Lahad Datu

Lahad Datu
Coat of arms of Bandar Lahad Datu لحد داتو
Location of Bandar Lahad Datu لحد داتو
Ralat Lua pada baris 1 di Modul:Location_map/data/Malaysia_Timur: attempt to call global 'REDIRECT' (a nil value).
Coordinates: 5°1′48″N 118°20′24″E / 5.03000°N 118.34000°E / 5.03000; 118.34000
Negara Malaysia
Negeri Sabah
BoogianBoogian Tawau
WatasWatas Lahad Datu
Government
 • BodyMajlis Daerah Lahad Datu
 • Pegawai DaerahYBhg Tuan Firuz Idzualdeen@Bennety Bin Mohd Dzul
 • MPYang Berhormat Dato' Hj Mohammad Yusof Bin Apdal (Parti Warisan) (Lahad Datu) Templat:WARISAN
Area
 • Total6,501 km2 (2,510 sq mi)
Population
 (2010)
 • Total27,887
Time zoneUTC+8 (WPM)
Area code089
Nombor platSD
Kawasan KejirananPekan Kunak om Pekan Kota Kinabatangan
Tomu Monikid mingguTiwang (pasar tani)
Websitewww.sabah.gov.my/pd.ld

Lahad Datu, naanu mantad do boros Bajau. Boros 'Lahad' mogowit korotian do kinoyonon om 'Datu' kirati tulun bangsawan. Id suang do boros Malayu, 'Lahad kirati do tindal. Pomungaranan nopo do kinoyonon diti nga gama do koundolihon tongo datu-datu (bangsawan) mantad Koporintaan Sulu di binuruanan di Datu Puti pogulu toun 1879 tu nakaanu kuasa mantad Sultan Brunei montok kinoyonon dii.

Kopomorintaan Sulu id soboogian Pulau Borneo nokotimpuun id toun 1890. Tumanud do tulun Idahan di poingion id kinoyonon dii, pogulu nopomungaranan Lahad Datu, ngaran nopo montok kinoyonon di nga Kerugau i kirati do 'batu karang bertompok' id kotogisan do Kunak gisom id Membatu, Tungku.

Koponguhupan ekonomi id watas diti nopo nga mantad do polobuhan id Teluk Darvel tu obibas mantad luyud tagayo tu nooligan do Pulau Sakar.

Teluk Darvel, Lahad Datu
Teluk Darvel, Lahad Datu

Watas diti kiginayo do 6,501 KM pasagi om 687, 372 hektar. Tumanud do aasil banci, ginumu mogigion id kinoyonon diti nopo nga 195, 865 tulun.

Demografi

[simbanai | simbanai toud]

Tinaru nopo di poingion id watas Lahad Datu nga koingkakat mantad tinaru Idahan, Cina, Suluk, Bajau, Bugis, Jawa om kiharo nogi mogigion aiso kookunan mantad Indonesia, Filipina om Pakistan.

Ugama om kotumbayaan

[simbanai | simbanai toud]

Islam nopo nga ugama majoriti id kinoyonon diti om kiharo nogi ugama minoriti miagal ko Buddha, Kristian, Sikh om suusuai po.

Kakadayan Lahad Datu

Lahad datu nopo nga watas kaapat id bobos tapangkal id Pogun Sabah sabaagi longkod do ekonomi loobi po montok aspek pongindopuan id boogian Pantai Timur.

