Tlodi ynni

Tlodi ynni
Merched yn casglu coed tân ar gyfer tanwydd.
Enghraifft o'r canlynolcysyniad economaidd Edit this on Wikidata
Mathtlodi Edit this on Wikidata

Diffyg mynediad at wasanaethau ynni modern yw tlodi ynni. Mae'n cyfeirio at sefyllfa nifer fawr o bobl mewn gwledydd sy'n datblygu a rhai pobl mewn gwledydd datblygedig sy'n defnyddio ychydig iawn o ynni, yn defnyddio tanwydd budr neu'n treulio gormod o amser yn casglu tanwydd i ddiwallu anghenion sylfaenol. Yn 2023 roedd gan 759 miliwn o bobl ddiffyg mynediad at drydan cyson ac roedd 2.6 biliwn o bobl yn defnyddio systemau coginio peryglus ac aneffeithlon.[1] Mae tlodi ynni yn wahanol i dlodi tanwydd, sy'n canolbwyntio'n bennaf ar ba mor fforddiadwy yw'r tanwydd.

Daeth y term “tlodi ynni” i’r amlwg trwy gyhoeddi llyfr Brenda Boardman, Tlodi Tanwydd: O Gartrefi Oer i Gynhesrwydd Fforddiadwy (1991). Roedd enwi croestoriad ynni a thlodi fel “tlodi ynni” wedi ysgogi’r angen i ddatblygu polisi cyhoeddus i fynd i’r afael â thlodi ynni a hefyd astudio ei achosion, ei symptomau a’i effeithiau mewn cymdeithas. Pan gyflwynwyd tlodi ynni am y tro cyntaf yn llyfr Boardman, fe'i disgrifiwyd fel diffyg pŵer i gynhesu ac oeri cartrefi. Heddiw, deellir bod tlodi ynni yn ganlyniad i anghydraddoldebau systemig cymhleth sy'n creu rhwystrau at ynni modern am bris fforddiadwy. Mae tlodi ynni yn anodd i'w fesur a'i ddadansoddi oherwydd ei fod yn brofiad preifat o fewn cartrefi ac yn newid yn ddeinamig drwy'r amser.[2]

Yn ôl menter Gweithredu Tlodi Ynni Fforwm Economaidd y Byd, "Mae mynediad at ynni'n hanfodol i wella ansawdd bywyd ac mae'n hanfodol bwysig ar gyfer datblygiad economaidd. Yn y byd sy'n datblygu, mae tlodi ynni'n dal yn rhemp.[3]" O ganlyniad lansiodd y Cenhedloedd Unedig y Fenter Ynni Cynaliadwy i Bawb a dynodi 2012 yn Flwyddyn Ryngwladol Ynni Cynaliadwy i Bawb, a oedd â ffocws mawr ar leihau tlodi ynni. Mae'r Cenhedloedd Unedig yn cydnabod pwysigrwydd tlodi ynni trwy Nod 7 o'i Nodau Datblygu Cynaliadwy i "sicrhau mynediad at ynni fforddiadwy, dibynadwy, cynaliadwy a modern i bawb."[1]

Tlodi Tanwydd yng Nghymru

[golygu | golygu cod]
Prif: Tlodi tanwydd

Yn 2020 amcangyfrifodd Llywodraeth Cymru bod 155,000 o aelwydydd, sef 12% o holl aelwydydd Cymru, yn dal i fod mewn tlodi tanwydd. Yn ôl diffiniad swyddogol Pwyllgor Newid Hinsawdd, Llywodraeth Cymru, dyma yw tlodi tanwydd:

“

“gorfod gwario mwy na 10 y cant o incwm ar danwydd i’r cartref cyfan er mwyn cynnal system wresogi foddhaol”. Ond y tu ôl i’r diffiniad hwnnw mae realiti llwm - mae’n golygu byw mewn cartref oer a llaith. Dewis bwydo’ch teulu neu gadw’r teulu’n gynnes. Gall olygu iechyd corfforol a meddyliol gwaeth." [4]

”

Newid Hinsawdd

[golygu | golygu cod]

Yn 2018, roedd 70% o allyriadau nwyon tŷ gwydr o ganlyniad i gynhyrchu a defnyddio ynni. Yn hanesyddol, mae 5% o wledydd yn cyfrif am 67.74% o gyfanswm yr allyriadau a 50% o'r gwledydd sy'n cynhyrchu lleiaf yn cynhyrchu dim ond 0.74% o gyfanswm allyriadau nwyon tŷ gwydr.[5] Felly, mae dosbarthu, cynhyrchu a defnyddio gwasanaethau ynni yn anghyfartal iawn ac yn adlewyrchu'r rhwystrau systemig mwy sy'n atal pobl rhag cyrchu a defnyddio gwasanaethau ynni. Yn ogystal, mae mwy o bwyslais ar wledydd sy'n datblygu i fuddsoddi mewn ffynonellau ynni adnewyddadwy yn hytrach na dilyn patrymau datblygu ynni y gwledydd datblygedig.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 1.0 1.1 "Goal 7 | Department of Economic and Social Affairs". sdgs.un.org. Cyrchwyd 2022-04-15.
  2. ↑ Simcock, Neil; Thomson, Harriet; Petrova, Saska; Bouzarovski, Stefan, gol. (2017-09-11). Energy Poverty and Vulnerability: A Global Perspective. London: Routledge. doi:10.4324/9781315231518. ISBN 978-1-315-23151-8.
  3. ↑ "Access2017". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-08-01. Cyrchwyd 2018-04-24.
  4. ↑ Tlodi Tanwydd yng Nghymru (Ebrill 2020) Y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig ; adalwyd 24 Rhagfyr 2022.
  5. ↑ Pereira, Marcio Giannini; da Silva, Neilton Fidelis; Freitas, Marcos A.V. (2018-07-10). Davidson, Debra J.; Gross, Matthias (gol.). Energy Poverty and Climate Change (yn Saesneg). 1. Oxford University Press. doi:10.1093/oxfordhb/9780190633851.013.19. ISBN 978-0-19-063385-1.

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]