Άλφα Βωμού

α Βωμού
Αστερισμός: Βωμός
Συντεταγμένες
(εποχή 2000.0): 		α = 17h:31m:50,5s[1],
δ = −49°.52′.34″[1]
Φαινόμενο μέγεθος: +2,93[2] (κυμ. έως 2,76)[3]
Φασματικός τύπος: B2 Vne[4]
Απόσταση από τη Γη: 270 ± 20 έτη φωτός
Εναλλακτικές ονομασίες: CD−49°11511, FK5 651,
HD 158427, HIP 85792, HR 6510,
SAO 228069

Ο α (άλφα) Βωμού (διεθνώς Alpha Arae, συντομογρ. α Ara) είναι ο ένας από τους δύο φωτεινότερους (όπως φαίνονται από τη Γη) αστέρες στον νότιο αστερισμό Βωμό - ο άλλος είναι ο β Βωμού. Το μέσο φαινόμενο μέγεθός του (είναι αστέρας τρίτου μεγέθους[2]) τον καθιστά εύκολα ορατό με γυμνό μάτι σε ασέληνες νύκτες και σχετικώς σκοτεινές τοποθεσίες. Εξαιτίας ωστόσο της νότιας θέσεώς του στην ουράνια σφαίρα είναι με δυσκολία ορατός από τη νότια Ελλάδα και την Κύπρο, πολύ χαμηλά στον νότιο ορίζοντα, τις νύκτες του καλοκαιριού. Ο αστέρας βρίσκεται σε αρκετά κοντά στη Γη, ώστε η απόστασή του από εμάς να μπορεί να υπολογισθεί με βάση την παράλλαξη που συνέλεξε ήδη από τον 20ό αιώνα η διαστημική αποστολή HIPPARCOS: Απέχει περίπου 270 έτη φωτός με περιθώριο σφάλματος 7%. Η φαινόμενη φωτεινότητα του αστέρα μειώνεται κατά 0,10 του μεγέθους ως αποτέλεσμα της διαστρικής απορροφήσεως από το αέριο και σκόνη στον ενδιάμεσο διαστημικό χώρο.[5]

Αστροφυσικά χαρακτηριστικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ζωγραφική αναπαράσταση του δίσκου αερίου γύρω από τον α Βωμού
Καμπύλη φωτός του α Βωμού στο κυανό, προσαρμοσμένη από τους Cuypers κ.ά. (1989)[6]

Ο φασματικός τύπος του α Βωμού, B2 Vne[4], υποδεικνύει ότι είναι ένας μεγάλης μάζας αστέρας τύπου Β που βρίσκεται ακόμη στην Κύρια ακολουθία. Το σύμβολο «n» στον τύπο σημαίνει ότι οι γραμμές απορροφήσεως στο φάσμα του εμφανίζονται απλωμένες και διάχυτες εξαιτίας του φαινομένου Ντόπλερ από την ταχύτατη περιστροφή του αστέρα γύρω από τον άξονά του. Η ακτινική προς εμάς συνιστώσα της γραμμικής ταχύτητας περιστροφής στον ισημερινό έχει υπολογισθεί με μέγιστη τιμή 375 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο.[7] Οι Meilland κ.ά. (2007) εκτίμησαν ότι ο άξονας περιστροφής του αστέρα σχηματίζει γωνία 55° με την ευθεία που συνδέει τη Γη με τον αστέρα, οπότε η παραπάνω τιμή αντιστοιχεί σε πραγματική ισημερινή γραμμική ταχύτητα περιστροφής 470 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο. Αυτή η τιμή προσεγγίζει την κρίσιμη ταχύτητα στην οποία η περιφέρεια του αστέρα θα αποσπάτο.[8] Η περιστροφή δίνει στον αστέρα ένα πολύ πεπλατυσμένο σχήμα, με ισημερινή ακτίνα περίπου 2,4 έως 2,7 φορές μεγαλύτερη από την πολική ακτίνα.[5]

