Ζοζέφ-Νικολά Ντελίλ

Ζοζέφ-Νικολά Ντελίλ
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Joseph-Nicolas Delisle (Γαλλικά)
Γέννηση4  Απριλίου 1688[1][2][3]
Παρίσι[4][5]
Θάνατος11  Σεπτεμβρίου 1768[1][3][6]
Παρίσι[7][5]
ΥπηκοότηταΓαλλία
ΓονείςClaude Delisle
ΒραβεύσειςΕταίρος της Βασιλικής Εταιρίας, Delisle, 12742 Delisle και Mons Delisle
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέαςαστρονομία, μαθηματικά, φυσική, γεωγραφία, ωκεανογραφία, translation from German και translation into French
Αξίωμακαθηγητής πανεπιστημίου (1718), Βοηθός καθηγητή (1716) και καθηγητής (1719)
Ιδιότητααστρονόμος, χαρτογράφος, καθηγητής πανεπιστημίου, φυσικός, γεωγράφος, ωκεανογράφος, επιστήμονας, διδάσκων πανεπιστημίου και μεταφραστής
Διδακτορικός καθηγητήςΖακ Κασινί και Giacomo F. Maraldi
Φοιτητές τουJean-Paul Grandjean de Fouchy, Ζερόμ Λαλάντ, Σαρλ Μεσιέ και Johann Friedrich Hennert
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Ζοζέφ-Νικολά Ντελίλ (Joseph-Nicolas Delisle, 4 Απριλίου 1688 – 11 Σεπτεμβρίου 1768) ήταν Γάλλος αστρονόμος και χαρτογράφος.

Βιογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ντελίλ γεννήθηκε στο Παρίσι και ήταν ένας από τους 11 γιους του Κλωντ Ντελίλ (1644–1720). Καθώς και άλλοι αδελφοί του, όπως ο Γκιγιώμ Ντελίλ, έτσι και ο Ζοζέφ-Νικολά ακολούθησε αρχικώς κλασικές σπουδές. Σύντομα ωστόσο άρχισε να μελετά αστρονομία υπό την καθοδήγηση του ανατόμου Ζοζέφ Λιετό και του αστρονόμου Ζακ Κασινί. Το 1714 εισήλθε στη Γαλλική Ακαδημία Επιστημών ως μαθητής του Τζιακομό Μαραλντί.[8] Παρά το ότι ήταν καλός επιστήμονας και γόνος μιας εύπορης οικογένειας, ο Ντελίλ είχε έλλειψη χρημάτων.

Το 1712 έστησε ένα αστεροσκοπείο στο Ανάκτορο του Λουξεμβούργου και τρία χρόνια αργότερα στο Οτέλ ντε Ταράν. Από το 1719 μέχρι το 1722 εργαζόταν στο Βασιλικό Αστεροσκοπείο και μετά επέστρεψε στο Ανάκτορο του Λουξεμβούργου.[9] Το 1724 συνάντησε τον Έντμουντ Χάλλεϋ στο Λονδίνο, με τον οποίο μεταξύ άλλων συζήτησαν για τις διαβάσεις της Αφροδίτης.[10]

Η ζωή του Ντελίλ άλλαξε εντελώς το 1725, όταν προσκλήθηκε από τον Τσάρο της Ρωσίας Μέγα Πέτρο στην Αγία Πετρούπολη για να οργανώσει και να διευθύνει μια σχολή αστρονομίας εκεί. Κατόρθωσε ωστόσο να φθάσει στην πόλη μόλις το 1726, μετά δηλαδή τον θάνατο του Τσάρου. Εκεί έγινε διάσημος και αρκετά πλούσιος, τόσο ώστε όταν επέστρεψε στο Παρίσι 21 χρόνια αργότερα (1747), έκτισε ένα νέο αστεροσκοπείο στο ανάκτορο του Κλυνύ, που αργότερα έγινε γνωστό από τον Σαρλ Μεσιέ. Επίσης, του απονεμήθηκε ο τίτλος του «Αστρονόμου» από την Ακαδημία. Στη Ρωσία, ο Ντελίλ συνέταξε τον χάρτη του Βόρειου Ειρηνικού Ωκεανού που χρησιμοποίησε ο Βίτους Μπέρινγκ.

