Λεχ, Τσεχ και Ρους

Λεχ, Τσεχ και Ρους και ο Λευκός Αετός, πίνακας του Βαλέρι Έλιας Ραντζικόφσκι (1841-1905)

Οι Λεχ, Τσεχ και Ρους αναφέρονται στον μύθο καταγωγής τριών Σλάβων αδελφών: των Πολωνών (ή Λεχιτών), των Τσέχων και των Ρουθήνιων (ή Ρως). Τα τρία θρυλικά αδέλφια εμφανίζονται μαζί στο Χρονικό της Μείζονος Πολωνίας (Kronika wielkopolska), το οποίο συντάχθηκε στις αρχές του 14ου αιώνα. Ο θρύλος δηλώνει ότι τα αδέρφια, σε ένα ταξίδι κυνηγιού, ακολούθησαν διαφορετικό θήραμα και έτσι ταξίδεψαν (και εγκαταστάθηκαν) σε διαφορετικές κατευθύνσεις: ο Λεχ στο βορρά, ο Τσεχ στη δύση και ο Ρους στην ανατολή. Υπάρχουν πολλές εκδόσεις του θρύλου, συμπεριλαμβανομένων αρκετών τοπικών παραλλαγών σε στις δυτικές σλαβικές και, σε μικρότερο βαθμό, σε άλλες σλαβικές χώρες, που αναφέρουν μόνο έναν ή δύο αδέλφια. Οι τρεις επίσης αποτελούν τον μύθο καταγωγής των νότιων σλαβικών λαών σε μερικούς θρύλους. Οι ιστορίες τους συχνά, σε κάποιο βαθμό, χρησιμοποιούνται ως μύθος για να κατανοήσουν τα τελικά θεμέλια της Πολωνίας, της Τσεχίας και της Ουκρανίας (στο παρελθόν Ρως του Κιέβου), σύμφωνα με το μύθο.[1]

Πολωνική έκδοση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι αδελφοί Λεχ και Τσεχ, ιδρυτές των δυτικών σλαβικών εδαφών της Λεχίας (Πολωνία) και της Βοημίας (τώρα στην Τσεχία) στα «Χρονικά της Πολωνίας» (1506)

Στην πολωνική εκδοχή του θρύλου, τρία αδέλφια πήγαν για κυνήγι μαζί, αλλά καθένας από αυτούς ακολούθησε ένα διαφορετικό θήραμα και τελικά ταξίδεψαν σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο Ρους πήγε προς τα ανατολικά, ο Τσεχ κατευθύνθηκε προς τα δυτικά για να εγκατασταθεί στο Όρος Ριπ στη Βοημία, ενώ ο Λεχ ταξίδεψε βόρεια. Εκεί, ενώ κυνηγούσε, ακολούθησε το βέλος του και ξαφνικά βρέθηκε πρόσωπο με πρόσωπο με έναν άγριο, λευκό αετό που φρουρούσε τη φωλιά του από τους εισβολείς. Βλέποντας τον αετό ενάντια στο κόκκινο της δύσης του ήλιου, ο Λεχ το έλαβε ως καλό οιωνό και αποφάσισε να εγκατασταθεί εκεί. Ονόμασε τον οικισμό του Γκνιέζνο (από το gniazdo, που σημαίνει «φωλιά») και υιοθέτησε τον Λευκό Αετό ως εθνόσημο του. Ο λευκός αετός παραμένει σύμβολο της Πολωνίας μέχρι σήμερα και τα χρώματα του αετού και του ήλιου που απεικονίζονται στο οικόσημο της Πολωνίας, καθώς και στη σημαία της, με μια άσπρη λωρίδα στην κορυφή για τον αετό και μια κόκκινη λωρίδα στο κάτω μέρος για το ηλιοβασίλεμα.

Σύμφωνα με το Χρονικό της Μείζονος Πολωνίας (13ος αιώνας), οι Σλάβοι είναι απόγονοι του Παν, ενός πρίγκιπα της Παννονίας. Είχε τρεις γιους - τον Λεχ (ο νεότερος), τον Ρους και τον Τσεχ (ο μεγαλύτερος), που αποφάσισαν να εγκατασταθούν δυτικά, βόρεια και ανατολικά.[2][3][4][5][6][7]

Τσεχική έκδοση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Τσεχ στο Όρος Ριπ

