Στη Μοζαμβίκη, που είναι Κοινοβουλευτική Προεδρική Δημοκρατία, διεξάγονται εκλογές για Πρόεδρο και για Κοινοβούλιο. Αρχηγός Κράτους είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία από το λαό για πενταετή θητεία. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται επίσης από τον Αρχηγό της Κυβέρνησης (Πρωθυπουργός) και το Υπουργικό Συμβούλιο. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από τη Βουλή (Εθνοσυνέλευση), που απαρτίζεται από 250 μέλη. Αυτά εκλέγονται κάθε πενταετία με καθολική ψηφοφορία από το λαό. Η Βουλή συστάθηκε για πρώτη φορά το 1994. Επίσης υπάρχουν και τοπικές Συνελεύσεις. Οι πολίτες και των δύο φύλων αποκτούν δικαίωμα ψήφου στην ηλικία των 18 ετών.
Οι πρώτες εκλογές μετά την ανεξαρτησία από την Πορτογαλία έγιναν το 1977. Το FRELIMO ήταν το μοναδικό νόμιμο κόμμα. Άμεσες εκλογές διενεργήθηκαν μόνο για τοπικά και δημοτικά συμβούλια, αρχής γενομένης από τις 25 Σεπτεμβρίου.[1] Τα συμβούλια εκείνα εξέλεξαν στη συνέχεια τις επαρχιακές συνελεύσεις , οι οποίες με τη σειρά τους ανέδειξαν τις περιφερειακές συνελεύσεις. Το FRELIMO παρουσίασε έναν κατάλογο με υποψηφίους για τη 210μελή Συνέλευση του Λαού, το ανώτατο νομοθετικό σώμα, το οποίο ομόφωνα εγκρίθηκε από τις συνελεύσεις των περιφερειών κατά την πρώτη τους συνεδρίαση.[2]
Στις τελευταίες γενικές εκλογές προτού εισαχθεί ο πολυκομματισμός, εξελέγησαν ξανά τοπικά και δημοτικά συμβούλια, από τις 15 Οκτωβρίου 1986 και μετά.[1] Η διαδικασία στη συνέχεια ήταν η ίδια με εκείνη των εκλογών του 1977. Για την πλήρωση των 249 εδρών της Συνέλευσης του Λαού ήταν υποψήφιοι συνολικά 299 άτομα. Εκτός από τους 249 εκλεγέντες, επιλέχθηκαν και 10 άτομα ως αναπληρωματικοί.
Ως το 1994 μοναδικό νόμιμο κόμμα ήταν το FRELIMO. Οι πρώτες πολυκομματικές εκλογές διεξήχθησαν στη χώρα στις 27 - 29 Οκτωβρίου 1994 . Πρόεδρος, με 53% των ψήφων εξελέγη ο Ζοακίμ Τσισάνο. Παράλληλα, ψηφίστηκε και η σύσταση Εθνοσυνέλευσης, απαρτιζόμενης από 250 μέλη. Υπέρ της δημιουργίας της Βουλής ψήφισαν 129 αντιπρόσωποι του Μετώπου Απελευθέρωσης της Μοζαμβίκης (FRELIMO), 112 αντιπρόσωποι από το Κίνημα Αντίστασης της Μοζαμβίκης (RENAMO) και 9 από τρία άλλα μικρότερα κόμματα, που ίδρυσαν τη Δημοκρατική Ένωση (UD). Από την ίδρυσή της, το 1994, η Εθνοσυνέλευση κατάφερε να αποδεσμευτεί από την εκτελεστική εξουσία. Η συμμετοχή στις εκλογές ήταν 88%.[3]
| Υποψήφιος | Κόμμα | Ψήφοι | % |
|---|---|---|---|
| Ζοακίμ Τσισάνο | FRELIMO | 2.633.740 | 53,30 |
| Αφόνσο Ντλακάμα | RENAMO | 1.666.965 | 33,73 |
| Γουέχια Ριπούα | Δημοκρατικό Κόμμα της Μοζαμβίκης | 141.905 | 2,87 |
| Κάρλος Ρέις | Εθνική Ένωση Μοζαμβίκης | 120.708 | 2,44 |
| Μάσιμο Ντίας | MONAMO-PMSD | 115.442 | 2,34 |
| Καμπίρα Μομπόγια | Κόμμα Δημοκρατικού Κογκρέσου | 58.848 | 1,19 |
| Γιακούμπ Σιμπίντι | Ανεξάρτητο Κόμμα της Μοζαμβίκης | 51.070 | 1,03 |
| Ντομίνγκος Αρούκα | Ενωτικό Μέτωπο Μοζαμβίκης-Κόμμα Δημοκρατικής Συσπείρωσης | 37.767 | 0,76 |