Ο Ντελίλ εκλέχθηκε Εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας το 1725[9] και ξένο μέλος της Σουηδικής Βασιλικής Ακαδημίας των Επιστημών το 1749. Το 1760 πρότεινε τον διεθνή συντονισμό των επιστημόνων για την παρατήρηση της διαβάσεως της Αφροδίτης του 1761, κάτι που θα οδηγούσε στον προσδιορισμό της απόλυτης αποστάσεως Γης-Ηλίου. Συνέταξε έναν χάρτη που έδειχνε τα σημεία της υδρογείου από τα οποία η διάβαση θα ήταν ορατή. Ωστόσο, η εφαρμογή του οράματός του εμποδίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον Επταετή Πόλεμο.[10] Το 1763 ο Ντελίλ αποσύρθηκε στο Αββαείο της Αγίας Γενοβέφας και απεβίωσε στο Παρίσι σε ηλικία 80 ετών.

Αποστολή στη Σιβηρία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το προσωρινό αστεροσκοπείο του Ντελίλ στο Μπεριόζοβο (σημειώνεται με «a»), από το Continuation de l'histoire générale des voyages, τόμ. 72 (1768)

Το 1740 ο Ντελίλ ανέλαβε μία αστρονομική αποστολή στη Σιβηρία με σκοπό την παρατήρηση από το Μπεριόζοβο της διαβάσεως του πλανήτη Ερμή. Απολογισμός της αποστολής αυτής δίνεται στον τόμο 72 της L'Histoire générale des voyages (1768).[11] Ο Ντελίλ και τα μέλη της αποστολής του ξεκίνησαν από την Αγία Πετρούπολη στις 28 Φεβρουαρίου 1740, φθάνοντας στο Μπεριόζοβο, στις όχθες του ποταμού Ομπ, στις 9 Απριλίου, έχοντας περάσει από τη Μόσχα και το Τιουμέν, και πλεύσει τον ποταμό Βόλγα. Ωστόσο, στις 22 Απριλίου, ημέρα του αστρονομικού φαινομένου, ο Ήλιος ήταν καλυμμένος από σύννεφα και έτσι ο Ντελίλ δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει αστρονομικές παρατηρήσεις.[12]. Επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη στις 29 Δεκεμβρίου 1740.

Μη αστρονομικές επιστημονικές παρατηρήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σε όλη τη διάρκεια της αποστολής αυτής ο Μτελίλ κατέγραφε παρατηρήσεις ζωολογίας, ορνιθολογίας, βοτανικής, γεωγραφίας κ.ά.. Στο «Extrait d'un voyage fait en 1740 à Beresow en Sibérie», που εκδόθηκε στην Histoire Générale des Voyages, οι εθνογραφικές παρατηρήσεις του για τους ιθαγενείς που συνάντησε (τους Βοτιάκους[13], τους Οστιάκους[14], τους Τάταρους[15], τους Βογούλους[16] και τους Τσουβάς[17]) περιλαμβάνουν λεπτομέρειες των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων, των γαμήλιων εθίμων, της διατροφής και της ενδυμασίας τους. Φαίνεται ότι ο Ντελίλ σχεδίαζε ακόμα και να συγγράψει μία γενική μελέτη των λαών της Σιβηρίας.[18] Στα ανέκδοτα χαρτιά του Ντελίλ υπάρχει μία μελέτη με τίτλο «Ordre des informations à faire sur chaque différente nation», που δίνει μία σύνοψη των εθνογραφικών δεδομένων προς συλλογή από την κάθε φυλή της Σιβηρίας: την ιστορία, την περιοχή τους, τις σχέσεις με τις άλλες φυλές, το σύστημα εξουσίας, τη θρησκεία (π.χ. πίστη στον Θεό, στον Διάβολο, στη μεταθανάτια ζωή), τις γνώσεις τεχνών και επιστημών, φυσικά χαρακτηριστικά, ενδυμασία, ασχολίες, εργαλεία, ήθη, κατοικία και γλώσσα.[18]

