Ynys Lawd

Ynys Lawd
Mathpont grog, pont droed, ynys Edit this on Wikidata
PoblogaethEdit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirYnys Môn Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Arwynebedd0.03 km² Edit this on Wikidata
GerllawMôr Iwerddon Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau53.3068°N 4.6988°W Edit this on Wikidata
Hyd0.26 cilometr Edit this on Wikidata
Map

Ynys fach ar benrhyn mwyaf gorllewinol Ynys Gybi, ar Fôn, ydy Ynys Lawd, a gysylltir ag Ynys Gybi gan bont fach, tua milltir i'r gorllewin o Fynydd Twr. Mae yng nghymuned Trearddur. Mae llwybr, gyda 400 o grisiau, yn disgyn i’r bont, 30 medr o hyd ar draws y môr i’r ynys. Ymgylchynu’r ynys gan glogwyni llithfaen, yn codi hyd at 60 medr uwchben y môr.[1] Mae mynediad i gŵn ar yr ynys.

Daw'r enw Saesneg South Stack o'r gair Sgandinafaidd stak, sef "ynys" (gweler hefyd Ynys Arw, a elwir North Stack yn Saesneg). Ystyr arferol y gair Cymraeg lawd yw "gwres", sef gwres anifeiliad yn neilltuol, ond mae arwyddocâd yr enw yn yr achos hwn yn ddirgelwch.

Goleudy

[golygu | golygu cod]

Ceir goleudy enwog, Goleudy Ynys Lawd, ar yr ynys sydd bellach yn atyniad twristaidd. Codwyd y goleudy cyntaf ar Ynys Lawd yn 1809.[2] Dyluniwyd y goleudy 91 troedfedd (28 m) o daldra ar Ynys Lawd gan ddyn o'r enw Daniel Alexander ac mae'r prif golau i'w weld gan longau sy'n pasio ac fe'i cynlluniwyd i ganiatáu i longau deithio'n ddiogel ar y llwybr môr peryglus rhwng Dulyn, Caergybi a Lerpwl.

Llonddrylliad ar y creigiau ger Ynys Lawd (engrafiad gan W. Radclyffe o lun gan T. Creswick, tua 1850-60)

Gwarchodfa Natur Ynys Lawd

[golygu | golygu cod]

Mae Gwarchodfa Natur Ynys Lawd, un o warchodfeydd yr Y Gymdeithas Frenhinol er Gwarchod Adar ar yr ynys a'r clogwyni gerllaw.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. "Gwefan southstacklighthouse.com". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-03-13. Cyrchwyd 2018-03-03.
  2. Tudalen y goleudy ar wefan Trinity House