Λάμψακος
Συντεταγμένες: 40°20′38″N 26°41′1″E / 40.34389°N 26.68361°E
| Λάμψακος | |
|---|---|
 | |
  Λάμψακος | |
| Χώρα | Τουρκία |
| Διοικητική υπαγωγή | Lapseki |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Η Λάμψακος ήταν αρχαία ελληνική αποικία των Φωκαέων στη Μικρά Ασία, κτισμένη σε στρατηγική θέση στις ακτές του Ελλήσποντου στη βόρεια Τρωάδα. Στη θέση της σήμερα υπάρχει η Τουρκική πόλη Λαπσεκί με πληθυσμό 10.000 περίπου κατοίκων. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οι Έλληνες δημιούργησαν τη Νέα Λάμψακο στην Εύβοια, 4 χλμ. νότια της Χαλκίδας.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πόλη χτίστηκε από Φωκαείς το 654 π.Χ.[1] Το όνομά της το πήρε σύμφωνα με παραδόσεις της Φώκαιας από την τοπική ηρωίδα Λαμψάκη. Το παλαιότερο όνομα της πόλης ήταν Πιτυούσα. Η πόλη έχασε την ανεξαρτησία της τον 6ο αιώνα π.Χ. από τους Λυδούς και στη συνέχεια από τους Πέρσες. Μετά τη λήξη των Περσικών πολέμων η Λάμψακος πέρασε στον έλεγχο των Αθηναίων και εντάχτηκε στη Δηλιακή Συμμαχία, έχοντας την υποχρέωση να συνεισφέρει δώδεκα τάλαντα στο ταμείο γεγονός που μαρτυρά και την ευημερία της πόλης. Τα νομίσματα που έκοψε κατά τον 4ο αιώνα δείχνουν μία ακμάζουσα πόλη[2]. Η πόλη υπήρξε ισχυρότατη, λόγω του σημαντικού λιμανιού της, πάνω στον εμπορικό δρόμο που συνέδεε την Ελλάδα και ολόκληρη τη Μεσόγειο με τη Μαύρη Θάλασσα, που ήταν εξαιρετικά σημαντική για εισαγωγή πολλών προϊόντων, από τα ψάρια, που πάστωναν και πουλούσαν, π.χ. τον τόνο στην Κύζικο, άλλα σημαντικά προϊόντα ήταν ο χρυσός και τα πολύτιμα μέταλλα. Από τις περιοχές της Καυκάσου έρχονταν τα επεξεργασμένα δέματα ζώων και οι γούνες. Όλα αυτά έφταναν προς την Ελλάδα μαζί με την ξυλεία. Το σημαντικότερο όμως όλων ήταν τα σιτηρά από τις σημερινές πεδιάδες της Ουκρανίας, που τότε καταλάμβαναν κυρίως οι Σκύθες αλλά ελέγχονταν από τις πόλεις τις ελληνικές[3]. Μια άλλη σημαντική πορεία, πάνω στην οποία στεκόταν η Λάμψακος είναι η διαδρομή βάθη Μικράς Ασίας-Θράκη-Μακεδονία-Ελλάδα. Και αυτή κατέστη σημαντική, προπαντός στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Γνωρίζουμε ότι μέσω της Κυζίκου και της Λαμψάκου πέρασε ένας τεράστιος πλούτος, ένα πολύ μεγάλο μέρος από τον πλούτο που κατέλαβε τα παλάτια της Περσίας. Το ότι η θέση της Λαμψάκου ήταν σημαντική φαίνεται και από έναν άλλο λόγο. Περίπου προς τα τέλη του 5ου αι. όταν η Λάμψακος είχε μπει στη συμμαχία των Αθηναίων, είναι αξιοσημείωτα τα ποσά που πληρώνει ως φόρο. Πληρώνει τον δεύτερο μεγαλύτερο φόρο μετά την πόλη του Βυζαντίου. 12 τάλαντα αργύρου, δηλαδή σε σημερινές αξίες 300 κ. ασήμι τον χρόνο[3].