Το «cabinet de curiosité»

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 30 Ιουνίου 1740 ο Ντελίλ επισκέφθηκε ένα μοναστήρι στο Τομπόλσκ, όπου, εκτός από ρωσικά και σλαβονικά χειρόγραφα, του έδειξαν έναν χαυλιόδοντα από μαμούθ και άλλα οστά «ασυνήθους μεγαλείου».[19] Ο ηγούμενος διηγήθηκε στον Ντελίλ ότι το προηγούμενο έτος (1739) ένας Σιβηριανός έμπορος ονόματι Φούγκλα, ήδη περίφημος για την τεράστια δύναμή του (είχε παλαίψει και σκοτώσει μία αρκούδα με τα χέρια του), προσέθεσε στη φήμη του όταν ανακάλυψε κοντά στο Γενισέισκ ένα άθικτο κεφάλι μαμούθ «τεραστίου μεγέθους».[19] Ο ίδιος ο Ντελίλ ήταν ακούραστος συλλέκτης και εκμεταλλεύθηκε κάθε ευκαίρια που του έδωσε η αποστολή στη Σιβηρία για να προσθέσει στην «cabinet de curiosité» («ντουλάπι των αξιοπερίεργων») που είχε, όχι μόνο αντίγραφα χειρογράφων και οστών μαμούθ όπως αυτά που είδε στο Τομπόλσκ, αλλά και «ετερόκλητα αντικείμενα» («objets hétéroclites») όπως μέρη της ενδυμασίας των Οστιάκων, μία φαρέτρα Σαμογετών, έναν κουβά φτιαγμένο από φλοιό δέντρου, σπάνιες πέτρες και ένα σερβίτσιο πορσελάνης του Τομπόλσκ.[20]

Ο Atlas Rossicus

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το σχέδιο για έναν χάρτη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας εγκαινιάσθηκε από τον Μέγα Πέτρο, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε παρά δύο δεκαετίες αργότερα, επί Αυτοκράτειρας `Αννας.[21] Ο Ιβάν Κιρίλοφ (1689-1737), ο πρώτος διευθυντής του αυτοκρατορικού Χαρτογραφικού Γραφείου, ήταν αυτός που προσκάλεσε τον Ντελίλ στη Ρωσία, αποβλέποντας στη συνεργασία του σε αυτό το σχέδιο.[22] Ωστόσο, οι Ντελίλ και Κιρίλοφ διαφώνησαν για το πώς θα ήταν καλύτερο να σχεδιασθούν οι χάρτες, με τον πρώτο να προτιμά τη δημιουργία ενός δικτύου αστρονομικά προσδιορισμένων σημείων αναφοράς (μια πολύ χρονοβόρα διαδικασία) και τον δεύτερο να υποστηρίζει μία βάση γεωγραφικών χαρακτηριστικών ως σημεία αναφοράς, που μετέπειτα θα ρυθμίζονταν αστρονομικά προσδιορισμένα σημεία.[22] Με χρήση των δικών του μεθόδων, αλλά και συμβουλευόμενος τον Ντελίλ, ο Κιρίλοφ εξέδωσε το 1734 έναν γενικό χάρτη και τους πρώτους 14 τοπικούς χάρτες από μία σκοπούμενη σειρά 120 τοπικών χαρτών.[22] Ωστόσο, η έκδοση εγκαταλείφθηκε μετά τον θάνατο του Κιρίλοφ το 1737. Μόλις το 1745 η Ακαδημία στην Αγία Πετρούπολη εξέδωσε τον πλήρη Atlas Rossicus, στο λατινικό και στο κυριλλικό αλφάβητο, αποτελούμενο από έναν γενικό και 29 τοπικούς χάρτες (Атлас Российской/Atlas Rossicus, Petropoli, 1745-1746).[18] Ο Ντελίλ εργάσθηκε στον άτλαντα κατά τη δεκαετία του 1730, αλλά η ακραία επιστημονική του αυστηρότητα καθυστέρησε σημαντικά την πρόοδο του έργου.[22] Για τον λόγο αυτό, το 1740, όταν απουσίαζε στην αποστολή στη Σιβηρία, απολύθηκε από την επιτροπή εκπονήσεως του άτλαντα.[18] Μάλιστα ο Σουμάχερ, ο γραμματέας της Ακαδημίας, έφθασε να τον κατηγορήσει ότι έστελνε μυστικά έγγραφα στη Γαλλία.[18] Με αυξανόμενη τη δυσπιστία της αυλής, ο Ντελίλ ζήτησε άδεια να φύγει από τη Ρωσία το 1743, η οποία του δόθηκε 4 χρόνια αργότερα.[18] Στο μεταξύ, ο Atlas Rossicus υποβλήθηκε προς δημοσίευση με το όνομα του Ντελίλ. Στην History of Cartography, ο Leo Bagrow υποστηριζει ότι «το δίκαιο ήταν να μη φέρει το όνομά του»[22], αλλά η Marie-Anne Chabin, ειδικός στη ζωή και τα αδημοσίευτα χειρόγραφα του Ντελίλ, συμπεραίνει: «ο Ζοζέφ-Νικολά Ντελίλ θα έπρεπε να θεωρείται ως ο βασικός αρχιτέκτονάς του»[18]

