Dɔɔ bee pɔge bee dɔgebo | dɔɔ ![]() |
---|---|
Dɔgebo paaloŋ | Ghana ![]() |
Name in native language | Matthew Opoku Prempeh ![]() |
Yo-ennaa bee yoporaa | Matthew ![]() |
Family name | Prempeh ![]() |
Dɔgebo bebiri | 23 Mɛrnoɔre 1968 ![]() |
Dɔgebo zie | Ashanti Region ![]() |
Relative | John Kufuor ![]() |
Native language | Asante ![]() |
Kɔkɔyelii, sɛge ne bee goligoluu | Bɔrefɔ, Asante ![]() |
Tonnoɔre | Pɔleteesa, physician, chairperson ![]() |
Zanne la | Prempeh College, Kwame Nkrumah University of Science and Technology, Netherlands Institute for Health Sciences, Harvard University ![]() |
Work location | United Kingdom ![]() |
Politikal paati mɛmba | New Patriotic Party ![]() |
Candidacy in election | 2020 Ghanaian general election, 2016 Ghanaian general election, 2012 Ghanaian general election, 2008 Ghanaian general election ![]() |
Ŋmene bee sagediibu | Islam ![]() |
Member of | Royal College of Physicians and Surgeons of Glasgow ![]() |
Mathew Opoku Prempeh e la Gaana neɛ kaŋa. Ba dɔge o la 23 Gyɛnoɔre kyuu 1968. O e la Ghana dogta kpoŋ aneŋ pɔleteseɛn. O e la neɛ naŋ poɔ a kukurudu paati poɔ a kyɛ e begemaala naŋ are ko Manhyia South vooten lombokpoŋ kaŋa naŋ bé a Asante region poɔ. O e la gɔmmenɛnte kpambeɛ kaŋa naŋ da kaara a Gaana kannoo yɛllɛ a 2017 yuoni poɔ.[1] Noba yaga zaa boɔle o la ka NAPO.[2] [3][4] Pampana ŋa o e la neɛ naŋ kaara a Ghana zaa fentendiglēē yɛllɛ.[5][6][7][8]
Ba doge o la teŋa kaŋa ba naŋ boɔla Pakyi ayi soba naŋ be a Ashante region poɔ.[9] O da gaa la univeniti kpoŋ kaŋa naŋ be a Gaana poɔ ka ba boɔla KNUST beŋ la ka o da kanne kannõõ lombori kaŋa ba naŋ boɔla Human Biology aneŋ tēēnɛ̃ɛ̃ yɛlɛ. O da la gaa la nimitɔɔre a te gaa sakuuri kaŋa ba naŋ boɔla Netherlands Institute Of Health naŋ e laaŋfeeloŋ kanne zie kyɛ da lɛ gaa sakuuri kaŋa meŋ ba naŋ boɔla Kennedy School of Government, a sakuuri ŋa e la zie ba naŋ zanna gɔmmenɛnte yɛlɛ.[10]
Ka fooŋ leɛ kaa bɛgemaale die poɔ yɛlɛ, Prempeh da waa la a CEO ko a Keyedmap Security Services Limited q a yi a yuoni 2004 wa tɔ 2009.[9] O la e la laaŋfeeloŋ dɔɔta[11] aneŋ meŋ ka o waa mɛmba ko a Royal College of Physicians and Surgeons ko a United Kingdom a yi a yuoni 1999 wa tɔ 2003.[12]
O naŋ waa a Ghana begemaala kaŋa, o are ko la a Manhyia South naŋ be a Kumasi paaloŋ poɔ, ka o da waa Manhyia.[13] Ba da vooti ko o ka o waa begemaala o dɛŋdɛŋ soba a yuoni 2008 aneŋ a Wɔɔ Paati neɛ kaŋa. A yuoni 2016, o la maaleŋ nyɛ la zunoɔ ne 35,958 vootuu, bee 87.17% a yi a vootuu zaa laŋ taa naŋ be a district poɔ.[9] O waa la mɛmba ko a health kommitii aneŋ appointments kommitii.[14] Prempeh are bɔ la a begemaale naaŋ a yuoni 2020 Ghanaian vootuu kpoŋ ko a Manhyia South paaloo, a yi a Wɔɔ Paati zie a paaŋ bare o dɔmane tɔɔreŋ kpoŋ zaa.[15]
A Ghana Yidandɔɔ kpoŋ Nana Akufo-Addo a Gyɛnoɔre kyu beri pie poɔŋ a tuoni 2017 poɔ ka o e bee kaara a Gaana Sakuuɛ yɛlɛ.[16][17] Toŋ la a be yuomo anaare te ta a Gyenoɔre bebie ayoɔbo a yuoni 2021 naŋ o toma da baare a yuoni na poɔŋ.
A yi a 2017 yuoni na, Nana Akufo-Addo da vɛŋ da prempeh da poɔ a iruu naŋ poɔŋ ka
A yi a yuoni Mɛrnoɔre 2017, a yidaandɔɔkpoŋ Nana Akufo-Addo de la a Prempeh yuori paare a ministare pie ne awae (19) poɔ ka ba na maale o kabenɛnte. Ana ministare pie ne awae yoe ka ba da de gaane a Ghana bɛgrmaale die ka a die weɛ soba koruu na, Mike Ocquaye te pore. O naŋ waa kabenɛnte minista na, Prempeh da paare la a yidaandɔɔkpoŋ yɛlɛ deme poɔ ka ba sonna teɛrɛ a yidaadɔɔkpoŋ yɛŋ soŋ te kyaare ne a paaloŋ baabo yɛlɛ.
Prempeh da la soŋ la a Ghana zannoo zie yɛlɛ saŋa na ka o da waa minista ko Zannoo yɛlɛ aŋa ziiri meɛbo baabo yɛlɛ aneŋ a vocational and technical education (TVET) baabo yɛlɛ aneŋ a la deɛ weɛ soba ko a gɔmenante nimizeɛ nɔdegre na ''FREE SHS''.
Prempeh e la a Ghana teŋ guuro nekpoŋ kaŋa a Ghana paaloŋ kɔmmitii poɔŋ ane a noba iruu kɔmɛtee meŋ.[9]
O da e la kirista bie[9] o nyɔvore poɔŋ kyɛ leɛ e a Ghana Yidandɔɔ kpoŋ kaŋa John Kufuor yaaŋa.[18] O naŋ ane o pɔgɔ kaŋa na da bare taa ba kultaa poɔŋ.
A yi a May kyu poɔ 2022, noba mine ba naŋ da baŋ ba ka ba boɔlɔ NAPO da de la Sakuuri biiri bozane boma mine gaa neŋ a Manhyia South paaloŋ, a yi a o yomo 54th dɔgebo kyu diibu poɔŋ.[19]