Από την άλλη, ο α Βωμού είναι αστέρας Be, όπως υποδηλώνει το σύμβολο «e» στον φασματικό του τύπο. Αυτό σημαίνει ότι το φάσμα του παρουσιάζει έντονες γραμμές εκπομπής, οι οποίες προέρχονται από έναν δίσκο υλικού που έχει αποσπασθεί από την επιφάνειά του εξαιτίας της ταχύτατης περιστροφής του.[9] Το 2003 και το 2005 ο α Βωμού παρατηρήθηκε συμβολομετρικώς στο υπέρυθρο με τα όργανα MIDI και AMBER του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου. Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν το 2005 και το 2007, φαίνεται να υποδεικνύουν ότι ο αστέρας περιβάλλεται από έναν πυκνό ισημερινό δίσκο υλικού σε ανομοιόμορφη περιφορά, με τον αστέρα να χάνει μάζα εκτοξεύοντας έναν πολικό αστρικό άνεμο με οριακή ταχύτητα της τάξεως των χιλίων χιλιομέτρων ανά δευτερόλεπτο. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι γύρω από τον αστέρα περιφέρεται ένας αόρατος συνοδός σε απόσταση 0,7 AU.[8][10]

O α Βωμού έχει περίπου 9,6 φορές μεγαλύτερη μάζα από εκείνη του Ήλιου[8] και μέση διάμετρο 4,5 φορές μεγαλύτερη της ηλιακής.[5] Η εκπέμπουσα το φως του επιφάνεια έχει ενεργό θερμοκρασία 18.044 K.[5] Αυτό σημαίνει ότι ο α Βωμού έχει φωτιστική ισχύ (πραγματική λαμπρότητα) 5.800 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ήλιου[8], τιμή που αντιστοιχεί σε απόλυτο μέγεθος[11] −1,72.

Μεταβλητότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο αστέρας είναι μεταβλητός, καθώς το φαινόμενο μέγεθός του κυμαίνεται μεταξύ του 2,76 και του 2,90.[3][12] Ο Γενικός Κατάλογος Μεταβλητών Αστέρων τον κατατάσσει μόνο ως «BE», δηλαδή έναν μεταβλητό αστέρα Be.[13] Το «Διεθνές Ευρετήριο Μεταβλητών Αστέρων» ορίζει τον α Βωμού ως GCAS + LERI, δηλαδή ως παρουσιάζοντα τόσο ταχεία περιοδική μεταβλητότητα και αργές, μη περιοδικές διακυμάνσεις μεγάλου εύρους (τύπου λ Ηριδανού και τύπου γ Κασσιόπης αντιστοίχως).[14]

Ο α Βωμού έχει έναν οπτικό «συνοδό» αστέρα περίπου ενδέκατου μεγέθους, τον CCDM J17318-4953B, σε γωνιακή απόσταση[15] περίπου 50 δευτερόλεπτα της μοίρας και σε γωνία θέσης 168°. Οι δύο αστέρες εμφανίζονται μόνο φαινομενικά από την οπτική μας γωνία κοντά ο ένας στον άλλο, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει εγγύτητα στον χώρο.[3] Ο α Βωμού εμφανίζει[16] μηδενική ακτινική ταχύτητα ως προς το Ηλιακό Σύστημα, δηλαδή ούτε απομακρύνεται από εμάς, ούτε μάς πλησιάζει.