Koiyonon id kinoiyonon diti nopo nganotumbayaan do nokoimbulai id kinoiyonon Lahad Datu ontok ohotusan ko-15 tumanud do kinokitanan luping mantad Dinasti Ming masaan do kalaja-kalaja ekskavasi.[1] Id boogian kosilahon Lahad Datu poingion o Kampung Tunku, ii noitutunan sabaagi do tonod bolongingi om papadagang turipon ontok ohotusan ko-19.[2]

Darvel Bay Tobacco Company's Wharf id Lahad Datu

Tumanud do manuskrip Jawi ii kitadau wulan 1408 id boros Ida'an, kinoiyonon diti nopo nganotumbayaan sabaagi do iso kinoiyonon ko iso id koibutan Borneo ii minamaramit do kinorikatan Islam. Minonorita o manuskrip dii kokomoi do songulun kusai Ida'an kingaran do ii Abdullah id Suok Darvel ii kitonggungan ooponsol id kaparayadan Islamm [3]

Ponugkuan Militan Sonkosuai

[simbanai | simbanai toud]

Ontok 23 Manom 1985, soginumu 15 gisom 20 bolongingi kisindata mantad Filipina duminapit id kakadayan diti, mantad di kiikiro 21 tulun napatai om 11 ii suai norualan.[4][5]

Iso kaagu krisis ontok Mansak 2013 ii nokoindalan do lobi sonwulan do koobian kikuasa Malaysia om tinimungan militan mantad Filipina ii mamarait do sondii diolo sabaagi "Tinimungan Koumoligan Laja Kosultanan Sulu om Borneo Koibutan" id suang kopomuruanan Jamalul Kiram III [6][7]. Krisis diti nopo nga naayi maya kinamanangon do Malaysia om minogowit do ponguridangan Kinoiyonon Koumoligan Poimbisa Rahat Kosilahon Sabah (ESSCOM) om Zon Koumoligan Rahat Kosilahon Sabah (ESSZONE).

Mantad pitagadan di nokoruput do soginumu 68 tulun noiduanan do ginawo hinombo 56 nopo nga mantad koobian Kosultanan Sulu, siam mantad koobian kikuasa Malayisa om 6 tulun ginumuan.[8] Pogulu kaantakan dii, minanahak kasai do bayaran kapanahakan sontoun Kokuasaan Malaysia ii soginumu do kiikiro $1,000 kumaa waris okon potilombus Sultan Sulu sabaagi mamantang pibatasan 1878 ii minanahak do Borneo Koibutan - di nondo Sabah - kumaa iso sarikat British.[9][10] Kahapas do ponugkuan, bayaran di nopo nga notingkod. Piipiro toun kahaps di, walu waris Sulu minopotigas do amu yolo nakaampai id ponugkuan di om minomili yolo do luyar montok manahak tindakan kooturan tumanud do pibatasan sandad.[11] Kes diti nopo nga kakal po do potilombus.

Sasakayon

[simbanai | simbanai toud]

Lahad datu nopo nga nokopiromut miampai kakadayan om watas suai maya Wayaan Pisompuruan 13, soboogian mantad piromutan Dalan Pan-Borneo id rahat kosilahon Sabah. Kalaja-kalaja kapamansayan pomotingan do dalan wagu id wayaan Sandakan-Tawau nopo nga nokotimpuun id pintangaan toun 2016 montok popokuri do kososokon wayaan id kakadayan. Haro ogumu kawo padasakayon ii gunoon sabaagi sasakayon id Lahad Datu. Poomitanan nopo nga miagal ko teksi, baas om van tonini ii popiromut di kinoiyonon sorili om id watas suai miagal Sandakan om Tawau. Palabuhan Lahad Datu nopo nga iso palabuhan kontena ii pinomuruanan do Sabah Port Sdn. Bhd.

First Palam City Centre (FPCC) id dalan Rahat nopo nga iso kopotundaan komersial misompuru mantad Titijaya Land Berhad. Ii kiharo lot-lot kadai miampai kinawas 2-3 tingkat, terminal bas miapai padangangan tapangkal miagal ko Econsave ii nokoindalan id kinoiyonon strategik diti - id kinoiyonon 1.5 km mantad longkod kakadayan, 2 km mantad Gana Tutumulud Lahad Datu, om 2.5 km mantad Walai Pogusapan Lahad Datu.

