Ηλίας Βενέζης

Ηλίας Βενέζης
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση4  Μαρτίου 1904[1][2][3]
Αϊβαλί
Θάνατος3  Αυγούστου 1973[1][2][3]
Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςνέα ελληνική γλώσσα[4][5]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας[1][6]
ΕργοδότηςΤράπεζα της Ελλάδος
Αξιοσημείωτο έργοΓαλήνη
Αιολική Γη
Το Νούμερο 31328
Οικογένεια
ΑδέλφιαΑγάπη Μολυβιάτη
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαμέλος της Ακαδημίας Αθηνών
ΒραβεύσειςΒραβεία Ακαδημίας Αθηνών
δεδομένα

Ο Ηλίας Βενέζης (πραγματικό όνομα: Ηλίας Μέλλος, Αϊβαλί, 4 Μαρτίου 1904 - Αθήνα, 3 Αυγούστου 1973) ήταν Έλληνας Μικρασιάτης λογοτέχνης, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Έγινε γνωστός με τα μυθιστορήματά του Το νούμερο 31328, Αιολική Γη και Γαλήνη. Στη διάρκεια της πολύχρονης παρουσίας του στα γράμματα, ασχολήθηκε με όλες σχεδόν τις μορφές γραπτού λόγου. Δημοσίευσε και εξέδωσε μυθιστορήματα, διηγήματα, μελέτες, χρονογραφήματα, βιογραφίες, οδοιπορικά, ταξιδιωτικές εντυπώσεις και ένα θεατρικό έργο. Επίσης υπήρξε γραμματέας και διευθύνων σύμβουλος του Εθνικού θεάτρου την περίοδο 1950-1952 καθώς και πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής του από το 1964 έως το 1967, συνεργάτης του ΕΙΡ (Εθνικού ιδρύματος Ραδιοφωνίας) από το 1954 έως το 1966 αλλά και πρόεδρος του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης από το 1963 έως το 1966. Ήταν υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ το 1960 και το 1963[7]. Θεωρείται στυλοβάτης της γενιάς του 30' με τον Φώτη Κόντογλου, τον Στράτη Μυριβήλη, τον Κοσμά Πολίτη, τον Γιώργο Θεοτοκά, τον Μ. Καραγάτση, τον Άγγελο Τερζάκη και τον Παντελή Πρεβελάκη.[8]

Έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 1957 και τιμήθηκε με το Α' κρατικό βραβείο λογοτεχνίας και τον Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών για το μυθιστόρημά του «Γαλήνη»[9].

Βιογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε στις Κυδωνίες (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας στις 4 Μαρτίου 1904 σύμφωνα με το αυτοβιογραφικό του σημείωμα. Ο πατέρας του, Μιχαήλ Μέλλος, καταγόταν από την Κεφαλλονιά και η μητέρα του από τη Λέσβο. Βενέζης λεγόταν ο παππούς του Δημήτριος από την πλευρά της μητέρας του.

Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα έζησε στο Αϊβαλί, μέχρι το 1914 όπου εγκαταστάθηκε με τη μητέρα του και τα αδέρφια του στη Μυτιλήνη για να αποφύγουν τους διωγμούς. Την ίδια περίοδο, ο πατέρας του και μία αδελφή του που παρέμειναν στο Αϊβαλί έγιναν όμηροι των Τούρκων.[10] Ο Βενέζης παρακολούθησε το Γυμνάσιο της Μυτιλήνης (Γυμνασιάρχης ήταν ο φιλόσοφος Ιωάννης Ολύμπιος), αλλά αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Κυδωνιών στο Αϊβαλί[11] αφού το 1919 η οικογένειά του επέστρεψε στη Μικρά Ασία.

Το 1922 η οικογένειά του εγκατέλειψε οριστικά πλέον τη Μικρά Ασία, ο ίδιος όμως δεν πρόλαβε να επιβιβαστεί στο πλοίο. Αιχμαλωτίστηκε και εστάλη, μαζί με άλλους 3.000 Αϊβαλιώτες, στα Τάγματα Εργασίας για 14 μήνες σε ηλικία 18 ετών. Οι εμπειρίες του από τα εργατικά τάγματα περιέχονται στο πρώτο μυθιστόρημά του, Το Νούμερο 31328. Ο Βενέζης ήταν ένας από τους μόλις 23 συμπατριώτες του που τελικά επιβίωσαν[12].