Μια παραλλαγή αυτού του θρύλου, που περιλαμβάνει μόνο δύο αδέλφια, είναι επίσης γνωστή στην Τσεχία. Όπως και στην πολωνική έκδοση, ο Τσεχ αναγνωρίζεται ως ο ιδρυτής του τσεχικού έθνους και ο Λεχ ως ο ιδρυτής του πολωνικού έθνους. Τα παλαιότερα χρονικά από το 14ο αιώνα δεν προσδιορίζουν τη θέση της πατρίδας των Τσεχ και Λεχ, αλλά στους Αρχαίους θρύλους της Βοημίας (Staré pověsti české) του 1894 του Άλοϊς Γίρασεκ είναι πιο προσεκτικά καθορισμένη, όπου γράφει: «Za Tatrami, v rovinách při řece Visle rozkládala se od nepaměti charvátská země, část prvotní veliké vlasti slovanské» (Πίσω από τα Όρη Τάτρα, στις πεδιάδες του ποταμού Βιστούλα, εκτεινόταν από αμνημονεύτων χρόνων η χώρα Χαρβάτσκα (Charvátská, πιθανότατα η λεγόμενη Λευκή Κροατία), το αρχικό μέρος της μεγάλης σλαβικής πατρίδας) και V té charvátské zemi bytovala četná plemena, příbuzná jazykem, mravy, způsobem života (Στη Χαρβάτσκα υπήρχαν πολλές φυλές, που σχετίζονται με τη γλώσσα, τους τρόπους και τον τρόπο ζωής).[8]

Ωστόσο, πολλές μάχες είχαν κάνει τη χώρα πολύ δυσμενής για τους ανθρώπους, οι οποίοι είχαν συνηθίσει να ζουν ειρηνικά και να καλλιεργούν τη γη. Σύμφωνα με άλλες εκδοχές, ο λόγος ήταν ότι ο Τσεχ είχε κατηγορηθεί για φόνο. Συγκέντρωσαν τους ανθρώπους τους και ξεκίνησαν προς το ηλιοβασίλεμα. Σύμφωνα με το Χρονικό του Νταλίμιλ (1314), όταν ο Τσεχ και ο λαός του ανέβηκαν Όρος Ριπ, κοίταξε το τοπίο και είπε στους αδελφούς του ότι έχουν φτάσει στη γη της επαγγελίας: μια χώρα όπου υπάρχουν αρκετά θηρία, πουλιά, ψάρια και μέλισσες έτσι ώστε τα τραπέζια τους να είναι πάντα γεμάτα, και όπου θα μπορούσαν να αμυνθούν ενάντια στους εχθρούς.[9] Εγκαταστάθηκε στην περιοχή με μια φυλή και, σύμφωνα με την έκδοση Přibík Pulkava (γύρω στο 1374), ο αδερφός του, Λεχ, συνέχισε το ταξίδι του στα πεδινά πάνω από τα χιονισμένα βουνά του Βορρά, όπου ίδρυσε την Πολωνία.[10]

Η έκδοση του Βεντσέσλαους Χάγεκ του 1541 προσθέτει πολλές (πιθανώς φανταστικές) λεπτομέρειες που δεν βρέθηκαν σε άλλες πηγές. Σύμφωνα με τον Χάγεκ, τα αδέρφια ήταν δούκες που είχαν ήδη κάστρα στην πατρίδα τους πριν από την άφιξή τους στην περιοχή και χρονολογεί την άφιξή τους το έτος 644.[9]

Άλλες παραλλαγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένας παρόμοιος θρύλος (με μερικώς αλλαγμένα ονόματα) καταγράφηκε επίσης σε λαϊκές ιστορίες σε δύο ευρέως διαχωρισμένες τοποθεσίες στην Κροατία: στην καϊκαβική διάλεκτο της Κράπινα στο Χρβάτσκο Ζαγκόριε (βόρεια Κροατία) και στην τσακαβική διάλεκτο της Πολίγιτσα στην Αδριατική Θάλασσα (κεντρική Δαλματία). Η κροατική παραλλαγή περιγράφηκε και αναλύθηκε λεπτομερώς από τον Σ. Σάκατς το 1940.[11]

Θρύλος εναντίον πραγματικότητας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα χρονικά της Βοημίας, ο Τσεχ εμφανίζεται μόνος του ή μόνο με τον Λεχ. Ο Τσεχ αναφέρεται για πρώτη φορά στα λατινικά ως Bohemus στο χρονικό του Κοσμά της Πράγας του 1125. Η πρώτη πολωνική αναφορά των Λεχ, Τσεχ και Ρους βρίσκεται στο Χρονικό της Μείζονος Πολωνίας[12] που γράφτηκε στα τέλη του 13ου ή στις αρχές του 14ου αιώνα.