| Κάρλος Ζέκε | Ανεξάρτητος | 34.588 | 0,70 |
| Καζίμιρο Νιαμιτάμπο | Σοσιαλιστικό Κόμμα Φιλελευθέρων | 32.036 | 0,65 |
| Μάριο Ματσέλ | Ανεξάρτητος | 24.238 | 0,49 |
| Παντίμπε Καμάτι | Κόμμα της Προόδου του Λαού της Μοζαμβίκης | 24.208 | 0,49 |
| Άκυρα/λευκά | 461.425 | - | |
| Σύνολο | 5.402.940 | 100 | |
| Πηγή: African Elections Database | |||
| Κόμμα | Ψήφοι | % | Έδρες |
|---|---|---|---|
| FRELIMO | 2.115.793 | 44,33 | 129 |
| RENAMO | 1.803.506 | 37,78 | 112 |
| Δημοκρατική Ένωση | 245.793 | 5,15 | 9 |
| Πατριωτική Συμμαχία | 93.031 | 1,95 | 0 |
| Σοσιαλιστικό Κόμμα Φιλελευθέρων | 79.622 | 1,67 | 0 |
| Ενωτικό Μέτωπο Μοζαμβίκης-Κόμμα Δημοκρατικής Συσπείρωσης | 66.527 | 1,39 | 0 |
| Κόμμα Εθνικής Συμφωνίας | 60.635 | 1,27 | 0 |
| Ανεξάρτητο Κόμμα της Μοζαμβίκης | 58.590 | 1,23 | 0 |
| Κόμμα Δημοκρατικού Κογκρέσου | 52.446 | 1,10 | 0 |
| Κόμμα της Προόδου του Λαού της Μοζαμβίκης | 50.793 | 1,06 | 0 |
| Κόμμα Δημοκρατικής Ανανέωσης | 48.030 | 1,01 | 0 |
| Δημοκρατικό Κόμμα Μοζαμβίκης | 36.689 | 0,77 | 0 |
| Εθνική Ένωση Μοζαμβίκης | 34.809 | 0,73 | 0 |
| Εργατικό Κόμμα | 26.961 | 0,56 | 0 |
| Άκυρα/λευκά | 630.974 | - | - |
| Σύνολο | 5.404.199 | 100 | 250 |
Οι εκλογές του 1999 έγιναν μετά τον επανασχεδιασμό του εκλογικού Νόμου, ο οποίος ψηφίστηκε με ομοφωνία, το Δεκέμβριο του 1998. Στις 3-5 Δεκεμβρίου του 1999 οι Μοζαμβικανοί προσήλθαν στις κάλπες, με υψηλό ποσοστό συμμετοχής (γύρω στο 68-70%). Οι διεθνείς παρατηρητές συμφώνησαν ότι η διαδικασία των εκλογών είχε κυλήσει ομαλά και ήταν καλά οργανωμένη. Με μικρή διαφορά της τάξης του 4% ο πρόεδρος Τσισάνο επανεξελέγη, έναντι του Αλφόνσο Ντλακάμα από το RENAMO - Εκλογική Ένωση. Η Αντιπολίτευση δεν αναγνώρισε το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών και προσέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο, χωρίς αποτέλεσμα. Τον Ιανουάριο του 2000 ο Τσισάνο ανέλαβε πρόεδρος για μία ακόμη πενταετή θητεία. Το FRELIMO αύξησε την πλειοψηφία του στην Εθνοσυνέλευση, με 133 επί συνόλου 250 εδρών έναντι 116 για τον συνασπισμό RENAMO-UE και μία έδρα για έναν ανεξάρτητο υποψήφιο.[3]
| Υποψήφιος | Κόμμα | Ψήφοι | % |
|---|---|---|---|
| Ζοακίμ Τσισάνο | FRELIMO | 2.338.333 | 52,29 |
| Αφόνσο Ντλακάμα | RENAMO | 2.133.655 | 47,71 |
| Άκυρα/λευκά | 462.364 | - | |
| Σύνολο | 4.934.352 | 100 | |
| Πηγή: African Elections Database | |||
| Κόμμα | Ψήφοι | % | Έδρες |
|---|---|---|---|
| FRELIMO | 2.005.713 | 48,54 | 133 |
| RENAMO-Εκλογική Ένωση | 1.603.811 | 38,81 | 117 |
| Εργατικό Κόμμα | 111.139 | 2,96 | 0 |
| Φιλελεύθερο και Δημοκρατικό Κόμμα της Μοζαμβίκης | 101.970 | 2,47 | 0 |
| Σοσιαλιστικό Κόμμα Φιλελευθέρων | 83.440 | 2,02 | 0 |
| Μοζαμβικανή Ένωση Αντιπολίτευσης | 64.117 | 1,55 | 0 |
| Δημοκρατική Ένωση | 61.122 | 1,48 | 0 |
| Δημοκρατικό Κόμμα Φιλελευθέρων Μοζαμβίκης | 33.247 | 0,80 | 0 |
| Ανεξάρτητο Κόμμα της Μοζαμβίκης | 29.456 | 0,71 | 0 |
