Yr egwyddor mai'r llygrwr sy'n talu

Yr egwyddor mai'r llygrwr sy'n talu
Enghraifft o:egwyddor Edit this on Wikidata

Mewn cyfraith amgylcheddol, deddfir yr egwyddor mai'r llygrwr sy'n talu i wneud y parti sy'n gyfrifol am gynhyrchu'r llygredd hefyd fod yn gyfrifol am dalu am y difrod a wneir i'r amgylchedd naturiol o ganlyniad i'r llygru. Mae'r egwyddor hon hefyd wedi'i defnyddio i fynnu mai'r llygrwr sy'n talu i atal rhagor o lygredd.[1] Fe'i hystyrir yn arferiad rhanbarthol oherwydd y gefnogaeth gref a gafodd yn y rhan fwyaf o wledydd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd (OECD) a'r Undeb Ewropeaidd[2]. Mae'n egwyddor sylfaenol yng nghyfraith amgylcheddol yr Unol Daleithiau[3].

Hanes

[golygu | golygu cod]

Yn ôl yr hanesydd Ffrengig Jean-Baptiste Fressoz, roedd iawndal ariannol eisoes yw'r egwyddor rheoleiddio llygredd a ffafriwyd gan ddiwydiannau yn y 19g. Ysgrifennodd: “Roedd yr egwyddor hon, sydd bellach yn cael ei chynnig fel ateb newydd, mewn gwirionedd yn mynd law yn llaw â’r broses o ddiwydiannu, ac fe’i crewyd gan y gweithgynhyrchwyr eu hunain.”

Cymwysiadau mewn cyfraith amgylcheddol

[golygu | golygu cod]
Mae eco-dreth yn galluogi llywodraethau i reoli'r llygredd a achosir yn uniongyrchol neu'n anuniongyrchol gan ddiwydiant yn well.

Mae’r egwyddor mai’r llygrwr sy’n talu yn sail i bolisi amgylcheddol fel eco-dreth, sydd, os caiff ei ddeddfu gan y llywodraeth, yn atal ac yn ei hanfod yn lleihau allyriadau nwyon tŷ gwydr. Mae'r egwyddor hon yn seiliedig ar y ffaith bod yn rhaid i'r person neu'r diwydiant sy'n gyfrifol am y llygredd dalu rhywfaint o arian ar gyfer adsefydlu'r amgylchedd llygredig[1]. Synnwyr cyffredin, mewn gwirionedd.

Awstralia

[golygu | golygu cod]

Mae talaith De Cymru Newydd yn Awstralia wedi plethu'r egwyddor mai'r llygrwr sy'n talu gydag egwyddorion eraill megis datblygu ecolegol cynaliadwy yn amcanion Awdurdod Diogelu'r Amgylchedd.[4]

Canada

[golygu | golygu cod]

Mae Rheoleiddiwr Ynni Canada yn gorchymyn bod yn rhaid i gwmnïau olew dalu am unrhyw effeithiau amgylcheddol o golled. Mae'r mandad hwn yn ei gwneud hi'n ofynnol i gwmnïau olew dalu am iawndal, p'un ai eu bai nhw yw'r gollyngiad ai peidio.[5]

Yr Undeb Ewropeaidd

[golygu | golygu cod]

Nodwyd yr egwyddor mai’r llygrwr sy’n talu yn y Cytundeb ar Weithrediad yr Undeb Ewropeaidd [6] (Treaty on the Functioning of the European Union) a Chyfarwyddeb 2004/35/EC Senedd Ewrop a’r Cyngor dyddiedig 21 Ebrill 2004 ar atebolrwydd amgylcheddol. Daeth y cytundeb (neu'r 'gyfarwyddeb') i rym ar 30 Ebrill 2004; caniatawyd tair blynedd i aelod-wladwriaethau drosi'r gyfarwyddeb i'w cyfraith nhw eu hunain, ac erbyn Gorffennaf 2010 roedd pob aelod-wladwriaeth wedi cwblhau hyn.[2]

Gwledydd Prydain

[golygu | golygu cod]

Sefydlodd Rhan IIA o Ddeddf Diogelu'r Amgylchedd 1990 weithrediad yr egwyddor mai'r llygrwr sy'n talu. Adeiladwyd ar hyn ymhellach gan Rheoliadau Difrod Amgylcheddol (Atal ac Adfer) (Cymru) 2009 (ar gyfer Cymru) a Rheoliadau Difrod Amgylcheddol (Atal ac Adfer) 2009 (ar gyfer Lloegr).[7]

Mewn cyfraith amgylcheddol ryngwladol

[golygu | golygu cod]

Mewn cyfraith amgylcheddol ryngwladol fe'i crybwyllir yn egwyddor 16 o Ddatganiad Rio ar yr Amgylchedd a Datblygiad 1992.[8]

Eithriad i anwybodaeth esgusodol

[golygu | golygu cod]

C ynghylch yr egwyddor mai’r llygrwr sy’n talu (PPP) mewn achosion lle nad oedd neb yn cydnabod bod math o lygredd yn peri unrhyw berygl tan ar ôl i’r llygredd ddechrau. Ceir enghraifft yn hanes gwyddor newid hinsawdd sy’n dangos bod cryn garbon deuocsid wedi’i ollwng i’r atmosffer gan wledydd diwydiannol cyn bod ymwybyddiaeth wyddonol neu gonsensws y gallai fod yn beryglus.[9]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 1.0 1.1 OECD (2008). The Polluter Pays Principle: Definition, Analysis, Implementation (yn Saesneg). Paris: Organisation for Economic Co-operation and Development. doi:10.1787/9789264044845-en.
  2. ↑ 2.0 2.1 European Commission, Environmental Liability, accessed 29 October 2017
  3. ↑ "Waste, Chemical, and Cleanup Enforcement". EPA. 2016-01-07.
  4. ↑ Protection of the Environment Administration Act 1991, section 6(2)(d)(i).
  5. ↑ Government of Canada, Canada Energy Regulator (2023-03-14). "CER – Emergency Management and the Polluter Pay Principle". www.cer-rec.gc.ca. Cyrchwyd 2023-03-21.
  6. ↑ Article 191(2) TFEU
  7. ↑ The Environmental Damage Regulations: Preventing and Remedying Environmental Damage, accessed 29 October 2017
  8. ↑ Nations, United. "United Nations Conference on Environment and Development, Rio de Janeiro, Brazil, 3-14 June 1992". United Nations (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-04-02.
  9. ↑ García-Portela, Laura. “Moral Responsibility for Climate Change Loss and Damage: A Response to the Excusable Ignorance Objection”, International Journal of Philosophy 1 (39):7-24 (2020).