Οι δείκτες δημοκρατίας είναι ποσοτικές και συγκριτικές εκτιμήσεις της κατάστασης της δημοκρατίας[1] για διαφορετικές χώρες σύμφωνα με διάφορους ορισμούς της δημοκρατίας.[2]
Οι δείκτες δημοκρατιών διαφέρουν ως προς το αν είναι κατηγορικοί, όπως η ταξινόμηση των χωρών σε δημοκρατίες, υβριδικά καθεστώτα και αυταρχικά καθεστώτα,[3][4] ή συνεχείς αξίες.[5] Η ποιοτική φύση των δεικτών δημοκρατίας επιτρέπει τις αναλυτικές προσεγγίσεις δεδομένων για τη μελέτη των αιτιακών μηχανισμών των διαδικασιών μετασχηματισμού του καθεστώτος.
Οι δείκτες δημοκρατίας διαφέρουν ως προς το εύρος και τη στάθμιση των διαφόρων πτυχών της δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένου του εύρους των βασικών δημοκρατικών θεσμών, της ανταγωνιστικότητας και της περιεκτικότητας της πολυαρχίας, της ελευθερίας της έκφρασης, των διαφόρων πτυχών της διακυβέρνησης, των παραβιάσεων των δημοκρατικών κανόνων, της συνεπιλογής της αντιπολίτευσης, της χειραγώγησης του εκλογικού συστήματος, την εκλογική νοθεία και τη λαϊκή υποστήριξη αντιδημοκρατικών εναλλακτικών λύσεων.[6][7][8]
Επειδή η δημοκρατία είναι μια γενική έννοια που περιλαμβάνει τη λειτουργία διαφορετικών θεσμών που δεν είναι εύκολο να μετρηθούν, υπάρχουν περιορισμοί στην ποσοτική και οικονομετρική μέτρηση των πιθανών επιπτώσεων της δημοκρατίας ή της σχέσης της με άλλα φαινόμενα —όπως ανισότητα, φτώχεια, εκπαίδευση κ.λπ.[9] Δεδομένων των περιορισμών στην απόκτηση αξιόπιστων δεδομένων με παραλλαγές στο εσωτερικό της χώρας σχετικά με πτυχές της δημοκρατίας, οι ακαδημαϊκοί έχουν μελετήσει σε μεγάλο βαθμό τις παραλλαγές μεταξύ των χωρών, ωστόσο οι διαφορές στους δημοκρατικούς θεσμούς μπορεί να είναι μεγάλες εντός των χωρών. Ένας άλλος τρόπος σύλληψης των δυσκολιών στη μέτρηση της δημοκρατίας είναι μέσω της συζήτησης μεταξύ μινιμαλιστικών και μαξιμαλιστικών ορισμών της δημοκρατίας. Μια μινιμαλιστική αντίληψη της δημοκρατίας ορίζει τη δημοκρατία εξετάζοντας πρωτίστως την ουσία της δημοκρατίας, όπως οι εκλογικές διαδικασίες.[10] Ένας μαξιμαλιστικός ορισμός της δημοκρατίας μπορεί να περιλαμβάνει αποτελέσματα, όπως η οικονομική ή διοικητική αποτελεσματικότητα σε μέτρα δημοκρατίας.[11] Ορισμένες πτυχές της δημοκρατίας, όπως η ανταπόκριση[12] ή η υπευθυνότητα, γενικά δεν περιλαμβάνονται στους δείκτες δημοκρατίας λόγω της δυσκολίας μέτρησης αυτών των πτυχών. Άλλες πτυχές, όπως η δικαστική ανεξαρτησία ή η ποιότητα του εκλογικού συστήματος, περιλαμβάνονται σε ορισμένους δείκτες δημοκρατίας, αλλά όχι σε άλλους.
Ορισμένα μέτρα δημοκρατίας, ιδίως το Freedom House και το Polity IV, αναπτύσσουν μια μαξιμαλιστική κατανόηση της δημοκρατίας αναλύοντας δείκτες που υπερβαίνουν την εκλογική διαδικασία.[13] Αυτά τα μέτρα προσπαθούν να μετρήσουν την αμφισβήτηση και τη συμπερίληψη. Δύο χαρακτηριστικά που υποστήριξε ο Robert Dahl είναι απαραίτητα σε δημοκρατίες που προωθούν με επιτυχία υπεύθυνες κυβερνήσεις.[14][15] Η δημοκρατική βαθμολογία που δίνεται από αυτά τα κύρια μέτρα μπορεί να ποικίλλει σημαντικά ανάλογα με τους δείκτες και τα στοιχεία που χρησιμοποιούν.[16] Ο ορισμός της δημοκρατίας που χρησιμοποιείται από αυτά τα μέτρα είναι σημαντικός λόγω της αποθαρρυντικής και αποξενωτικής δύναμης που μπορεί να έχουν τέτοιες αξιολογήσεις, ιδιαίτερα όταν καθορίζονται από δείκτες που είναι μεροληπτικοί προς τις δυτικές δημοκρατίες.[17]
Οι Dieter Fuchs και Edeltraud Roller προτείνουν ότι, για να μετρηθεί πραγματικά η ποιότητα της δημοκρατίας, οι αντικειμενικές μετρήσεις πρέπει να συμπληρώνονται από «υποκειμενικές μετρήσεις με βάση την οπτική των πολιτών».[18] Ομοίως, οι Quinton Mayne και Brigitte Geißel υπερασπίζονται επίσης ότι η ποιότητα της δημοκρατίας δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τις επιδόσεις των θεσμών, αλλά και από τις διαθέσεις και τη δέσμευση των πολιτών.[19]
Τα δεδομένα για τη δημοκρατία, και ιδιαίτερα οι παγκόσμιοι δείκτες δημοκρατίας, έχουν εξεταστεί και επικριθεί από διάφορους μελετητές. Οι Gerardo L. Munck και Jay Verkuilen αμφισβήτησαν διάφορες πτυχές των δεδομένων που παρήγαγαν οι Freedom House και Polity, όπως η έννοια της δημοκρατίας που μέτρησαν, ο σχεδιασμός των δεικτών και ο κανόνας συγκέντρωσης.[20] Οι πολιτικοί επιστήμονες Andrew T. Little και Anne Meng «τονίζουν τις ανησυχίες μέτρησης σχετικά με τη χρονικά μεταβαλλόμενη προκατάληψη σε δεδομένα κωδικοποιημένα από ειδικούς», όπως το Freedom House και το V-Dem και ενθαρρύνουν τη βελτίωση των πρακτικών κωδικοποίησης ειδικών.[21] Οι Knutsen και άλλοι[22] δεν είδαν στοιχεία για χρονικά μεταβαλλόμενη μεροληψία στα κωδικοποιημένα από εμπειρογνώμονες δεδομένα τους και σημείωσαν την εφαρμογή της θεωρίας απόκρισης στοιχείων, της ανάλυσης παραγόντων και των εκτιμήσεων αβεβαιοτήτων για τον περιορισμό των μεροληψιών των εμπειρογνωμόνων, ενώ συζητούσαν ανησυχίες σχετικά με τη λειτουργικότητα των μέτρων δημοκρατίας που δεν μεταβάλλονται από παρατηρητές.