Την 2η Μαρτίου 2020 διεξήχθησαν πρόωρες βουλευτικές εκλογέςστο Ισραήλ, για την εκλογή των μελών του 23ου Κνέσετ (Κοινοβούλιο).[1] Βάσει της νομοθεσίας, οι εκλογές κανονικά έπρεπε να διεξαχθούν πριν την 3η Τρίτη του Εβραϊκού μήνα Χεσβάν, 4 χρόνια μετά την ημερομηνία διεξαγωγής των προηγούμενων εκλογών (17 Σεπτεμβρίου 2019), δηλαδή το αργότερο μέχρι την 31η Οκτωβρίου 2023.
Ωστόσο, την 11η Δεκεμβρίου 2019 δεν είχε σχηματιστεί ακόμα κυβέρνηση, οπότε συγκλήθηκαν πρόωρες εκλογές, που μάλιστα είναι οι τρίτες μέσα σε χρονική διάρκεια ενός ετούς, μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου και του Απριλίου του 2019.[2]
Η μακρά περίοδος πολιτικού αδιεξόδου που οδήγησε στις εκλογές, οφείλεται στο ότι από τις εκλογές του Απριλίου και του Σεπτεμβρίου του 2019 δεν αναδείχθηκε καθαρή πλειοψηφία ώστε να σχηματιστεί κυβέρνηση 61 μελών, ούτε από τον υπηρεσιακό πρωθυπουργόΜπέντζαμιν Νετανιάχου ούτε από τον αρχηγό της αντιπολίτευσης Μπένι Γκάντς, ούτε με τη συνεργασία των μικρότερων συμμαχικών κομμάτων τους.
Ως αποτέλεσμα, οι Νετανιάχου και Γκάντς συμφώνησαν καταρχάς ότι η μόνη λύση ήταν ο σχηματισμός μίας κυβέρνησης εθνικής ενότητας μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων (Λικούντ και Κυανόλευκοι).[3][4] Όμως δεν τα κατάφεραν, επειδή διαφώνησαν σε πολλά, κυρίως επειδή ο Νετανιάχου απαίτησε να συμμετάσχουν στην κυβέρνηση τα μικρά θρησκευτικά δεξιά κόμματα της συμμαχίας του,[5] ενώ ο Γκάντς αρνήθηκε να συνεργαστεί με το κόμμα Λικούντ όσο έχει αρχηγό τον Νετιανάχου, στον οποίον έχουν απαγγελθεί κατηγορίες για δωροδοκία και απάτη.[6]
Η Όρλι Αντάς, η διευθύντρια της Κεντρικής Εκλογικής Επιτροπής, επέστησε την προσοχή στο ότι δεν διαθέτει την αναγκαία χρηματοδότηση και το προσωπικό για τη διεξαγωγή εκλογών για τρίτη φορά,[7] και ο ΠρόεδροςΡεουβέν Ριβλίν εξέφρασε την επιθυμία του να αποφευχθούν, εκφράζοντας επανειλημμένα την απογοήτευσή του για την αδυναμία σχηματισμού μίας κυβέρνησης ενότητας.[8] Μετά, όπως ορίζει ο Βασικός Νόμος, την 21 Νοεμβρίου 2019 προκήρυξε μια περίοδο 21 ημερών, κατά την οποία οποιοσδήποτε βουλευτής της Κνέσετ μπορούσε να εξασφαλίσει τη στήριξη 60 συναδέλφων του θα αναλάμβανε να σχηματίσει κυβέρνηση. Μέχρι τις 11 Δεκεμβρίου κανείς από τους βουλευτές δεν τα κατάφερε, οπότε ο Ριβλίν αναγκάστηκε να προκηρύξει νέες εκλογές.[9]
Η προθεσμία για τη συγκρότηση κυβέρνησης έληξε τα μεσάνυχτα της 11ης Δεκεμβρίου, και οι εκλογές που προκηρύχθηκαν για 90 ημέρες αργότερα θα έπρεπε να διεξαχθούν την 10η Μαρτίου. Όμως, επειδή εκείνη την ημέρα πέφτει η Εβραϊκή εορτή Πούριμ, οι εκλογές έπρεπε να προγραμματιστούν για μία εβδομάδα νωρίτερα (3 Μαρτίου) ή μία εβδομάδα αργότερα (17 Μαρτίου).[10][11] Η μετακίνηση της ημερομηνίας των εκλογών έπρεπε να εγκριθεί με ψήφισμα από το Κνέσετ. [12] Η 3η Μαρτίου ήταν ακατάλληλη επειδή θα σύμπεφτε με την Ισραηλινή ημέρα μνήμης, οπότε η Λικούντ πρότεινε την 16η Μαρτίου, ενώ οι Κυανόλευκοι την 2η Μαρτίου.[13] Τα δύο κόμματα συμφώνησαν για την 2η Μαρτίου 2020, οπότε τα απαιτούμενα ψηφίσματα του Κνέσετ έγιναν στις 11 και 12 Δεκεμβρίου. [14]