Σύμφωνα με τα αρχαία κείμενα οι πλουτοπαραγωγικές πηγές ήταν τα μεταλλεία χρυσού, η αμπελουργία, η αλιεία και το εμπόριο. Τα μεταλλεία χρυσού προμήθευαν τους Λαμψακηνούς το μέταλλο για να κόψουν το νόμισμα τους, τους Λαμψακηνούς στατήρες. Η πόλη αναδείχθηκε επίσης σε σημαντικό κέντρο της τορνευτικής. Οι Λαμψακηνοί επειδή είχαν την πρώτη ύλη, μπορούσαν να πάνε ένα βήμα παρακάτω και να αναπτύξουν τις τέχνες, όπως έγινε και με τη Μακεδονία. Έστειλαν πολύτιμα αναθήματα σε Δελφούς και Ρώμη, συγκεκριμένα χρυσά στεφάνια[3]. Σύμφωνα με την άποψη κάποιων αρχαιολόγων, ένας πολύ σημαντικός θησαυρός που βρέθηκε στο Παγουρίστε της Βουλγαρίας αποδίδεται στους καλλιτέχνες μεταλλουργούς της Λαμψάκου. Αποτελείται από περίτεχνα αγγεία πόσεως, που διακοσμούνται με πλαστικές κεφαλές ζώων. Εκτός από τα χρυσορυχεία σημαντική πηγή εσόδων ήταν και η αμπελουργία. Το κρασί της Λαμψάκου ήταν διεθνώς αναγνωρισμένο κατά την αρχαιότητα και ο Στράβωνας, ο περίφημος γεωγράφος την ονομάζει ευάμπελο και ο περίφημος Λαμψακηνός οίνος ήταν διεθνώς αναγνωρισμένος κατά την αρχαιότητα. Το ανθηρό οικονομικό περιβάλλον συντέλεσε στην ανάπτυξη της πολιτιστικής ζωής της πόλης. Δεν είναι τυχαίο που επιφανείς φιλόσοφοι, όπως ο Αναξαγόρας και ο Επίκουρος διέμεναν για μεγάλο χρονικό διάστημα εκεί. Ο Επίκουρος μάλιστα ίδρυσε και μια σχολή που υπήρξε το φυτώριο πολλών γνωστών μαθητών του. [4].
Η Λάμψακος εξασθένισε μετά από την επανάσταση που πραγματοποίησε το 411 π.Χ. κατά των Αθηναίων. Το 196 π.Χ. οι Ρωμαίοι υπερασπίστηκαν την πόλη απέναντι στον Αντίοχο τον Μέγα. Η Λάμψακος έγινε σύμμαχος της Ρώμης και συνέχισε να ευημερεί και κάτω από τον έλεγχο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας[5][6].
Το νόμισμα της Λαμψάκου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το νόμισμα της Λαμψάκου Τα τοπικά ορυχεία χρυσού, προμήθευαν το μέταλλο για την έκδοση των χρυσών λαμψακηνών στατήρων του 4ου αι. π.Χ., ένα νόμισμα με ευρεία διάδοση και διεθνώς αναγνωρισμένη αξία. Πιθανότατα η Λάμψακος διέθετε και δικά της κοιτάσματα από ήλεκτρο, δικαιολογώντας έτσι την έκδοση νομισμάτων από το φυσικό αυτό κράμα χρυσού και αργύρου μέχρι και τον 5ο αι. π.Χ., όταν σε άλλες μικρασιατικές πόλεις η χρήση του είχε εγκαταλειφθεί πολύ νωρίτερα. Το έμβλημά της, που απεικονίζεται στα νομίσματα, ερμηνεύεται από μερικούς ως φτερωτός ιππόκαμπος, σύμβολο των θαλασσοπόρων Λαμψακηνών και των ναυτικών δραστηριοτήτων τους[7]
Σημαντικοί αρχαίοι φιλόσοφοι από τη Λάμψακο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Από τη Λάμψακο κατάγονταν πολλοί σημαντικοί αρχαίοι φιλόσοφοι, όπως ο Μητρόδωρος ο Λαμψακηνός (ο πρεσβύτερος), φιλόσοφος του 5ου αιώνα π.Χ. της σχολής του Αναξαγόρα, ο Στράτων, Περιπατητικός φιλόσοφος και τρίτος διευθυντής της Φιλοσοφικής σχολής του Λυκείου του Αριστοτέλη, στην Αθήνα, ο Ευαίων [8], μαθητής του Πλάτωνα. Επίσης μία ομάδα σημαντικών Επικούρειων φιλοσόφων προέρχονταν από τη Λάμψακο όπως ο Πoλύαινoς Λαμψακηνός, ο Ιδομενέας ο Λαμψακηνός, ο Λεόντιος ο Λαμψακηνός, ο Κολώτης ο Λαμψακηνός και ο Μητρόδωρος ο Λαμψακηνός (ο νεότερος).
Χριστιανική περίοδος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στη Λάμψακο έζησε μαρτύρησε και ετάφη Άγιος Τρύφων ο Μάρτυρας,[9] που θεωρείται προστάτης των αμπελουργών.[10] Πρώτος επίσκοπος της Λαμψάκου ήταν ο Παρθένιος την περίοδο που αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ήταν ο Μέγας Κωνσταντίνος. Την περίοδο του αυτοκράτορα Μαρκιανού έγινε στη Λάμψακο επισκοπική σύνοδος. Άλλοι γνωστοί επίσκοποι της Λαμψάκου ήταν ο Δανιήλ που συμμετείχε στη σύνοδο της Νίκαιας το 451 μ.Χ. ο Κωνσταντίνος που συμμετείχε στην Τρίτη σύνοδο της Κωνσταντινούπολης και ο Άγιος Ευσχήμων ο Ομολογητής [11] Άγιος Ευσχήμων, επίσκοπος Λαμψάκου. Η επισκοπική έδρα της λαμψάκου αναφέρεται μέχρι τον 13ο αιώνα.
