Tyfrydog

Tyfrydog
Ganwyd	6 g
Dinasyddiaeth	Cymru
Cysylltir gyda	Llandyfrydog
Dydd gŵyl	1 Ionawr

Sant Cymreig oedd Tyfrydog (bl. 6C). Ef a sefydlodd eglwys Llandyfrydog ar ynys Môn, yn ôl traddodiad. Dethlir gŵyl Tyfrydog ar Ddydd Calan (1 Ionawr).

Eglwys Tyfrydog Sant, Llandyfrydog.

Hanes a thraddodiad

Ychydig iawn o wybodaeth sydd amdano. Yn ôl achau'r saint, roedd yn un o feibion Arwystli Gloff gan Dynwynedd ferch Amlawdd Wledig, ac felly o dras frenhinol.^[1]

Ceir hanesyn gan Gerallt Gymro am 'ddial' y sant ar Huw Flaidd, Iarll Caer, yn 1098. Yn ôl Gerallt,

Ar yr ynys hon, hefyd, y mae eglwys Sant Tyfrydog, cyffeswr. Pan letyodd Huw, Iarll Caer... ei gŵn dros nos ynddi, cafodd hwynt drannoeth y bore i gyd yn wallgof; a cyn pen mis syrthiodd ef ei hun yn farw mewn modd truenus.^[2]

Lladdwyd Huw Flaidd fis ar ôl hynny gan Magnus III, brenin Norwy, mewn brwydr ar Afon Menai.

Cyfeiriadau

1. T. D. Breverton, The Book of Welsh Saints (Cyhoeddiadau Glyndŵr, 2000).
2. Gerallt Gymro, Hanes y Daith Trwy Gymru, gol. Thomas Jones yn Gerallt Gymro (Caerdydd, 1938), tud. 132.