Η κεντρική επιτροπή του κόμματος Λικούντ, την 8η Δεκεμβρίου 2019 ψήφισε να μην διεξαχθούν προκαταρκτικές για την κατάρτιση της εκλογικής λίστας, αλλά σύντομα το ενδοκομματικό δικαστήριο έκρινε ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αντισυνταγματικό.[16][17] Την 26η Δεκεμβρίου έγιναν εκλογές για την ηγεσία του κόμματος [18] στις οποίες ο Νετανιάχου κατάφερε συντριπτική νίκη έναντι του αντιπάλου του Γκίντεον Σάαρ, συγκεντρώνοντας το 72,5% των ψήφων.[19][20] Την 16η Ιανουαρίου το Λίκουντ υπέβαλλε την λίστα του, και ήταν η ίδια με των προηγούμενων εκλογών. [21]
Ο Γιαΐρ Λαπίντ της Κυανόλευκης πολιτικής συμμαχίας ( Εβρ.פה) δήλωσε ότι δεν θα διεκδικήσει την αρχηγία και συνεπώς ο Γκαντς θα είναι ο μόνος υποψήφιος για τη θέση του Πρωθυπουργού. [22] Το κόμμα υπέβαλε την λίστα του την 15η Ιανουαρίου. [23]
Εργατικό - Γκέσερ - Μέρετζ ( Εβρ.אמת): την 15η Δεκεμβρίου το Εργατικό-Γκέσερ ανακοίνωσαν ότι θα μείνουν μαζί για τις εκλογές του Μαρτίου,[25] και ότι ο Αμίρ Περέτζ θα παραμείνει αρχηγός του κόμματος. [26] Την 25η Δεκεμβρίου το Εργατικό Κόμμα επέτρεψε στον Περέτζ να επιλέξει δύο υποψηφίους, οι οποίοι θα μπουν στις 10 πρώτες θέσεις της λίστας κατεβάζοντας κάτω άλλους υποψηφίους. [27] Την 16η Δεκεμβρίου το κόμμα Μέρετζ αποφάσισε να προχωρήσει χωρίς νέες ενδοκομματικές εκλογές,[28] οπότε ο Νιτσάν Χόροβιτς παρέμεινε αρχηγός του κόμματος και η λίστα υποψηφίων που υπέβαλλε το κόμμα ήταν η ίδια με των προηγούμενων εκλογών.[29] Την 7η Ιανουαρίου 2020 η Δημοκρατική Ένωση ανακοίνωσε ότι θα συμμετάσχει στις εκλογές,[30] και ο Πέρετζ πρότεινε το σχηματισμό μιας κεντροαριστερής πολιτικής συμμαχίας με το Εργατικό Κόμμα, τους Κυανόλευκους και την Δημοκρατική Ένωση.[31] Την επόμενη ημέρα, ο Γκαντς απέκλεισε το ενδεχόμενο της ένωσης με οποιοδήποτε κόμμα, και αντί αυτού πρότεινε μία συγχώνευση του Εργατικού-Γκέσερ με τη Δημοκρατική Ένωση.[32] Την 13η Ιανουαρίου το Εργατικό Κόμμα ανακοίνωσε ότι στις εκλογές θα έχει κοινή λίστα με το κόμμα Μέρετζ,[33][34][35][36] την οποία υπέβαλλαν την 15η Ιανουαρίου. [37]
Γιαμίνα ( Εβρ.טב) Το Εβραϊκό Σπίτι και το Οτζμά Γεχουντίτ την 20η Δεκεμβρίου ανακοίνωσαν ότι θα έχουν κοινή λίστα (αργότερα μετονομάστηκαν σε Ενωμένο Εβραϊκό Σπίτι) [40] και προσκάλεσαν και το Τκούμα στη συνεργασία τους. [41] Την 21η Δεκεμβρίου ο αρχηγός του Εβραϊκού Σπιτιού αντιμετώπισε αντιξοότητες από μεγάλη μερίδα του κόμματος του (κυρίως από τον Μότι Γιόγκεφ) που αντιτάχθηκε στη συγχώνευση των κομμάτων,[42] η οποία όμως τελικά εγκρίθηκε την 13η Ιανουαρίου. [43] Την 19η Δεκεμβρίου η Αγελέτ Σακέντ ανακοίνωσε ότι θα παραμείνει μέλος της Νέας Δεξιάς, και ότι είναι η δεύτερη στη λίστα του κόμματος. [44] Την 14η Ιανουαρίου ανακοινώθηκε ότι η Νέα Δεξιά θα έχει κοινή λίστα με το κόμμα Τκούμα, [45] του οποίου οι διαπραγματεύσεις για συμμαχία με το Εβραϊκό Σπίτι κατέρρευσαν,[46] επειδή δεν ψηφίστηκε και δεν εγκρίθηκε η συγχώνευση.