Το 1923 απελευθερώθηκε και επέστρεψε στη Μυτιλήνη. Εκεί υπήρχε αξιόλογη λογοτεχνική κίνηση με πρωτεργάτη τον Στρατή Μυριβήλη. Αυτός μάλιστα τον παρακίνησε να καταγράψει την αιχμαλωσία του και έλεγε χαρακτηριστικά ότι «του έμαθε πώς να κρατάει το μολύβι στο χέρι». Το Νούμερο 31328 δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες το 1924 στην εφημερίδα Καμπάνα της Μυτιλήνης, διευθυντής της οποίας ήταν ο Μυριβήλης. Το 1939 ο Βενέζης μοιράστηκε μαζί με τον Μυριβήλη το πρώτο στην ιστορία Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας. Το 1956 ήταν και οι δυο υποψήφιοι για την έδρα Λογοτεχνίας στην Ακαδημία Αθηνών, όπου και εκλέχτηκε ο Βενέζης.

Στη Μυτιλήνη εργαζόταν στην Τράπεζα της Ελλάδος και το 1932 πήρε μετάθεση και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα (υπήρξε υπάλληλος στην τράπεζα το διάστημα 1930-1957). Δύο χρόνια πριν από την αποχώρησή του το 1955, κατόπιν παροτρύνσεως του τότε διοικητή Ξενοφώντα Ζολώτα, συνέγραψε το Χρονικό της Τραπέζης της Ελλάδος, μια εξιστόρηση της πρώτης 25ετίας της Τράπεζας. Διώχθηκε για τις πολιτικές του ιδέες από τον νόμο του «Ιδιωνύμου», από τη δικτατορία του Μεταξά και κατά τη διάρκεια της Κατοχής συνελήφθη με την κατηγορία ότι είχε μιλήσει για ελευθερία, σε συγκέντρωση του προσωπικού της τράπεζας μέσα στο κεντρικό κτίριο, με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου. Φυλακίστηκε στο Μπλοκ C των φυλακών Αβέρωφ και η εκτέλεσή του απετράπη έπειτα από αντιδράσεις του πνευματικού κόσμου.[13] Ύστερα απ'αυτή την εμπειρία φυλάκισης (23 μέρες[14]) έγραψε το θεατρικό έργο Μπλοκ C.

Με το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου, επισκέφθηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ανταποκριτής της εφημερίδας Το Βήμα, με την οικονομική υποστήριξη της Αμερικανικής Κυβέρνησης. Από την επίσκεψή του στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, προέκυψε το αφήγημά του Αμερικανική Γη (1955)[15]. Το διατλαντικό ταξίδι με το τάνκερ λίμπερτυ Κάπταιν Παπάζογλου ενέπνευσε το μυθιστόρημα Ωκεανός (1956)[16].

Διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στην πνευματική ζωή της χώρας με επίσημες θέσεις, όπως του διευθύνοντος συμβούλου του Εθνικού Θεάτρου, αντιπροέδρου του διοικητικού συμβουλίου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το 1957 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.[17] Παράλληλα το έργο του γνώριζε πολύ μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα με συνεχείς επανεκδόσεις και στο εξωτερικό με πολλές μεταφράσεις. Ήταν εξαιρετικά δημοφιλής λογοτέχνης στην εποχή του, με εκπομπή στο ραδιόφωνο και ιδρυτικό μέλος της Ομάδας των Δώδεκα, που με το ομώνυμο βραβείο της ανέδειξε το μεταπολεμικό μυθιστόρημα.

Τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του (1971-1973) υπέφερε από σοβαρό πρόβλημα υγείας. Κατά το διάστημα αυτό είχε αποτραβηχθεί από κάθε κοινωνική ζωή και όταν δεν βρισκόταν στο νοσοκομείο, εργαζόταν επάνω στα τελευταία του βιβλία. Μετά τον θάνατό του κυκλοφόρησε το Μικρασία, Χαίρε, που βρέθηκε έτοιμο σε ντοσιέ ανάμεσα στα χαρτιά του με τη σημείωση: «Για το τυπογραφείο». Το 1979 το «Βιβλιοπωλείον της Εστίας» δημοσίευσε Το Μυθιστόρημα των Τεσσάρων, που είχε γραφεί για την εφημερίδα «Ακρόπολη» το 1958. Πέθανε στις 3 Αυγούστου 1973 στην Αθήνα, από καρκίνο του λάρυγγα. Κηδεύτηκε και τάφηκε στη Μήθυμνα (Μόλυβο) της Λέσβου απέναντι από τη μικρασιατική του πατρίδα. Σύμφωνα με τη θέλησή του, ο τάφος του είναι ανώνυμος με μόνη επιγραφή τη λέξη ΓΑΛΗΝΗ.