| Κόμμα της Ελευθερίας και της Αλληλεγγύης | 20.686 | 0,88 | 0 |
| Κόμμα Εθνικών Εργατών και Χωρικών | 24.527 | 0,59 | 0 |
| Προοδευτικό Φιλελεύθερο Κόμμα της Μοζαμβίκης | 11.628 | 0,28 | 0 |
| Κόμμα Κοινωνικού Ανοίγματος της Μοζαμβίκης | 2.153 | 0,05 | 0 |
| Άκυρα/λευκά | 701.438 | - | - |
| Σύνολο | 4.833.761 | 100 | 250 |
Γενικές εκλογές διεξήχθησαν το Δεκέμβριο του 2004 με το νέο εκλογικό Νόμο που εγκρίθηκε από την κυβέρνηση το Μάιο του 2004. Επίσης, οι εκλογές διεξήχθησαν στον απόηχο της παραίτησης του επί 18 χρόνια προέδρου, Ζοακίμ Τσισάνο. Πρόεδρος εξελέγη ο υποψήφιος του FRELIMO , Αρμάντο Γκεμπούζα, με 64% των ψήφων. Ο αντίπαλός του, υποψήφιος του RENAMO, Αλφόνσο Ντλακάμα έλαβε το 32% των ψήφων. Στις ταυτόχρονες βουλευτικές εκλογές, το FRELIMO εξασφάλισε 160 έδρες στο Κοινοβούλιο έναντι 90 για το RENAMO και αρκετά άλλα μικρότερα κόμματα. Στις 2 Φεβρουαρίου του 2005 ορκίστηκε Πρόεδρος ο Γκεμπούζα. Το RENAMO και άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης έκαναν λόγο για νοθεία και αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τα αποτελέσματα των εκλογών. Οι διεθνείς παρατηρητές επέκριναν με τη σειρά τους τη διαδικασία διεξαγωγής των εκλογών.[3]
| Υποψήφιοι - Κόμματα | Ψήφοι | % | |
|---|---|---|---|
| Αρμάντο Γκεμπούζα - Απελευθερωτικό Μέτωπο Μοζαμβίκης | 2.004.226 | 63,74 | |
| Αλφόνσο Ντλακάμα - Εθνική Αντίσταση Μοζαμβίκης | 998.059 | 31,74 | |
| Ραούλ Ντομίνγκος - Κόμμα για την Ειρήνη, τη Δημοκρατία και την Ανάπτυξη | 85.815 | 2,73 | |
| Γιακούμπ Σιμπίντι - Ανεξάρτητο Κόμμα Μοζαμβίκης | 28.656 | 0,91 | |
| Κάρλος Ρέις - Ενωμένο Μέτωπο για την Αλλαγή και τη Σωστή Διοίκηση | 27.412 | 0,87 | |
| Σύνολο (συμμετοχή 36,4%) | 3.144.168 | ||
| Πηγή: Elections in Mozambique African elections database | |||
| Κόμματα | Ψήφοι | % | Έδρες |
|---|---|---|---|
| Μέτωπο Απελευθέρωσης Μοζαμβίκης (Frente de Libertação de Moçambique, Frelimo) | 62,0 | 160 | |
Renamo-UE
|
29,7 | 90 | |
| Κόμμα για την Ειρήνη, τη Δημοκρατία και την Ανάπτυξη(Partido para a Paz Democracia e Desenvolvimento) | 2,0 | - | |
| Κόμμα για την Ελευθερία και την Αλληλεγγύη (Partido para a Liberdade e Solidariedade) | 0,9 | - | |
| Κόμμα για την Εθνική Συμφιλίωση (Partido de Reconciliação Nacional) | 0,6 | - | |
| Ανεξάρτητο Κόμμα Μοζαμβίκης (Partido Independente de Moçambique) | 0,6 | - | |
| Σοσιαλιστικό Κόμμα της Μοζαμβίκης (Partido Socialisa de Moçambique) | 0,5 | - | |
| Σύνολο (συμμετοχή 36,4%) | 250 | ||
| Πηγή: Elections in Mozambique African elections database | |||
Προεδρικές και βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν στις 28 Οκτωβρίου του 2009. Βέβαιη θεωρείτο η επανεκλογή του υποψηφίου του FRELIMO, Αρμάντο Γκεμπούζα, ενώ ο υποψήφιος του RENAMO, Αλφόνσο Ντλακάμα, δήλωσε ότι δεν θα ξαναέβαζε υποψηφιότητα για πρόεδρος αν έχανε αυτές τις εκλογές.[4] Ο Γκεμπούζα επανεξελέγη με 75% έναντι 16,4% για τον Ντλακάμα.