[47] Τελικά, το Εβραϊκό Σπίτι, η Εθνική Ένωση και η Νέα Δεξιά αποφάσισαν να συμμετάσχουν στις εκλογές μαζί, ως μέρη της δεξιάς συμμαχίας Γιαμίνα.[48][49][50][51][52]
Πρωτοεμφανίστηκε το νέο γυναικείο κόμμα Κολ Χανασίμ ( Εβρ.נ ), που σημαίνει "Φωνές Γυναικών" και η πολιτική του πλατφόρμα αφορά την ισότητα των φύλων και τις γυναίκες αρχηγούς. [53][54]
Στις 8 Μαρτίου 2020, ο Λίμπερμαν (αρχηγός του Γισραέλ Μπεϊτέινου) παρουσίασε στον Γκαντς τις ελάχιστες προϋποθέσεις που πρέπει να πληρωθούν για να στηρίξει το σχηματισμό μιας κυβέρνησης συνεργασίας με αρχηγό τον Γκαντς.[55] Την επόμενη μέρα, η Παλαιστινιακή Κοινή Λίστα συμφώνησε να συνεργαστεί με τον Γκαντς και τον Λίμπερμαν ώστε να μην επανεκλεγεί ο Νετανιάχου.[56] Στις 10 Μαρτίου η Όρλι Λέβι (αρχηγός του κόμματος Γκέσερ) εγκατέλειψε την συμμαχία Εργατικό-Γκέσερ-Μέρετζ και ανακοίνωσε ότι δεν θα υποστηρίξει μια κυβέρνηση μειοψηφίας. Οι Κυανόλευκοι Ζβι Χάουσερ και Γιόαζ Χέντελ είχαν δηλώσει ήδη ότι δεν θα υποστηρίξουν μια κυβέρνηση που βασίστηκε στην υποστήριξη της Κοινής Λίστας. [57] Την ίδια μέρα ο Κυανόλευκος αρχηγός δήλωσε ότι ευελπιστεί να σχηματίσει μία συμμαχία χωρίς την υποστήριξη της Κοινής Λίστας εντός δύο εβδομάδων, δηλαδή μέχρι τις 23 Μαρτίου. [58] Στις 11 Μαρτίου ο αρχηγός του Εργατικού Κόμματος Αμίρ Πέρετζ συναντήθηκε με τον Κυανόλευκο αρχηγό, και δήλωσε ότι «συνεχίζονται οι προσπάθειες να σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση όσο γρηγορότερα γίνεται» [59] Στις 15 Μαρτίου, ο Πρόεδρος Ρεουβέν Ριβλίν ανακοίνωσε ότι θα αναθέσει στον Γκαντς τον σχηματισμός της νέας κυβέρνησης αν εξασφαλίσει την υποστήριξη των 61 από τους 120 βουλευτές. [60] Στις 16 Μαρτίου 2020 έγινε η τελετή ορκωμοσίας για τα 120 μέλη του 23ου Κνέσετ. Στην τελετή, ο ΠρόεδροςΡιβλίν δήλωσε: «Η πολιτική κρίση είναι πολύ βαθιά και μας διχάζει, αλλά δεν έχουμε άλλο κράτος και κανένα άλλο έθνος. Μόνο ένα πράγμα σας ζητώ: Δώστε στον λαό μία κυβέρνηση». [61]
