Ynys Lawd

Ynys Lawd

Math	pont grog, pont droed, ynys
Poblogaeth	0
Daearyddiaeth
Sir	Ynys Môn
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	0.03 km²
Gerllaw	Môr Iwerddon
Cyfesurynnau	53.3068°N 4.6988°W
Hyd	0.26 cilometr
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Ynys fach ar benrhyn mwyaf gorllewinol Ynys Gybi, ar Fôn, ydy Ynys Lawd, a gysylltir ag Ynys Gybi gan bont fach, tua milltir i'r gorllewin o Fynydd Twr. Mae yng nghymuned Trearddur. Mae llwybr, gyda 400 o grisiau, yn disgyn i’r bont, 30 medr o hyd ar draws y môr i’r ynys. Ymgylchynu’r ynys gan glogwyni llithfaen, yn codi hyd at 60 medr uwchben y môr.^[1] Mae mynediad i gŵn ar yr ynys.

Enw

Daw'r enw Saesneg South Stack o'r gair Sgandinafaidd stak, sef "ynys" (gweler hefyd Ynys Arw, a elwir North Stack yn Saesneg). Ystyr arferol y gair Cymraeg lawd yw "gwres", sef gwres anifeiliad yn neilltuol, ond mae arwyddocâd yr enw yn yr achos hwn yn ddirgelwch.

Goleudy

Ceir goleudy enwog, Goleudy Ynys Lawd, ar yr ynys sydd bellach yn atyniad twristaidd. Codwyd y goleudy cyntaf ar Ynys Lawd yn 1809.^[2] Dyluniwyd y goleudy 91 troedfedd (28 m) o daldra ar Ynys Lawd gan ddyn o'r enw Daniel Alexander ac mae'r prif golau i'w weld gan longau sy'n pasio ac fe'i cynlluniwyd i ganiatáu i longau deithio'n ddiogel ar y llwybr môr peryglus rhwng Dulyn, Caergybi a Lerpwl.

Llonddrylliad ar y creigiau ger Ynys Lawd (engrafiad gan W. Radclyffe o lun gan T. Creswick, tua 1850-60)

Gwarchodfa Natur Ynys Lawd

Mae Gwarchodfa Natur Ynys Lawd, un o warchodfeydd yr Y Gymdeithas Frenhinol er Gwarchod Adar ar yr ynys a'r clogwyni gerllaw.

Cyfeiriadau

1. "Gwefan southstacklighthouse.com". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-03-13. Cyrchwyd 2018-03-03.
2. Tudalen y goleudy ar wefan Trinity House