Κρόκος του Καρτράιτ

Κρόκος του Καρτράιτ
Κρόκος του Καρτράιτ στο Σούνιο
Κρόκος του Καρτράιτ στο Σούνιο
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Μονοκοτυλήδονα (Liliopsida)
Τάξη: Ασπαραγώδη (Asparagales)
Οικογένεια: Ιριδoειδή (Iridaceae)
Γένος: Κρόκος(Crocus)
L.
Είδος: C. cartwrightianus
Διώνυμο
Crocus cartwrightianus (Κρόκος του Καρτράιτ)
Herbert, 1845

Ο Κρόκος του Καρτράιτ (Crocus cartwrightianus) είναι είδος ανθοφόρου φυτού της οικογένειας των Ιριδοειδών. Είναι ενδημικό της Ελλάδας, και συγκεκριμένα στη Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο, τις Κυκλάδες και την Κρήτη.

Η ειδική λατινική ονομασία cartwrightianus αναφέρεται από το όνομα του Άγγλου πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, John Cartwright,[1] ο οποίος συνέλεξε το φυτό από την Τήνο.[2]

Περιγραφή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Είναι πολυετές βολβώδης πόα που φτάνει σε ύψος τα 5 εκ. με 6 άνθη λευκά ή ιώδη με έντονες σκούρες νευρώσεις και δεν κλείνουν τη νύχτα. Φέρει 3 ανθήρες κίτρινους και στίγματα μακρότατα με έντονο πορτοκαλί ή κόκκινο χρώμα που βγαίνουν και κρέμονται έξω από το περιγόνιο (1). Ο βολβός του περιβάλλεται από νηματώδεις ή δικτυωτούς χιτώνες. Φύλλα λεπτά, λογχοειδή, πράσινα, 6-12 ανά βολβό που βγαίνουν συγχρόνως με τα άνθη φθινόπωρο με χειμώνα.[3] Ανθίζει τους μήνες Οκτώβριο-Δεκέμβριο.[4][5][6]

Εξάπλωση και βιότοπος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο κρόκος του Καρτράιτ είναι ενδημικό είδος της Νότιας Ελλάδας, όπου φυτρώνει σε βραχώδεις τοποθεσίες ασβεστολιθικού πετρώματος, λόφους, θαμνότοπους και αραιά πευκοδάση χαμηλού υψομέτρου, μέχρι 1000 μ. από το επίπεδο της θάλασσας. Εξαπλώνεται στη Δυτική Κρήτη (Χανιά), αρκετά νησιά των Κυκλάδων (Σαντορίνη, Νάξος, Μύκονος, Τήνος, Σύρος, Κέα), την Αττική (Υμηττός), την Αίγινα, τη Σαλαμίνα και την Ύδρα. Το βορειότερο σημείο που έχει εντοπιστεί είναι το όρος Πάστρα, στα σύνορα Αττικής και Βοιωτίας. Υπάρχει αναφορά και από τον Ελικώνα, που χρειάζεται επιβεβαίωση.[5]

Καλλιέργεια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο κρόκος του Καρτράιτ είναι ο υποτιθέμενος άγριος πρόγονος του καλλιεργούμενου στείρου τριπλοειδούς Crocus sativus (σαφράν),[7] τον κρόκο της Κοζάνης.[8] Πιθανότατα εμφανίστηκε πρώτα στην Κρήτη. Μια προέλευση στη Δυτική ή Κεντρική Ασία, αν και συχνά ύποπτη, έχει απορριφθεί από τη βοτανική έρευνα.[9]

Υπάρχουν ενδείξεις ότι το φυτό αυτό καλλιεργήθηκε στην αρχαία Κρήτη τουλάχιστον από την Μέση Μινωική Εποχή, όπως παρουσιάζεται από την τοιχογραφία με τίτλο «Οι Κροκοσυλλέκτριες», του 16ου π.Χ. αιώνα που βρέθηκε στο Ακρωτήρι της Θήρας, που απεικονίζει δύο γυναίκες να συγκεντρώνουν άνθη κρόκου.

Επίσης, σήμερα καλλιεργείται μια ποικιλία αυτού του είδους, το 'Albus', που κάνει λευκά και πιο πυκνά άνθη.

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

(1) περιγόνιο: έτσι λέγονται όλα μαζί τα πέταλα στα άνθη των φυτών της τάξης των Λειριωδών.

Εικόνες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Κρόκοι του Καρτράιτ κοντά στο τέμπλο στο Σούνιο
    Κρόκοι του Καρτράιτ κοντά στο τέμπλο στο Σούνιο
  • Κρόκος στη Σαντορίνη
    Κρόκος στη Σαντορίνη
  • Κλειστό άνθος κρόκου του Καρτράιτ
    Κλειστό άνθος κρόκου του Καρτράιτ
  • Άνθη της καλλιεργούμενης ποικιλίας 'Albus'
    Άνθη της καλλιεργούμενης ποικιλίας 'Albus'
  • Φύλλα κρόκου 'Albus
    Φύλλα κρόκου 'Albus
  • Η τοιχογραφία με τίλτο «Οι Κροκοσυλλέκτριες»
    Η τοιχογραφία με τίλτο «Οι Κροκοσυλλέκτριες»

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Harrison, σ. 224
  2. ↑ http://floraattica.blogspot.com/2007/12/crocus-cartwrightianus.html
  3. ↑ Dorling Kindersley, σ. 1136
  4. ↑ Σφήκας, σ. 99
  5. ↑ 5,0 5,1 https://www.greekflora.gr/el/flowers/0963/Crocus-cartwrightianus
  6. ↑ http://www.agriamanitaria.gr/?gallery=%CE%BA%CF%81%CF%8C%CE%BA%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%B1%CF%81%CF%84%CF%81%CE%AC%CE%B9%CF%84-crocus-cartwrightianus
  7. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2018. 
  8. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2018. 
  9. ↑ Plant. Syst. Evol., 128, 89, 1977

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Σφήκας Γιώργος, Αγριολούλουδα της Ελλάδας, EFSTATHIADIS GROUP A.E., Αθήνα, 1999. ISBN 960-226-062-9
  • Harrison, Lorraine (2012). RHS Latin for gardeners. United Kingdom: Mitchell Beazley. ISBN 9781845337315.
  • RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. 2008. ISBN 1405332964.