gysur leihau'r risg o farwolaeth y crud (SIDS sudden infant death syndrome).^[10]

Anfanteision

I rai, mae'r deth gysur yn afiach ac yn fudr.

I eraill, mae sugno bawd neu bys yn rhwystro datblygiad dannedd.

Er mwyn annog pobl i beidio â defnyddio'r dymi, mae rhieni weithiau'n defnyddio rheswm pendant dros beidio â defnyddio'r deth lwgu.^[10]

Awgrymiadau ar sut a phryd i atal eich babi rhag defnyddio Swc-swc

Manylyn Coeden Swc-swc ("Schnullerbaums") yn clinig blant Clinigbrifysgol Carl Gustav Carus, Dresden yn Yr Almaen

Os yw'r rhiant yn credu bod defnyddio swc-swc yn effeithio ar fwydo ar y fron (llai o borthiant dyddiol, effaith magu pwysau, neu anawsterau wrth gysylltu â'r fron) neu os ydych chi am ddiddyfnu babi iau o ddymi, gallech chi roi cynnig ar y canlynol:

Os yw'r dymi yn cael ei ddefnyddio fel ciw cysgu, yna gall cyflwyno ciw cysgu gwahanol helpu.

Gellir rhoi sylw ychwanegol i'r babi trwy gofleidio neu nyrsio yn lle hynny.

Rhoi gynnig ar wahanol ffyrdd o dawelu eich babi, fel ei gario yn eich breichiau neu sling, neu gynyddu cyswllt croen-i-groen ag ef. Mae hyn yn eu helpu i deimlo'n well.

Fe allech chi gyfyngu defnydd dymi eich babi i amseroedd penodol yn unig, fel yn y car.

Gallai gwobrau weithio’n well i blentyn hŷn – gall eich canolfan blant leol neu’ch ymwelydd iechyd gynnig cymorth gyda hyn. Mae gan rai ardaloedd hyd yn oed ‘dylwyth teg ffug’ adeg y Nadolig.

Ddewis amser da i roi’r gorau i ddefnyddio dymi – pan fydd eich plentyn yn teimlo’n dda, mae pethau’n sefydlog ac mae’n hapus.

Rhoi cynnig ar guddio’r dymi i ffwrdd fel nad yw’ch plentyn yn ei weld.

Traddodiad Coeden Swc-swc Denmarc

Yn Nenmarc mae wedi bod yn draddodiad ers tro y gall y plentyn hongian ei swc-swc ar y Suttetræ^[11] ("Coeden Swc-swc") gan ymweld â hi eto unrhyw bryd, fel ei fod yn cysylltu'r ffarwel â phrofiad cadarnhaol. Mae'r arferiad Denmarc hwn yn cael ei fabwysiadu'n raddol mewn gwledydd fel Yr Almaen lle'i gelir yn Schnullerbaum gan nifer o drefi a chymunedau, sydd â choed tethi cysur cyhoeddus yn eu parciau ac sy'n trefnu gwyliau tethi cysur fel y'u gelwir gyda rhaglenni plant ar ddyddiadau penodol.

Tylwyth Teg y Swc-swc

Ceir arferiad arall ar gyfer denu babis oddi ar defnyddio eu teth lwgu. Un arall yw'r tylwyth teg swc-swc wedi sefydlu ei hun yn yr Almaen, sydd fel cymeriad dychmygol neu berson chwarae yn cyfnewid teth lwgu y plentyn am anrheg. Fel y dylwythen deg dant, mae tylwyth teg y swc-swc yn dod o wledydd Eingl-Americanaidd.^[12]

Cyfeiriadau

1. "Dummy". Geiriadur yr Academi. Cyrchwyd 10 Mehefin 2022.
2. "Teth lwgu". Geiriadur Prifysgol Cymru. Cyrchwyd 16 Mehefin 2022.
3. Oxford English Dictionary
4. Jamieson, Cecilia Viets (1873) Ropes of Sand Archifwyd 2012-02-23 yn y Peiriant Wayback. Chapter 2: Top's baby. Letrs.indiana.edu. Retrieved on 2013-04-14.
5. Madonna and Siskin. Wga.hu. Retrieved on 2013-04-14.
6. Design Patent number D33,212 C.W.Meinecke Sep 18 1900
7. The history of the feeding bottle. babybottle-museum.co.uk
8. Auntie Pacifier (July 2, 1909) The "Pacifier" a Menace to Health. New York Times.
9. ''British Journal of Nursing: The Midwife'' Aug 7 1915. (PDF) . Retrieved on 2013-04-14.
10. "Dummies, pros and cons: your dummy questions answered". New Parent Support. Mehefin 2018.
11. "En fortælling om suttetræer". Concord Evends (Denmarc). 14 Mawrth 2018.
12. Der Standard, Nuckeln bis die Schnullerfee kommt