Πριν από τις εκλογές, ο Γκάντς υποσχέθηκε ότι στην κυβέρνησή του δεν θα συμπεριληφθεί ο Νετανιάχου. [62] Ωστόσο, μετά τις εκλογές και με την εκδήλωση της πανδημίας του κορονοϊού2019-20, ο Γκάντς άλλαξε τη στάση του, δηλώνοντας ότι «το σωστό για το Κράτος του Ισραήλ αυτήν την ώρα» είναι να σχηματιστεί μία κυβέρνηση ενότητας για την αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης, αν συμφωνήσει ο Νετανιάχου για συνεργασία. Πρόσθεσε, ότι θα ήταν καλό στην κυβέρνηση ενότητας να περιλαμβάνονται μέλη από όλες τις πολιτικές παρατάξεις [63] Στις 21 Μαρτίου, ο Νετανιάχου ανακοίνωσε ότι συμφωνεί για κυβέρνηση ενότητας, με την θέση του Πρωθυπουργού να είναι κυλιόμενη, «χωρίς παραστάσεις και κόλπα». [64] Στις 25 Μαρτίου ο Γιούλι Έντελστειν παραιτήθηκε από τη θέση του Ομιλητή στο Κνέσετ. Μία ημέρα μετά, ο Γκαντς εξελέγη Ομιλητής με 74 ψήφους υπέρ και 18 κατά.[65][66] Ο Γκαντς επικρίθηκε για αυτήν την κίνηση, που εκλήφθηκε ως πολιτική αυτοκτονία από πολλούς. Ο Κυανόλευκος Λάπιντ δήλωσε: «Σχηματίσαμε την Κυανόλευκη συμμαχία για να προσφέρουμε μία εναλλακτική στο λαό του Ισραήλ.[...]η εναλλακτική χρειαζόταν όπως χρειαζόμαστε τον αέρα για να αναπνέουμε. Θέλαμε να φέρουμε αλλαγή, ελπίδα, ένα νέο δρόμο».
Στις 27 Μαρτίου 2020 αποκαλύφθηκε ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην συνεργασία του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Νετανιάχου και του αντιπολιτευτή του, Γκαντς, είναι το ειρηνευτικό πρόγραμμα του Αμερικανού ΠροέδρουΤραμπ που πρέπει να εφαρμοστεί στην Μέση Ανατολή. Από τα συμφραζόμενα φαίνεται πως ενώ ο Γκαντς δήλωσε δημόσια ότι θα στηρίξει το ειρηνευτικό πρόγραμμα του Τραμπ, θα έδινε προτεραιότητα στις νέες ειρηνευτικές συνομιλίες με τους Παλαιστίνιους, κάτι που είναι αντίθετο με το σχέδιο του Τραμπ.[67] Στις 11 Απριλίου, ο Γκαντς ζήτησε από τον Πρόεδρο Ριβλίν παράταση 2 εβδομάδων για το σχηματισμό κυβέρνησης, επειδή η πανδημία του κορονοϊού και οι εορτασμοί του Πάσχα καθυστερούν τις διαπραγματεύσεις. Δήλωσε ότι είναι προσανατολισμένος προς μία κυβέρνηση ενότητας με τον Νετανιάχου, λόγω της «πολιτικής, υγειονομικής, κοινωνικής κρίσης... ακόμα και αν χρειαστεί να πληρώσω μεγάλο πολιτικό και προσωπικό τίμημα». Στις 12 Απριλίου ανακοινώθηκε ότι ο Πρόεδρος Ριβλίν απέρριψε το αίτημα του Γκαντς, και ήταν η πρώτη φορά που ένας Ισραηλινός Πρόεδρος απέρριψε τέτοιο αίτημα.[68] Στις 13 Απριλίου, ο Νετανιάχου και ο Γκαντς ζήτησαν από κοινού παράταση δύο ημερών από τον Πρόεδρο Ριβλίν, και το αίτημα τους έγινε δεκτό.[69]
Η προθεσμία των δύο ημερών έληξε στις 15 Απριλίου, και οι δύο αρχηγοί, ο Νετανιάχου και ο Γκαντς, απέτυχαν να σχηματίσουν μία κυβέρνηση συνεργασίας. Στις 16 Απριλίου ο ΠρόεδροςΡιβλίν έδωσε στο Κνέσετ μία προθεσμία 21 ημερών για να διαλέξουν έναν νέο πρωθυπουργό.[70] Αν αποτύγχανε, και δεν παρουσιαζόταν κανένας υποψήφιος, τότε το Κνέσετ θα διαλυόταν και θα προκηρύσσονταν εκλογές για τις 4 Αυγούστου.