Tryfan

Tryfan
	Awyrlun o Dryfan o Gwm Idwal
Math	mynydd, copa
Daearyddiaeth
Sir	Conwy
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	917 metr
Cyfesurynnau	53.1149°N 3.9975°W
Cod OS	SH6640859390
Manylion
Amlygrwydd	191 metr
Rhiant gopa	Glyder Fawr
Cadwyn fynydd	Eryri
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Mynydd yn y Glyderau yn Eryri yw Tryfan, a chanddo uchder o 3010 troedfedd (917.5m).

Enw

Meddylir yn aml mai 'tri' sydd yn elfen gyntaf yr enw Tryfan ac felly mai 'Tri phig' neu 'Tri phwynt' yw'r ystyr', ond mae Ifor Williams yn dangos mai 'try' yn yr ystyr gryfhaol (fel 'tryloyw' er enghraifft) sydd yma. Ystyr yr enw felly yw "mynydd sy'n codi'n uchel iawn, neu un sydd â blaen main iddo".^[1] Mae'n enw y ceir enghreifftiau eraill ohono yng Nghymru, e.e. Mynydd Tryfan a Rhostryfan yn Arfon a Mynydd Tryfan yn Sir Ddinbych. Ceir yr enw hefyd am y llysiau Dail y tryfan (Petasites yn Lladin).

Daearyddiaeth

Mae Tryfan yn hynod greigiog ac mae ganddo siâp nodweddiadol iawn. Saif wrth ymyl ffordd yr A5 ger Llyn Ogwen, gyda'r Carneddau yr ochr arall i'r llyn. Mae'n gorwedd o fewn Parc Cenedlaethol Eryri ac fe'i lleolir yn Sir Conwy er 1996 (bu'n rhan o'r hen sir Gwynedd cyn hynny).

Dringo'r mynydd

Mae Tryfan yn un o'r mynyddoedd mwyaf poblogaidd o holl fynyddoedd Eryri, ac ar benwythnosau braf yn yr haf mae cannoedd yn ei ddringo. Dywedir mai Tryfan yw'r unig fynydd yn Eryri (ac unrhyw le yng Nghymru a Lloegr) nad oes modd ei ddringo heb ddefnyddio dwylo yn ogystal â thraed.

Ar y copa mae dwy garreg fawr a fedyddiwyd yn "Adda ac Efa", Sion a Sian neu Y Bugail a'i Wraig, ac mae'n gamp draddodiadol neidio o un i'r llall. Mae'n gallu bod yn gamp beryglus, yn arbennig pan fo'r gwynt yn chwythu'n gryf.^[2]

Bywyd gwyllt

Ceir nifer o eifr gwyllt yn pori ar lethrau Tryfan.

Oriel

Tryfan o'r Carneddau
Tryfan gyda Llyn Idwal o'i flaen
Geifr gwyllt ar glogwynni Tryfan
Tryfan a Llyn Ogwen o lethrau Glan Dena
Tryfan o'r Garn
Tryfan o'r Glyder Fach
O Fwlch Tryfan (cyfeiriad Y Glyder Fach)

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

↑ Ifor Williams, Enwau Lleoedd, tud. 15.
↑ Adroddiad Blynyddol Tîm Achub Mynydd Ogwen 2001 Archifwyd 2007-10-29 yn y Peiriant Wayback Ffeil PDF

Dolenni allanol

Clwb Mynydda Cymru
Lleoliad ar wefan Streetmap Archifwyd 2016-03-05 yn y Peiriant Wayback
Lleoliad ar wefan Get-a-map^{[dolen farw]}

Y pedwar copa ar ddeg
Yr Wyddfa a'i chriw: Yr Wyddfa (1085m) · Garnedd Ugain (1065m) · Crib Goch (923m)
Y Glyderau: Elidir Fawr (924m) · Y Garn (947m) · Glyder Fawr (999m) · Glyder Fach (994m) · Tryfan (915m)
Y Carneddau: Pen yr Ole Wen (978m) · Carnedd Dafydd (1044m) · Carnedd Llywelyn (1064m) · Yr Elen (962m) · Foel Grach (976m) · Carnedd Gwenllian (Garnedd Uchaf) (926m) · Foel-fras (942m)

[1] Ifor Williams, Enwau Lleoedd, tud. 15.

[2] Adroddiad Blynyddol Tîm Achub Mynydd Ogwen 2001 Archifwyd 2007-10-29 yn y Peiriant Wayback Ffeil PDF

[1]

[2]