Verkhovna Rada
| Verkhovna Rada of Ukraine Верховна Рада України (Wcreineg) | |
|---|---|
| 9th Ukrainian Parliament | |
.png) | |
| Gwybodaeth gyffredinol | |
| Sefydlwyd | 1991[1] |
| Math | Unsiambraeth |
| Arweinyddiaeth | |
| Chairman | Ruslan Stefanchuk, Gwas y Bobl ers 8 October 2021 |
| First Deputy Chairman | Oleksandr Kornienko[2], Gwas y Bobl ers 19 October 2021 |
| Second Deputy Chairman | Olena Kondratiuk, Batkivshchyna ers 29 August 2019 |
| Cyfansoddiad | |
| Aelodau | 450 |
 | |
| Grwpiau gwleidyddol | Government (241)
Supported by (41)
Opposition (116)
Others (25)
Vacant (27)
|
| Etholiadau | |
| System bleidleisio | Parallel voting with 5% electoral threshold |
| Etholiad diwethaf | 21 July 2019 |
| Etholiad nesaf | No later than 29 October 2023 |
| Man cyfarfod | |
| File:Будівля по вулиці Грушевського, 5.jpg | |
| Verkhovna Rada Building, Kyiv, Wcráin[3] | |
| Man cyfarfod | |
| File:Petro Poroshenko on Day of Constitution of Ukraine 2016-06-28 16.jpg | |
| Gwefan | |
| Nodyn:Official url | |
| Troednodion | |
| Due to the Russian military intervention in Ukraine (2014-present) and the annexation of Crimea, only 424 of the parliament's 450 seats were elected in the 2019 election, leaving 26 vacant. The number of vacant seats had grown to 27 as of June 2020.[4][5][6] | |
Y Verkhovna Rada neu'r Goruchaf Gyngor (Wcreineg: Верховна Рада України, yn yr Wyddor Ladin: Verkhovna Rada Ukraíni; orgraff y Gymraeg: Ferchofna Rada) yw enw swyddogol senedd Wcráin. Mae'r Rada Verkhovna yn senedd unsiambr sy'n cynnwys 450 dirprwy, sy'n cael eu cadeirio gan arlywydd etholedig . Mae'r Rada Verkhovna yn cyfarfod yn yr adeilad Verkhovna Rada sydd wedi ei lleoli yn Kyiv, prifddinas Wcráin.
Mae'r Rada Verkhovna yn olynydd i Goruchaf Sofietaidd yr Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Wcráin (SSR Wcráin), a sefydlwyd ym 1938, a ddisodlodd Gyngres Sofietaidd Gyfan Wcráin. Ym mis Mawrth 1990, cynhaliwyd etholiad cyffredinol (etholiad seneddol Wcráin 1990) lle bu dwy blaid, am y tro cyntaf, yn ymladd, gyda Phlaid Gomiwnyddol SSR Wcrain yn datgan ei hun yn enillydd.
Enw
[golygu | golygu cod]Mae'r enw Rada (Wcreineg: Рада) yn golygu "cyngor". Mae'n tarddu yn y Rus 'o Kiev ac yn y 10g yn cynrychioli cyngor o boyars.[7] Fe'i defnyddiwyd hefyd gan Cosaciaid y Dnieper yn yr 17g a'r 18g ar gyfer cyfarfodydd lle gwnaed y penderfyniadau pwysicaf a chynghorau newydd yn cael eu hethol trwy bleidlais boblogaidd.[8] Defnyddiwyd yr enw hwn yn ddiweddarach gan Lywodraeth Chwyldroadol Wcráin rhwng 17 Mawrth 1917 a 29 Ebrill 1918 (Rada Canolog).[9]
Verkhovna (goruchaf), yw ffurf fenywaidd yr ansoddair "верховний". Mae'n deillio o'r gair Wcreineg "верх" sy'n golygu "uchod".
Hanes
[golygu | golygu cod]
Rhagflaenwyr
[golygu | golygu cod]Mae rhagflaenwyr y Verkhovna Rada yng Nghyngor y Boyar (Боярська рада, Boiarska Rada) o dalaith ganoloesol Wcráin (Rus ' o Kiev ) a'r Rada neu gynghorau Cossaciaid Wcreineg , ac yn ddiweddarach yn y Rada Canolog sefydlodd y 1917 gan Lywodraeth Chwyldroadol Wcráin , a fyddai'n dod yn Weriniaeth Pobl Wcráin (Українська Народна Республіка, Ukraïnska Narodna Respúblika), am tua 3 blynedd o annibyniaeth y wlad.