[71] Στο Αλ-Μόνιτορ (ειδησεογραφικό δίκτυο), κυκλοφόρησαν φήμες ότι ο Υπουργός Οικονομικών Μοσέ Καλόν, ίσως παραιτηθεί από τη θέση του και διασπαστεί από το κόμμα του Νετανιάχου. Ο Αριέχ Ντέρι, ο αρχηγός του κόμματος Σας, ο οποίος ήταν σημαντικός διαμεσολαβητής στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των Νετανιάχου και Γκαντς, φάνηκε να υποστηρίζει μία κεντροδεξιά συμμαχία με τον Νετανιάχου, αλλά μόνο μέχρι τις επόμενες εκλογές. Δήλωσε επίσης, ότι: «ίσως ανοιχτεί στο ενδεχόμενο για συμμαχία με τους Κυανόλευκους – τώρα που ο αντικληρικός Γιαΐρ Λαπίντ, έφυγε από το κόμμα και τράβηξε το δρόμο του». Τα δεξιά κόμματα Γιαμίνα και Σας θα ήταν πιο συνεργάσιμα με τον Γκαντς αν εκκαθάριζε το κόμμα του από μερικά αριστερά στοιχεία.[72]
Στις 20 Απριλίου, η προκήρυξη νέων εκλογών αποφεύχθηκε όταν ο Νετανιάχου και ο Γκαντς υπέγραψαν την 14-σέλιδη «Συμφωνία Συμμαχίας για τον Σχηματισμό Έκτακτης Κυβέρνησης Ενότητας», σύμφωνα με την οποία ο Νετανιάχου θα αναλάβει καθήκοντα Πρωθυπουργού και ο Γκαντς θα γίνει Αναπληρωτής του Πρωθυπουργού, για 18 μήνες. Μετά, οι ρόλοι τους θα αντιστραφούν, δηλαδή ο Γκαντς θα αναλάβει τη θέση του Πρωθυπουργού για τους επόμενους 18 μήνες.[73] Το νέο υπουργικό συμβούλιο θα αποτελείται από ισάριθμα μέλη της Λικούντ και των Κυανόλευκων.[74] Οι Κυανόλευκοι θα αναλάβουν τα Υπουργεία Δικαιοσύνης, Οικονομίας, Εργασίας και Πρόνοιας, Επικοινωνιών, Γεωργίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού, Ένταξης των Μεταναστών, Τουρισμού, Μειονοτήτων, Διασποράς, Επιστήμης και Διαστήματος, Στρατηγικών Υποθέσεων και Κοινωνικών Υποθέσεων. Οι θέσεις των υπουργών εξωτερικών, ενέργειας και προστασίας του περιβάλλοντος θα είναι κυλιόμενες όπως και η θέση του Πρωθυπουργού.[75] Βάσει της συμφωνίας, ο Γκαντς θα αναλάβει και το Υπουργείο Άμυνας, για 18 μήνες, και μετά ο Νετανιάχου θα αναλάβει τη θέση. Στο υπουργικό συμβούλιο θα συμμετέχουν και μέλη άλλων κομμάτων: ο Αμίρ Πέρετζ του Εργατικού Κόμματος θα αναλάβει το Υπουργείο Οικονομίας, ο Γιάακοβ Λίτζμαν του Ενωμένου Ιουδαϊσμού της Τορά θα αναλάβει το Υπουργείο Υγείας και ο Αριέχ Ντέρι του κόμματος Σας θα αναλάβει το Υπουργείο Εσωτερικών.[76][77]
Στις 22 Απριλίου, ανακοινώθηκε ότι η πολιτική συμμαχία Γιαμίνα, με αρχηγό τον υπουργό άμυνας Νάφταλι Μπένετ, δεν έχει συμφωνήσει ακόμα να συμμετάσχει στην κυβερνητική συμμαχία και για την ώρα «εξετάζουν όλες τις εναλλακτικές [...] με ανοιχτό μυαλό». Ο Μπένετ αποδοκίμασε την απόφαση του Νετανιάχου να καθυστερήσει τις μεταρρυθμίσεις στο δικαστικό σύστημα.[78] Την ίδια ημέρα, οι εκπρόσωποι των κομμάτων Ενωμένος Ιουδαϊσμός της Τορά και Εργατικό Κόμμα υπέγραψαν τη συμφωνία. Βάσει αυτής, μέλη του Ενωμένου Ιουδαϊσμού της Τορά θα αναλάβουν τις θέσεις του Υπουργού υγείας, του προέδρου της Οικονομικής Επιτροπής του Κνέσετ, δύο θέσεις υφυπουργών και άλλη μία θέση προέδρου επιτροπής του Κνέσετ, ενώ ο Αμίρ Πέρετζ του Εργατικού Κόμματος θα γίνει Υπουργός Οικονομίας και μαζί με τους Κυανόλευκους θα συντονίζει τα κοινοβουλευτικά θέματα και τα πολιτικά ζητήματα.[79][80][81]