Η Νέα Λάμψακος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1922, μετά την κατάρρευση του μετώπου στη Σμύρνη και την αποχώρηση του ελληνικού στρατού οι Λαμψακηνοί εγκατέλειψαν το χωριό τους, επιβιβαζόμενοι σε πλοίο του Εμπειρίκου που έστειλε η ελληνική κυβέρνηση. Ήταν οι πρώτοι πρόσφυγες που έφτασαν στο νησί της Εύβοιας και εγκαταστάθηκαν στη Χαλκίδα, διαμένοντας προσωρινά σε εκκλησίες, παράγκες και αποθήκες. Κάποιοι φιλοξενήθηκαν και σε σπίτια πλούσιων Χαλκιδέων ως το 1926, οπότε χτίστηκε ο οικισμός της Νέας Λαμψάκου και εγκαταστάθηκαν στο νέο χωριό. Οι πρώτοι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία και τις οικοδομικές εργασίες. Σήμερα, η Νέα Λάμψακος είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό 2.500 κατοίκων, το οποίο είναι γαστρονομικός προορισμός για τα ουζερί και τα θαλασσινά του[4].
Ντοκιμαντέρ για τη Λάμψακο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 2013, οι Λαμψακηνοί Νίκος Μαρτζίκος, εκπαιδευτικός και Άννα Ποδάρα, δημοσιογράφος δημιούργησαν ένα 70' λεπτο ντοκιμαντέρ για την ιστορία της παλιάς και Νέας Λαμψάκου, το οποίο έκανε πρεμιέρα στο 7ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας. Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει γυρίσματα σε παλιά και Νέα Λάμψακο και συνεντεύξεις-μαρτυρίες από κατοίκους και των δυο χωριών. Το θέμα είναι το εξής: «Τουρκία: μουσουλμάνοι πρόσφυγες από την Ελλάδα βρίσκουν καταφύγιο στην αρχαία Λάμψακο. Ελλάδα: Μια καραβιά πρόσφυγες στήνει μια Λάμψακο από την αρχή.» Άνθρωποι «παλαιάς κοπής» ξαναζωντανεύουν, μέσα από τα μάτια των -85χρονων σήμερα- παιδιών τους. Ενώνονται, διεκδικώντας πεισματικά μια νέα ζωή, τσουγκρίζουν για καλή πατρίδα και τη δημιουργούν από την αρχή. Όταν όλη σου η ζωή είναι μια… Κρίση, πως αναγεννιέσαι συνεχώς από τις στάχτες σου;" Η ιστορία της Λαμψάκου αποτέλεσε και το θέμα για το πρώτο διαδικτυακό ντοκιμαντερ (web-documentary) στην Ελλάδα, το οποίο είναι διαθέσιμο για προβολή στον ιστότοπο lampsakos.com.[12]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Παράλια Μικράς Ασίας, σελ. 14, Explorer (2005)
- ↑ «Asia Minor Coins - ancient coins of Lampsacus». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2010.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Ποδάρα Άννα (2013). Στοιχεία από συνέντευξη του Δρ. Αθανασίου Σιδέρη, προϊστάμενο τμήματος Ιστορίας & Αρχαιολογίας του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.Λαογραφική έρευνα για τη Λάμψακο Μικράς Ασίας και τη Νέα Λάμψακο Χαλκίδας, με στόχο την ανάπτυξη ιστοχώρου (Διαδικτυακό Ντοκιμαντέρ ΝΕΑ ΖΩΗ). Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ. Διαθέσιμο σε: http://ikee.lib.auth.gr/record/133677/files/GRI-2014-11723.pdf
- ↑ 4,0 4,1 Ποδάρα Άννα (2013). Λαογραφική έρευνα για τη Λάμψακο Μικράς Ασίας και τη Νέα Λάμψακο Χαλκίδας, με στόχο την ανάπτυξη ιστοχώρου (Διαδικτυακό Ντοκιμαντέρ ΝΕΑ ΖΩΗ). Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ. Διαθέσιμο σε: http://ikee.lib.auth.gr/record/133677/files/GRI-2014-11723.pdf
- ↑ Κικέρων (2 Verr. i. 24. 63)
- ↑ Στράβων (13. 1. 15).
- ↑ Αλεξανδροπούλου, Ιωάννα (9 Ιουνίου 2005). «Λάμψακος (Αρχαιότητα)». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού - Μικρά Ασία. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2017.
- ↑ http://hodoi.fltr.ucl.ac.be/concordances/diogene_laerte_03/lecture/23.htm Διογένης ο Λαέρτιος 3.45, 3.46
- ↑ Βικιθήκη Catholic Encyclopedia (1913)/Tryphon, Respicius, and Nympha
- ↑ «Τρύφωνας». mythotopia.eu. Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2023.
- ↑ Άγιος Ευσχήμων ο Ομολογητής[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «Νέα Ζωή | Διαδικτυακό ντοκιμαντέρ για τη Λάμψακο». lampsakos.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Οκτωβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2017.