Verkhovna Rada SSR Wcráin
[golygu | golygu cod]Sefydlwyd Rada Verkhovna SSR Wcráin yn 1938 fel Senedd Genedlaethol Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Wcráin. Yn ystod bodolaeth yr Undeb Sofietaidd, roedd 12 o ddeddfwrfeydd (скликання, sklýkannia) o'r Verkhovna Rada. Yn y ddeuddegfed ddeddfwrfa, datganwyd annibyniaeth Wcráin a daeth y ddeddfwrfa hon Wcráin annibynnol gyntaf.
Cyfarfu'r "confocasiwn" cyntaf ( скликання , sklýkannia ), h.y. aelodau cyntaf deddfwrfa gyntaf Rada Verkhovna Gweriniaeth Sosialaidd Wcreineg Wcrain ar gyfer y sesiwn gyntaf ym 1938. Cadeirydd swyddogol cyntaf y Verkhovna Rada oedd Leonid Korníiets (Леоні́д Рома́нович Корніє́ць) yn 1938. Hiorhyi neu Georgi Piatakov oedd Ysgrifennydd Cyntaf Pwyllgor Canolog Wcráin Sofietaidd, a etholwyd yn 1918 hefyd yn Llywydd Rada Sofietaidd, ond yn 1937 dedfrydwyd ef i farwolaeth gan lywodraeth Stalin. Cafodd ei adsefydlu yn wleidyddol ar ôl ei farw.[10]
Cynhaliwyd yr etholiad go iawn cyntaf i ethol dirprwyon i RADA Verkhovna yn Wcráin ym mis Mawrth 1990 . Er bod y Blaid Gomiwnyddol yn parhau i reoli, ffurfiwyd yr hyn a elwir yn " Bloc Democrataidd " gan nifer o bleidiau, gan gynnwys Mudiad Pobl Wcráin ( Rukh ), Pwyllgor Monitro Helsinki yn Wcráin, Plaid Werdd Wcráin, a llawer o rai eraill.
Llwybr at Sofraniaeth
[golygu | golygu cod]Ar 16 Gorffennaf 1990, cyhoeddodd Rada Verkhovna yr hen SSR Wcráin y ddeuddegfed ddeddfwrfa Ddatganiad Sofraniaeth Wladwriaeth Wcráin. Yn flaenorol, ar 12 Mehefin 1990, y Gyngres Dirprwyon Pobl o'r SFSR Rwseg oedd wedi cymeradwyo Datganiad Sofraniaeth Wladwriaeth SFSR Rwseg. Sefydlodd datganiad Wcráin egwyddorion hunan-benderfyniad cenedl Wcráin, llywodraeth boblogaidd, pŵer y wladwriaeth, dinasyddiaeth yr SSR Wcreineg, goruchafiaeth diriogaethol, annibyniaeth economaidd, diogelwch amgylcheddol, datblygiad diwylliannol, diogelwch mewnol ac allanol, a chysylltiadau rhyngwladol. Ystyrir deddfwrfa 1990 fel y gyntaf o senedd bresennol Wcráin.
Ar Awst 24, 1991 , ddyddiau ar ôl yr ymgais i gamp yn yr Undeb Sofietaidd ym Moscow, cymeradwyodd senedd Wcráin Ddeddf Datganiad Annibyniaeth Wcráin (Wcreineg: Акт проголошення незалежності України).
Cyfnod Annibyniaeth
[golygu | golygu cod]Ar 28 Mehefin 1996, mabwysiadodd y Verkhovna Rada Gyfansoddiad presennol Wcráin, gan briodoli'n sylweddol rai o'i bwerau i Arlywydd Wcráin. Yn y cynulliad canlynol (2004), y cyfansoddiad ei newid, gan ddod â lled-arlywyddol neu led-seneddol weriniaeth (marcio bryd hynny gan gystadleuaeth rhwng Yulia Tymoshenko a Viktor Yushchenko) cyn iddo gael ei ganslo yn 2010 gan benderfyniad y Llys Cyfansoddiadol.
