Tsitsi Dangarembga

Tsitsi Dangarembga
Ganwyd14 Chwefror 1959 Edit this on Wikidata
Mutoko Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Simbabwe Simbabwe
Alma mater
Galwedigaethllenor, cyfarwyddwr ffilm, dramodydd, sgriptiwr Edit this on Wikidata
Adnabyddus amNervous Conditions Edit this on Wikidata
PriodOlaf Koschke Edit this on Wikidata
Gwobr/auGwobr 100 Merch y BBC, Gwobr Heddwch y Fasnach Lyfrau Almaeneg, PEN Pinter Prize Edit this on Wikidata

Awdures o Simbabwe oedd Tsitsi Dangarembga (ganwyd 1959) sy'n cael ei hystyried hefyd yn nodigedig am ei gwaith fel cyfarwyddwr ffilm. Cafodd ei nofel gyntaf, Nervous Conditions (1988), ei henwi fel un o'r 100 llyfr sydd wedi newid y byd; hon hefyd oedd y gyfrol gyntaf i gael ei hysgrifennu yn Saesneg gan fenyw ddu o Simbabwe

Fe'i ganed yn Bulawayo, sef ail ddinas fwyaf Simbabwe. Wedi gadael yr ysgol mynychodd Brifysgol Caergrawnt a Phrifysgol Simbabwe.[1][2][3][4][5]

Dechreuodd ei haddysg yn Lloegr, ond yn ddiweddarach aeth i Ysgol Uwchradd Hartzell, ysgol genhadol yn nhref Rhodesaidd (a newidiodd ei enw'n ddiwedarach i 'Simbabwe') Umtali ('Mutare' erbyn hyn).[6] Yna astudiodd feddygaeth ym Mhrifysgol Caergrawnt, lle cafodd brofiadau o hiliaeth a phobl yn ei hanwybyddu. Gadawodd Dangarembga Gaergrawnt a dychwelodd i Simbabwe ychydig fisoedd cyn i'r wlad ddatgan ei hannibyniaeth yn swyddogol.[7] [8][9]

Astudiodd seicoleg ym Mhrifysgol Simbabwe tra'n gweithio am ddwy flynedd fel ysgrifennwr copi mewn asiantaeth farchnata. Rhoddodd y profiad ysgrifennu cynnar hwn lwybr iddi fynegi ei hun: ysgrifennodd nifer o ddramâu, gan gynnwys The Lost of the Soil, ac yna ymunodd â'r grŵp theatr Zambuko. Cymerodd ran mewn cynhyrchu dwy ddrama, Katshaa a Mavambo.

Ym mis Hydref 2021, derbyniodd Tsitsi Dangarembga y Wobr Heddwch o Ffair Lyfrau Frankfurt. Mae'r wobr bwysig hon, sydd â gwobr o 25,000 ewro, yn un o'r pwysicaf yn y byd cyhoeddi.

Ym mis Mehefin 2022, cyhoeddwyd gwarant arestio yng nghanolfan Tsitsi Dangarembga. Mae hi’n cael ei herlyn yn benodol am anogaeth i drais cyhoeddus a thorri rheolau gwrth-Covid-19 ar ôl gwrthdystiad gwrth-lywodraeth a drefnwyd ddiwedd Gorffennaf 2020.

Ffilmyddiaeth

[golygu | golygu cod]
  • The Great Beauty Conspiracy, (1994)
  • Passport to Kill, (1994)
  • Schwarzmarkt, (1995)
  • Everyone’s Child, (1995)
  • The Puppeteer, (1996)
  • Zimbabwe Birds, (1998 –with Olaf Koschke)
  • On the Border, (2000)
  • Hard Earth – Land Rights in Zimbabwe, (2001)
  • Ivory, (2001)
  • Elephant People, (2002)
  • 'Mother’s Day, (2004)
  • High Hopes, (2004)
  • At the Water, (2005)
  • Growing Stronger, (2005)
  • The Sharing Day (2008)
  • I Want a Wedding Dress, (2010)
  • Ungochani, (2010)
  • Nyami Nyami Amaji Abulozi, (2011).


Anrhydeddau

[golygu | golygu cod]
  • Dros y blynyddoedd, derbyniodd nifer o anrhydeddau, gan gynnwys: Gwobr 100 Merch y BBC (2020), Gwobr Heddwch y Fasnach Lyfrau Almaeneg (2021), PEN Pinter Prize (2021)[10][11][12][13] .


Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Cyffredinol: ffeil awdurdod y BnF. dyddiad cyrchiad: 10 Hydref 2015.
  2. ↑ Disgrifiwyd yn: https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-476-03702-2_83. dyddiad cyrchiad: 31 Gorffennaf 2022.
  3. ↑ Rhyw: Ffeil Awdurdodi Rhyngwladol. dyddiad cyrchiad: 4 Tachwedd 2018. Gemeinsame Normdatei. dyddiad cyrchiad: 21 Gorffennaf 2015. ffeil awdurdod y BnF. dyddiad cyrchiad: 10 Hydref 2015.
  4. ↑ Dyddiad geni: https://www.friedenspreis-des-deutschen-buchhandels.de/aktuelles-themen/detailseite/tsitsi-dangarembga-erhaelt-den-friedenspreis-des-deutschen-buchhandels-2021.
  5. ↑ Man geni: http://www.nyeraifilms.com/team.html.
  6. ↑ Rubert, Steven C. (2001). Historical Dictionary of Zimbabwe. London: The Scarecrow Press. t. 74. ISBN 0810834715.
  7. ↑ George, Rosemary Marangoly, et al. “An Interview with Tsitsi Dangarembga.” NOVEL: A Forum on Fiction, vol. 26, no. 3, 1993, pp. 309–319. JSTOR, JSTOR, www.jstor.org/stable/1345839.
  8. ↑ Galwedigaeth: (yn en) Internet Movie Database, Wikidata Q37312, https://www.imdb.com/, adalwyd 25 Hydref 2021 https://www.friedenspreis-des-deutschen-buchhandels.de/alle-preistraeger-seit-1950/2020-2029/tsitsi-dangarembga. (yn en) Internet Movie Database, Wikidata Q37312, https://www.imdb.com/, adalwyd 25 Hydref 2021
  9. ↑ Anrhydeddau: https://www.bbc.com/news/world-55042935. dyddiad cyrchiad: 24 Tachwedd 2020. https://www.friedenspreis-des-deutschen-buchhandels.de/alle-preistraeger-seit-1950/2020-2029/tsitsi-dangarembga. dyddiad cyrchiad: 25 Hydref 2021. https://www.friedenspreis-des-deutschen-buchhandels.de/alle-preistraeger-seit-1950/2020-2029/tsitsi-dangarembga. https://www.thebookseller.com/news/zimbabwean-novelist-tsitsi-dangarembga-wins-pen-pinter-prize-2021-1262492. dyddiad cyrchiad: 25 Hydref 2021.
  10. ↑ https://www.bbc.com/news/world-55042935. dyddiad cyrchiad: 24 Tachwedd 2020.
  11. ↑ https://www.friedenspreis-des-deutschen-buchhandels.de/alle-preistraeger-seit-1950/2020-2029/tsitsi-dangarembga. dyddiad cyrchiad: 25 Hydref 2021.
  12. ↑ https://www.friedenspreis-des-deutschen-buchhandels.de/alle-preistraeger-seit-1950/2020-2029/tsitsi-dangarembga.
  13. ↑ https://www.thebookseller.com/news/zimbabwean-novelist-tsitsi-dangarembga-wins-pen-pinter-prize-2021-1262492. dyddiad cyrchiad: 25 Hydref 2021.