| Υποψήφιοι - Κόμματα | Ψήφοι | % | |
|---|---|---|---|
| Αρμάντο Γκεμπούζα - Απελευθερωτικό Μέτωπο της Μοζαμβίκης (FRELIMO) | 2.974.627 | 75,00 | |
| Αφόνσο Ντλακάμα - Μοζαμβικανή Εθνική Αντίσταση (RENAMO) | 650.679 | 16,41 | |
| Νταβίζ Σιμάνγκο - Δημοκρατικό Κίνημα της Μοζαμβίκης (MDM) | 340.579 | 8,59 | |
| Σύνολο (συμμετοχή 44,52%) | 3.965.785 | 100,00 | |
| Πηγή: AIM - Mozambique News Agency Αρχειοθετήθηκε 2012-07-17 στο Wayback Machine. | |||
| Κόμματα | Ψήφοι | % | Έδρες | +/– |
|---|---|---|---|---|
| Μέτωπο Απελευθέρωσης της Μοζαμβίκης (Frente de Libertação de Moçambique, FRELIMO) | 2.907.335 | 74,66 | 191 | +31 |
| Μοζαμβικανή Εθνική Αντίσταση (Resistência Nacional Moçambicana, RENAMO) | 688.782 | 17,68 | 51 | –39 |
| Δημοκρατικό Κίνημα της Μοζαμβίκης (Movimento Democrático de Moçambique, MDM) | 152.836 | 3,93 | 8 | +8 |
| Λοιπά | 3,73 | 0 | ±0 | |
| Σύνολο (συμμετοχή 44,4%) | 100,00 | 250 | ±0 | |
| Πηγή: AIM - Mozambique News Agency Αρχειοθετήθηκε 2012-07-17 στο Wayback Machine. | ||||
Γενικές εκλογές διεξήχθησαν στις 15 Οκτωβρίου 2014. Πρόεδρος εξελέγη με ποσοστό 57% ο Φιλίπε Νιούσι από το FRELIMO.
Έπειτα από καθυστερήσεις, το 1998 διεξήχθησαν οι πρώτες τοπικές εκλογές, με το κυριότερο κόμμα της Αντιπολίτευσης, RENAMO, να μη μετέχει στις εκλογές, επικαλούμενο προβλήματα και λάθη στη διαδικασία εγγραφής των ψηφοφόρων. Η συμμετοχή ήταν πολύ χαμηλή και τις έδρες κατέλαβαν ανεξάρτητοι. Το Νοέμβριο του 2003 διεξήχθησαν και οι δεύτερες τοπικές εκλογές, αυτή τη φορά με συμμετοχή των FRELIMO, RENAMO-UE και ανεξαρτήτων κομμάτων. Η συμμετοχή στις εκλογές ήταν 24% έναντι 15% για τις πρώτες δημοτικές εκλογές. Το FRELIMO κέρδισε 28 δήμους και την πλειοψηφία σε 29 δημοτικά συμβούλια, ενώ το RENAMO κέρδισε 5 δήμους και την πλειοψηφία σε 4 δημοτικά συμβούλια. Οι επόμενες εκλογές έγιναν το 2008.