System Ethol
[golygu | golygu cod]Defnyddir system gymysg yn etholiadau Verkhovna Rada (50% o dan y rhestr plaid a 50% o dan etholaethau mwyafrif syml gyda throthwy etholiadol o 5%). Defnyddiwyd y dull 50/50 yn etholiadau 2002 a 2012; ond yn 2007, cynhaliwyd yr etholiadau o dan un system gyfrannol. Ar Awst 26, 2014, diddymwyd y Verkhovna Rada yn swyddogol trwy archddyfarniad yr Arlywydd Petro Poroshenko a galwyd y blwch pleidleisio i bleidleisio dros ddeddfwrfa RADA newydd, cynhaliwyd yr etholiadau diwethaf ar Hydref 26, 2014.
Ar 24 Gorffennaf 2015, fel rhan o'r broses o ddadgomiwneiddio Wcráin, gwaharddodd y Verkhovna Rada Blaid Gomiwnyddol Wcráin [11] am gysylltiadau honedig â'r garfan ymwahanol o blaid Rwsieg a chefnogaeth y blaid hon i wrthryfel y gwrthryfelwyr yn Wcráin. taleithiau dwyreiniol Wcráin. Cadarnhaodd llys y gwaharddiad ym mis Rhagfyr yr un flwyddyn.[12]
Ferchofna Rada yn ystod Rhyfel Rwsia ar Wcráin 2022
[golygu | golygu cod]Bu i'r Ferchofna Rada barhau i gyfarfod fel deddfwrfa genedlaethol yn ystod Rhyfel Rwsia ar Wcráin yn 2022 gyda Arlywydd y wlad, Volodymyr Zelenskyy yn dal i weithredu a phasio deddfau. Daeth y senedd yn ganolbwynt gwrthsafiad genedlaethol a darlledwyd ffilmiau o'r aelodau yn canu anthem genedlaethol Wcráin yn y siambr fel arwydd o ysbryd Wcráin i beidio cael eu darostwng gan Rwsia ac i gadw eu democratiaeth ac annibyniaeth.[13]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Законодавство України: Документ 1543-XII: Про правонаступництво України - Набрання чинності від 05.10.1991 [Legislation of Ukraine: Document 1543-XII: On the Legal Succession of Ukraine - Entered into force on 05.10.1991]. Verkhovna Rada of Ukraine (yn Wcreineg). Cyrchwyd 1 September 2019.
- ↑ "Корнієнко став новим першим віцеспікером Ради. Що про нього відомо". bbc.com (yn Wcreineg). BBC News Ukrainian. 19 Hydref 2021.
- ↑ "Official website. Administrative and territorial division". Mar 2017. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 April 2020. Cyrchwyd 9 June 2020.
- ↑ Parliamentary elections not to be held at nine constituencies in Donetsk region and six constituencies in Luhansk region - CEC, Interfax-Ukraine (25 October 2014)
- ↑ Ukraine crisis: President calls snap vote amid fighting, BBC News (25 August 2014)
- ↑ "Ukraine elections: Runners and risks". BBC News Online. 22 May 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 May 2014. Cyrchwyd 29 May 2014.
- ↑ "Boyar Council (Cyngor y Boiars)". Encyclopedia of Ukraine. 2007-10-13.
- ↑ "General Military Council". Encyclopedia of Ukraine (yn Saesneg). 13 Hydref 2007.
- ↑ Zhukovsky, A. "Central Rada". Encyclopedia of Ukraine. Cyrchwyd 13 Hydref 2007.
- ↑ "PYATAKOV Georgy (Yury) Leonidovych". Gwefan y Llywodraeth. 12 Mawrth 2008.
- ↑ "Ucrania prohíbe los partidos comunistas en el país". RTVE. 24 Gorffennaf 2015. Cyrchwyd 22 Chwefror 2022.
- ↑ "Ukraine bans Communist party for 'promoting separatism'" (yn Saesneg). The Guardian. 17 Rhagfyr 2015. Cyrchwyd 22 Chwefror 2022.
- ↑ Edd Dracott (15 Mawrth 2022). "Ukrainian MPs sing national anthem at emergency parliamentary session in Kyiv" (yn Saesneg). Evening Standard. Cyrchwyd 30 Mawrth 2022.