Ονομάσθηκαν προς τιμή του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 28  Απριλίου 2014.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12150746w. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 (Αγγλικά) SNAC. w60s22t3. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 15  Δεκεμβρίου 2014.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
  6. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12150746w.
  7. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
  8. ↑ Hockey, Thomas (2009). The Biographical Encyclopedia of Astronomers. Springer Publishing. ISBN 978-0-387-31022-0. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2012. 
  9. ↑ 9,0 9,1 «Library and Archive Catalogue». Royal Society. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  10. ↑ 10,0 10,1 Wulf, Andrea: Chasing Venus: The Race to Measure the Heavens. Knopf Doubleday Publishing Group, Νέα Υόρκη 2012, κεφ. 1.
  11. ↑ Continuation de l'Histoire Générale des Voyages, ou Collection Nouvelle, 1°. des Relations des voyages par mer, découvertes, observations, descriptions, Omises dans celle de feu M. l'Abbé Prevost, ou publiées depuis cet Ouvrage, 2°. des Voyages par terre faits dans toutes les parties du monde, contenant Ce qu'il y a de plus remarquable, de plus utile & de mieux avéré dans les Pays où les Voyageurs ont pénétré; avec les Mœurs des Habitans, la Religion, les Usages, Arts, Sciences, Commerce, Manufactures, &c., vol. 72, Chez Rozet, Παρίσι 1768, σσ. 84-217.
  12. ↑ Rozet (1768), σελ. 118.
  13. ↑ Rozet (1768), σσ. 90-91.
  14. ↑ Rozet (1768), σσ. 103-104, 106-108, 113, 141.
  15. ↑ Rozet (1768), σσ. 148-151, 166-168.
  16. ↑ Rozet (1768), σσ. 172-173.
  17. ↑ Rozet (1768), σσ. 198-203.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 18,6 Marie-Anne Chabin: «L'astronome français Joseph-Nicolas Delisle à la cour de Russie dans la première moitié du XVIIIe siècle» στο L'influence française en Russie au XVIIIe siècle, επιμ. Jean-Pierre Poussou, Anne Mézin, Yves Perret-Gentil, Institut d'Études Slaves, Presses de l'Université de Paris-Sorbonne, Παρίσι 2004, σσ. 514-515.
  19. ↑ 19,0 19,1 Rozet (1768), σσ. 156-157.
  20. ↑ Chabin (2004), σσ. 516-518.
  21. ↑ Chabin (2004), σελ. 512.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 Leo Bagrow, History of Cartography, 2η έκδ., αναθεωρημένη και επηυξημένη από τον R.A. Skelton, μετάφρ. D.L. Paisley, Precedent, Σικάγο 1985, σελ. 175.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]