Ιστορικές ονομασίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μαζί με τους αστέρες β και σ Βωμού, ο άλφα σχημάτιζε τον μικρό αστερισμό Τσου (杵, Chǔ) στην παραδοσιακή κινεζική αστρονομία[17][18], ονομασία που μεταφράζεται ως «γουδοχέρι». Ο Ρίτσαρντ Χίνκλυ Άλλεν στο εμβληματικό έργο του Star Names: Their Lore and Meaning (1899)[19] ονομάζει έτσι μόνο τον α, και το ίδιο κάνει ο Πάτρικ Μουρ στον κατάλογό του με τους αστέρες του Βωμού.[20] Οι Κινέζοι ονόμαζαν και έναν άλλο αστέρα Τσου, στον βόρειο αστερισμό Πήγασο.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 van Leeuwen, F. (Νοέμβριος 2007), «Validation of the new Hipparcos reduction», Astronomy and Astrophysics 474 (2): 653–664, doi:10.1051/0004-6361:20078357 
  2. ↑ 2,0 2,1 Feinstein, A.; Marraco, H.G. (Νοέμβριος 1979), «The photometric behavior of Be Stars», Astronomical Journal 84: 1713-1725, doi:10.1086/112600 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 HR 6510 στον The Bright Star Catalogue, 5η αναθεωρ. έκδοση (προκαταρκτική έκδ.), D. Hoffleit και W.H. Warren, Jr., CDS ID V/50. Accessed on line November 26, 2008.
  4. ↑ 4,0 4,1 Houk, Nancy (1978), «Michigan catalogue of two-dimensional spectral types for the HD stars», Ann Arbor: Dept. Of Astronomy (Ann Arbor: Dept. of Astronomy, University of Michigan) 2 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Meilland, A.; Stee, Ph.; Chesneau, O.; Jones, C. (Οκτώβριος 2009), «VLTI/MIDI observations of 7 classical Be stars», Astronomy and Astrophysics 505 (2): 687-693, doi:10.1051/0004-6361/200911960 
  6. ↑ Cuypers, J.; Balona, L.A.; Marang, F. (Δεκέμβριος 1989). «Intensive photometry of southern Be variables. I. Winter objects». Astronomy and Astrophysics Suppl. Ser. 81: 151-186. https://articles.adsabs.harvard.edu/pdf/1989A%26AS...81..151C. Ανακτήθηκε στις 27 July 2022. 
  7. ↑ Bernacca, P.L.; Perinotto, M. (1970), «A catalogue of stellar rotational velocities», Contributi Osservatorio Astronomico di Padova in Asiago 239 (1): 1 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Meilland, A. (Μάρτιος 2007), «First direct detection of a Keplerian rotating disk around the Be star α Arae using AMBER/VLTI», Astronomy and Astrophysics 464 (1): 59-71, doi:10.1051/0004-6361:20064848, https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00078768 . Δείτε τους Πίνακες 1 και 4 για χαρακτηριστικά του αστέρα, του περιαστρικού δίσκου και των πολικών ανέμων.
  9. ↑ «To Be or Not to Be: Is It All About Spinning?: VLTI Discerns How Matter Behaves in Disc Around a Be Star» Αρχειοθετήθηκε 2008-12-01 στο Wayback Machine., ESO press release 35/06, 20 Σεπτεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2008.
  10. ↑ Chesneau, O.; Meilland, A.; Rivinius, T.; Stee, Ph.; Jankov, S.; Domiciano de Souza, A.; Graser, U.; Herbst, T. και άλλοι. (2005). «First VLTI/MIDI observations of a Be star: Alpha Arae». Astronomy and Astrophysics 435 (1): 275-287. doi:10.1051/0004-6361:20041954. Bibcode: 2005A&A...435..275C. 
  11. ↑ Anderson, E.; Francis, Ch. (2012), «XHIP: An extended hipparcos compilation», Astronomy Letters 38 (5): 331, doi:10.1134/S1063773712050015 
  12. ↑ Ο α Βωμού στη βάση δεδομένων SIMBAD. Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2008.
  13. ↑ «alf Ara» στο: The combined table of GCVS Vols I-III and NL 67-78 with improved coordinates, General Catalogue of Variable Stars Αρχειοθετήθηκε 2017-06-20 στο Wayback Machine., Αστρονομικό Ινστιτούτο Στέρνμπεργκ, Μόσχα. Accessed on line November 26, 2008.
  14. ↑ Watson, C.L. (2006). «The International Variable Star Index (VSX)». The Society for Astronomical Sciences 25th Annual Symposium on Telescope Science. Held May 23–25 25: 47. Bibcode: 2006SASS...25...47W. 
  15. ↑ Entry 17318-4953, The Washington Double Star Catalog Αρχειοθετήθηκε 2012-07-08 at Archive.is, Ναυτικό Αστεροσκοπείο των ΗΠΑ. Accessed on line November 26, 2008.
  16. ↑ Evans, D.S. (June 20-24, 1966). «Determination of Radial Velocities and their Applications, Proceedings from IAU Symposium no. 30». Στο: Batten, Alan Henry; Heard, John Frederick, επιμ. 30. University of Toronto: International Astronomical Union, 57. Bibcode: 1967IAUS...30...57E. 
  17. ↑ 中國星座神話 του 陳久金, έκδ. 台灣書房出版有限公司, 2005, ISBN 978-986-7332-25-7
  18. ↑ (in κινεζική) 香港太空館 - 研究資源 - 亮星中英對照表 Αρχειοθετήθηκε 2009-09-29 στο Wayback Machine., Hong Kong Space Museum. Accessed on line November 23, 2010.
  19. ↑ Allen, R.H. (1963), Star Names: Their Lore and Meaning (ανατύπωση έκδοση), Νέα Υόρκη: Dover Publications Inc., σελ. 63, ISBN 0-486-21079-0, https://books.google.com/books?id=5xQuAAAAIAAJ 
  20. ↑ Moore, P. (1983), The Guinness Book of Astronomy Facts and Feats (2η έκδοση), Middlesex: Guinness Superlatives Ltd, σελ. 187, ISBN 0-85112-291-4