Εργογραφία (αυτοτελείς εκδόσεις)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Για πλήρη χρονολογικό κατάλογο των δημοσιευμένων έργων του βλ. Ηλίας Βενέζης (εργογραφία).

Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες (γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά, ισπανικά, σουηδικά, γερμανικά, τούρκικα και ρώσσικα).

Μυθιστορήματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συλλογές διηγημάτων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • «Ο Μανώλης Λέκας και άλλα διηγήματα» α' έκδοση 1928
  • «Αιγαίο» α' έκδοση 1941, - τελευταία έκδοση 1998: ISBN 960-05-0218-8
  • «Άνεμοι» α' έκδοση 1944, - τελευταία έκδοση 1996: ISBN 960-05-0244-7
  • «Ώρα Πολέμου» α' έκδοση 1946, - τελευταία έκδοση 1996: ISBN 960-05-0707-4
  • «Οι νικημένοι» α' έκδοση 1954, - τελευταία 1995: ISBN 960-05-0640-Χ
  • «Αρχιπέλαγος» α' έκδοση 1969, - τελευταία 1991: ISBN 960-05-0369-9
  • «Εφταλού» α' έκδοση 1972, - τελευταία 1996: ISBN 960-05-0705-8
  • «Το καῒκι του Θησείου και άλλες ιστορίες για μικρούς και μεγάλους», α' έκδοση 2006: ISBN 960-05-1286-8
  • «Ακήφ» διήγημα, - α' έκδοση 1944

Ταξιδιωτικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • «Φθινόπωρο στην Ιταλία» α' έκδοση 1950, - τελευταία 1984
  • Αμερικανική Γη α΄έκδοση 1955, - τελευταία 1977
  • Αργοναύτες α' έκδοση 1962, - τελευταία 1990: ISBN 960-05-0243-9
  • Περιηγήσεις α' έκδοση 1973, - τελευταία 1990: ISBN 960-05-0242-0
  • «Στις ελληνικές θάλασσες. Μυθιστορία του Ιονίου και του Αιγαίου» α' έκδοση 1973 - τελευταία 1997: ISBN 960-05-0737-6

Θέατρο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • «Μπλοκ C» δράμα σε τρεις πράξεις και τέσσερεις εικόνες. Πρώτη παράσταση στο θέατρο 5 Δεκεμβρίου 1945.[18]

α' έκδοση σε βιβλίο 1946, τελευταία 1994: ISBN 960-05-0086-Χ

Άλλα έργα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • «Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός» βιογραφία. Α' έκδοση 1952, - τελευταία 1981: ISBN 978-960-05-1378-3
  • «Χρονικόν της τραπέζης της Ελλάδος. Ιστορία μιάς εικοσιπενταετίας. 1928-1952», ιστορικό - χρονικό. Α' έκδοση 1955
  • «Εμμανουήλ Τσουδερός.Ο πρωθυπουργός της μάχης της Κρήτης και η εποχή του», ιστορική βιογραφία. Α' έκδοση 1966
  • «Μικρασία Χαίρε (διήγησις συμβάντων», χρονικό. Α' έκδοση 1974, τελευταία 1995: ISBN 960-05-0368-0

Ραδιοφωνικές εκπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • «Σας μιλά ο φίλος σας» ΕΙΡ (1954-1973)
  • «Πλοία και Θάλασσες» ΕΙΡ (1966 - 1969)
  • «Ξένοι περιηγητές στην Ελλάδα» ΕΙΡ ( 1970)

Διασκευές - μεταφορές των έργων του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τηλεόραση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • «Γαλήνη» τηλεοπτική σειρά 29 επεισοδίων, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα, παραγωγής ΕΡΤ 1976.
  • «Το μυθιστόρημα των τεσσάρων» τηλεοπτική σειρά 13 επεισοδίων, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα, παραγωγής ΥΕΝΕΔ 1981.

Τηλεοπτικό θεάτρο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • «Μπλοκ C» τηλεοπτική προβολή του ομώνυμου θεατρικού έργου, παραγωγής ΡΙΚ 1974, ΕΙΡΤ.

Κινηματογράφος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • «Γαλήνη» κινηματογραφική ταινία μεγάλου μήκους, παραγωγής 1958, βασισμένη στο μυθιστόρημα «Γαλήνη.» Σενάριο και σκηνοθεσία Γκρέγκορι Μαρκόπουλος (η ταινία δεν βγήκε ποτέ στις αίθουσες).
  • «1922» κινηματογραφική ταινία μεγάλου μήκους, παραγωγής 1978, βασισμένη στο μυθιστόρημα «Το Νούμερο 31328.» Σενάριο και σκηνοθεσία Νίκος Κούνδουρος.
  • «Γαλάζιο και Πορτοκαλί» κινηματογραφική ταινία μεσαίου μήκους, παραγωγής 2004, βασισμένη στο μυθιστόρημα «Αιολική Γη. » Σενάριο και σκηνοθεσία Στέφανος Σιταράς.

