Yaɣ sheli | East Asian court ceremonial music, traditional Japanese music |
---|---|
Tingbani shɛli din yina | Japan |
Intangible cultural heritage status | Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity |
Described at URL | https://ich.unesco.org/en/RL/00265, https://ich.unesco.org/fr/RL/00265, https://ich.unesco.org/es/RL/00265 |
Tɛmplet:Nihongo3[1] nyɛla Japanese binkumda pubu balishɛli bɛ ni daa niŋdi kootu binkumda mini waa ni. Gagaku daa nyɛla kootu binkumda n-ti Kyoto Imperial Palace, ka di.din ŋmani ʒaamani ŋɔ dini daa pili Heian period (794–1185) bini din gbaai 10th century saha.[2][3] Zuŋɔ, di nyɛla "Board of Ceremonies" din be Tokyo Imperial Palace ni kpa shɛli.
Gagaku malila binkumda balibu dibaa anu:[2]
Gagaku, kamani shōmyō, kpuɣila "yo scale", "pentatonic scale" din duri zuɣusaa ni ayi, ata, ayi, ayi, ni ata saha shɛŋa ka be "scale tones" dibaa anu sunsuuni.[4] Yila puuni di be di ko ka chɛ Chinese dini yayue (雅楽) din zani n-ti laɣinsi ni binkumda.[5]
Gagaku wiadaa yɛn kpe Japan, Buddhism ban daa yi China na n daa ʒili n-kpe. Yuuni 589, Japanese kpamba shɛba nyɛla bɛ ni daa zaŋ shɛba tahi China (Sui dynasty saha) ni bɛ ti bɔhim Chinese kaya ni taɣada, n-ti pahi "Chinese court music". Zaŋ kana 7th century, koto ("the 13-stringed zither") mini biwa (kalimboo din mali nyingo jia) nyɛla bɛ ni aa zaŋ shɛli wuhi Japan, ka di yina China. Binkumda balibu, n-ti pahi dibaa ayi ŋɔ, n daa nyɛ tuuli bini shɛli bɛ ni mali ŋmɛri gagaku.
Di mini Japanese booni li bachi yini maa zaa yoli, 雅楽 ("yǎyuè in Mandarin Chinese, ngahngohk in Cantonese"), bɛ ni daa ʒi binkumdi balishɛli yi China chaŋ n daa kuli nyɛ banquet music (engkau) amaa ka di zaamatu laɣimbu Chinese yǎyuè. Yila ŋɔ ʒi n-kpe ni daa kpaŋsi la Tang dynasty sah, ka bɛ booni lala dina ŋɔ Tōgaku (Tang music). Gagaku dina din daa daŋ yibu na pɔi ni Tang dynasty nyɛla bɛ ni booni shɛli kogaku (nadaa binkumda), ka booni din mi pili Tang dynasty nyaaŋa shingaku (binkumdi pala). Bachi din nyɛ gagaku maŋmaŋa daa tuumi sabi 701, tuuli "imperial academy of music Gagakuryō" ni daa kpa.[5]
Binkumda din yina "Korean kingdom of Goguryeo" nyɛla bɛ ni daŋ yaai shɛli kamani 453 AD, ka komagaku daa nyɛla din zani ti Korea dina zaa, "Goguryeo kingdom" nyɛla bɛ ni booni shɛli Koma, Japanese ni. Komagaku mini Tōgaku daa pili la southern Japan Nara period (710–794). Yuuni 736, binkumda din daa yina India mini Vietnam gba daa pili ya, ka bɛ booni li Tenjikugaku (天竺楽) mini Rinyūgaku (林邑楽) zaŋ doli taba.
Nara saha 8th century, gagaku daa nyɛla bɛ ni dɛmdi shɛli tiŋgbani dɛma ni, kamani Great Buddha yiɣisibu saha Todai-ji Temple, ka di nyɛla bɛ niŋdi la gagaku laɣinsi zolɔna ni.
Bini din gbaai 9th century zaŋ chaŋ 10th century, Heian period, kali gagaku daa lahi yɛligi ti tooni, ka niŋ Japanese dini pirim la dini ni Japan binyɛra la. Lala gagaku daa naari mini Tōgaku, Komagaku, Tenjikugaku and Rinyūgaku din daa pili Asian tinsi ni, ni Kuniburi no utamai, Japanese kali binkumda, ni utaimono, yila din uina Heian period.[2][3] Lala saha ŋɔ, gagaku binkumda balibu daa nam ya ka tiŋ'duya gagaku binkumda daa labi neei. Gagaku gba daa lahi labi taɣi, ka tiŋ'duya gagaku binkumda daa pu Tɛmplet:Nihongo3 mini Tɛmplet:Nihongo3. Chinese, Vietnamese ni Indian daa pu Sahō, ka Korean mini Manchurian style daa pu Uhō. Tenjikugaku mini Rinyūgaku gba daa pu m-pahi Tōgaku.[2][3][6]
20th century piligu, yiliyiiniba pam zaɣa daa kpe gagaku ni, ka yili yila n tam gagaku zuɣu. Bɛ ni shɛba n-nyɛ Henry Cowell (Ongaku, 1957), La Monte Young (o yila pam daa jɛndi la drone music,[7] amaa gbaa yihi Trio for Strings, 1958), Alan Hovhaness (yila pam), Olivier Messiaen (Sept haïkaï, 1962), Lou Harrison (Pacifika Rondo, 1963), Benjamin Britten (Curlew River, 1964), Bengt Hambraeus (Shogaku, from Tre Pezzi per Organo, 1967), Ákos Nagy (Veiled wince flute quartet 2010), Jarosław Kapuściński (yila nima pam), Sarah Peebles (yila nima pam), Michiko Toyama (Waka, 1960), ni Tim Hecker (Konoyo, 2018).
Gagaku yiliyiiniba ban daa beni 20th century saa yino ŋun niŋ talahi, Masataro Togi (ŋun daa niŋ naa n-ti "court musician" yuun gbakiŋ), daa yɛli la America yiliyiiniba kamani Alan Hovhaness mini Richard Teitelbaum ni bɛ ŋmɛmi gagaku binkumda.
American yɛltɔɣatamalisi niŋda Steve Richmond daa yina ni sitaaya palli di.chani ni "rhythms" din nyɛ gagaku. Richmond daa wum la gagaku binkumda din yaai "U.C.L.A.'s Department of Ethnomusicology" 1960s piligu. Yuuni 2009 bɛ ni daa bɔhiri Ben Pleasants bɔhisi, Richmond daa yɛliya ni o sabi gagaku yɛltɔɣatamalisi paai 8,000–9,000.[8]
Tɛmplet:Music of Japan Tɛmplet:UNESCO Oral and Intangible music