MASwings, iso sarikat kotuludan watas koonuan Malaysia Airlines (MAB), popotoounda do limo kotuludan potilombus mantad Gana Tutumulud Lahad Datu kumaa id Kota Kinabalu, kakadayan tagayo id pogun Sabah.

Lahad Datu nopo nga haro iklim gouton rasam tropika (Af) miampai taburan rasam ii tasapou maamaso sontoun.

Climate data for Lahad Datu
Month Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Year
Mean daily maximum °C (°F) 29.6
(85.3)
29.6
(85.3)
30.3
(86.5)
31.1
(88.0)
31.7
(89.1)
31.5
(88.7)
31.5
(88.7)
31.7
(89.1)
31.5
(88.7)
31.2
(88.2)
30.6
(87.1)
29.9
(85.8)
30.9
(87.5)
Daily mean °C (°F) 26.3
(79.3)
26.3
(79.3)
26.7
(80.1)
27.2
(81.0)
27.6
(81.7)
27.3
(81.1)
27.1
(80.8)
27.3
(81.1)
27.1
(80.8)
27.0
(80.6)
26.8
(80.2)
26.4
(79.5)
26.9
(80.5)
Mean daily minimum °C (°F) 23.0
(73.4)
23.1
(73.6)
23.1
(73.6)
23.3
(73.9)
23.5
(74.3)
23.1
(73.6)
22.8
(73.0)
22.9
(73.2)
22.8
(73.0)
22.9
(73.2)
23.1
(73.6)
23.0
(73.4)
23.1
(73.5)
Average rainfall mm (inches) 249
(9.8)
211
(8.3)
159
(6.3)
132
(5.2)
155
(6.1)
141
(5.6)
135
(5.3)
151
(5.9)
138
(5.4)
184
(7.2)
182
(7.2)
226
(8.9)
2,063
(81.2)
Source: Climate-Data.org[12]
  1. "Journey Through The Land Below The Wind". Linoyog ontok 23 October 2019.
  2. Oxford Business Group (5 February 2024). The Report: Sabah 2011. Oxford Business Group. pp. 12–. ISBN 978-1-907065-36-1. {{cite book}}: |last= has generic name (help)
  3. "About Sabah". Pinoopi mantad sand̠ad ontok 15 May 2016. Linoyog ontok 23 October 2019.
  4. "Lahad Datu Recalls Its Blackest Monday". New Straits Times. 24 September 1987. Linoyog ontok 30 October 2014.
  5. Masayuki Doi (30 October 1985). "Filipino pirates wreak havoc in a Malaysian island paradise". The Sydney Morning Herald. Linoyog ontok 30 October 2014.
  6. Jethro Mullen (15 February 2013). "Filipino group on Borneo claims to represent sultanate, Malaysia says". CNN. Linoyog ontok 25 February 2013.
  7. "Heirs of Sultan of Sulu pursue Sabah claim on their own". globalnation.inquirer.net. 20 February 2013.
  8. www.astroawani.com https://www.astroawani.com/berita-malaysia/lahad-datu-invasion-painful-memory-2013-27579. Linoyog ontok 2024-02-05. {{cite web}}: Missing or empty |title= (help)
  9. "Sovereignty, Forum Shopping, and the Case of the Sulu Sultanate's Heirs". thediplomat.com (id boros Inggeris AS). Linoyog ontok 2024-02-05.
  10. "Sulu claim shows Southeast Asia cannot yet escape colonial legacy". Nikkei Asia (id boros Inggeris British). Linoyog ontok 2024-02-05.
  11. "Analysis | Malaysia Wins Respite in $15 Billion Spat With Philippines. Here's How the Fight Began". Washington Post (id boros Inggeris AS). 2023-06-13. ISSN 0190-8286. Linoyog ontok 2024-02-05.
  12. "Climate: Lahad Datu". Climate-Data.org. Linoyog ontok 30 October 2020.