[19]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/158980. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Dalibor Brozović, Tomislav Ladan: «Hrvatska enciklopedija» (Κροατικά) Ινστιτούτο Λεξικογραφίας «Μίροσλαβ Κρλέζα». 1999. 64259.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. venesis-elias.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb119278752. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  5. ↑ CONOR.SI. 44843107. Ανακτήθηκε στις 8  Ιανουαρίου 2025.
  6. ↑ «Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» (νέα ελληνική γλώσσα) Αθήνα. 2007. σελ. 276. ISBN-13 978-960-16-2237-8.
  7. ↑ «List of nominees for the Nobel Prize in Literature» (στα αγγλικά). Wikipedia. 2021-01-08. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_nominees_for_the_Nobel_Prize_in_Literature&oldid=999088871. 
  8. ↑ Vitti, Mario. Η γενιά του Τριάντα. Ιδεολογία και Μορφή. Αθήνα: Ερμής. σελ. σελ. 227. 
  9. ↑ http://www.biblionet.gr/author/12895/%CE%97%CE%BB%CE%AF%CE%B1_%CE%92%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CE%B6%CE%B7
  10. ↑ Μασούρας, Ευθύμιος (8 Δεκεμβρίου 2022). «Η περίπτωση του Ηλία Βενέζη». Διάστιχο (diastixo.gr). Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2022. 
  11. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2017. 
  12. ↑ Επιμέλεια : Μπιλίρη Παναγιώτα, Κατσιγιάννη Άννα, Ανθολογία. Η Μεσοπολεμική πεζογραφία (Δεύτερος Τόμος). Αθήνα: ΣΟΚΟΛΗΣ. σελ. σελ. 336. ISBN 9789607210180. 
  13. ↑ http://www.ethnos.gr/b/arthro/ilias_benezis_1904_1973-9806847/[νεκρός σύνδεσμος]
  14. ↑ «Αρχείο Ηλία Βενέζη - Βιογραφικό σημείωμα και εργογραφία». American School of Classical Studies at Athens. Ανακτήθηκε στις 10.01.2025.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |accessdate= (βοήθεια)
  15. ↑ Vogeikoff-Brogan, Natalia (1 Απριλίου 2014). «"A Greek Author Travels to the Country of the New Myth": The Voyage of Elias Venezis to America in 1949». nataliavogeikoff.com. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2022. 
  16. ↑ Βενέζης, Ηλίας. Ωκεανός. Αθήνα: Εστία. σελ. 7. Στο πλήρωμα του Λίμπερτυ Κάπταιν Παπάζογλου που μαζί περάσαμε τον Ατλαντικό. 
  17. ↑ https://www.biblionet.gr/προσωπο?personid=12895
  18. ↑ http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=264
  19. ↑ Περισσότερες πληροφορίες στο https://www.retrodb.gr/wiki/index.php/%CE%97%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CF%82_%CE%92%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CE%B6%CE%B7%CF%82

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • [1]Η μεσοπολεμική πεζογραφία, εκδ. Σοκόλη, τ. Β
  • Κ. Μητσάκη, Νεοελληνική πεζογραφία. Η γενιά του '30, Αθήνα, 1977
  • M. Vitti, Η γενιά του τριάντα. Ιδεολογία και μορφή, Ερμής, Αθήνα 1977
  • Ηλία Ελένη, « Η ανθρώπινη ύπαρξη και η αναγνωστική εμπλοκή στο έργο του Βενέζη κατά τις θεωρίες της ανταπόκρισης », Διδακτορική διατριβή στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, 1996 (https://doi.org/10.12681/eadd/10872) https://eilia.gr/?p=2423
  • Ηλία Ελένη, Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη, εκδ. Αστήρ, 2000
  • Στεργιόπουλος Κώστας, Περιδιαβάζοντας, Ακμή και παρακμή του Ηλία Βενέζη, τομ. γ ́, Κέδρος, Αθήνα, 1982
  1. ↑ Ζαχαροπούλου, Κλεοπάτρα (2 Οκτωβρίου 2017). «Ιχνηλατώντας την εργογραφία του Ηλία Βενέζη». Αιολικά Γράμματα. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Σεπτεμβρίου 2017.