Περιοχή βαλτο-σλαβικού διαλεκτικού συνεχούς (μωβ) με προτεινόμενες καλλιέργειες υλικών της Εποχής του Χαλκού σε λευκό. Οι κόκκινες κουκκίδες υποδηλώνουν αρχαϊκά σλαβικά υδρώνυμα

Ο θρύλος υποδηλώνει μια κοινή καταγωγή των Πολωνών, των Τσέχων και πιθανώς των Ρουθήνιων, και δείχνει το γεγονός ότι ήδη από τον 13ο αιώνα τουλάχιστον τρεις διαφορετικοί σλαβικοί λαοί γνώριζαν ότι ήταν εθνικά και γλωσσικά αλληλένδετοι. Οι θρύλοι συμφωνούν επίσης για τη θέση της πατρίδας των πρώιμων σλαβικών λαών στην Ανατολική Ευρώπη. Αυτή η περιοχή επικαλύπτει την περιοχή που θεωρείται από την κύρια ακαδημαϊκή γνώση ως πρωτοϊνδοευρωπαϊκή πατρίδα στη γενική περιοχή της στέπας Εύξεινου Πόντου-Κασπίας.[13] Στο πλαίσιο της υπόθεσης Κούργκαν, «οι Ινδοευρωπαίοι που παρέμειναν μετά τις μεταναστεύσεις έγιναν ομιλητές της βαλτοσλαβικής».[14]

Η πιο γνωστή εκδοχή του θρύλου φαίνεται να είναι κάπως πολωνοκεντρική, καθώς αναφέρει ένα εθνικό σύμβολο (τον λευκό αετό) μόνο για τον Λεχ και το πολωνικό έθνος, ενώ υποβιβάζει τους δύο άλλους αδελφούς, Τσεχ και Ρους, σε δευτερεύοντες χαρακτήρες. Επιπλέον, αυτή η συγκεκριμένη έκδοση δεν αφορά την προέλευση των νότιων σλαβικών λαών.

Ο θρύλος προσπαθεί επίσης να εξηγήσει την ετυμολογία των εθνωνύμιων: τη Λεχία (άλλο όνομα για την Πολωνία συμπεριλαμβανομένης της Σιλεσίας), τα τσεχικά εδάφη (συμπεριλαμβανομένων της Βοημίας, της Μοραβίας και επίσης της Σιλεσίας) και του Ρως του Κιέβου. Ο Γιαν Κοχανόφσκι, ένας διακεκριμένος αναγεννησιακός Πολωνός διανοούμενος, στο δοκίμιο του για την καταγωγή των Σλάβων, δεν αναφέρει τον τρίτο «αδελφό», τον Ρους. Επιπλέον, απορρίπτει εντελώς το θρύλο, δηλώνοντας ότι «κανένας ιστορικός που έχει αναλάβει το θέμα του σλαβικού έθνους [...] δεν αναφέρει κανέναν από αυτούς τους δύο Σλάβους ηγέτες, τον Λεχ και τον Τσεχ». Συνεχίζει και υποθέτει ότι τα «Czechy» και «Lechy» είναι πιθανότατα τα αρχικά ονόματα για τα δύο έθνη, αν και δεν απορρίπτει την πιθανότητα να υπήρχε ένας μεγάλος ηγέτης με το όνομα Λεχ, του οποίου το όνομα αντικατέστησε το πρωτότυπο και αργότερα ξεχασμένο όνομα για το πολωνικό έθνος.[15]

Κληρονομιά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βελανιδιές του Ρογκάλιν

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Βελανιδιές των Λεχ, Τσεχ και Ρους στο Ρογκάλιν της Πολωνίας

Τρεις μεγάλες βελανιδιές στον κήπο που βρίσκεται δίπλα στο παλάτι του 18ου αιώνα στο Ρογκάλιν της Μείζονος Πολωνίας, πήραν το όνομά τους από τους αδελφούς (Λεχ, Τσεχ και Ρους) και είναι ηλικίας αρκετών εκατοντάδων ετών.[16] Ποικίλλουν μεταξύ 670 και 930 εκατοστόμετρων σε περιφέρεια. Είναι μέρος του Πάρκου Τοπίου Ρογκάλιν και μαζί με άλλα έχουν κηρυχθεί φυσικά μνημεία και έχουν τεθεί υπό προστασία.[17]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Polish legends: Lech, Czech and Rus / Founding of the Gniezno city». 10 Αυγούστου 2015. 
  2. ↑ Τσέσουαφ Γούτσακ, Καζίμιες Τιμιενιέτσκι, Europa, Słowiańszczyzna, Polska. 1970. σελ. 296.
  3. ↑ Μπριγκίντα Κουρμπισούβνα, Studia nad Kroniką wielkopolską, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Πόζναν 1952.
  4. ↑ Άνταμ Φαουόφσκι, Μπόγκνταν Σεντέρο, Biesiada słowiańska, Universitas, Κρακοβία 1992, σελ. 40.
  5. ↑ Kultura polski średniowiecznej XIV-XV w. pod red. B. Geremka, Wydawnictwo Naukowe Semper, Βαρσοβία 1997, σελ. 651.
  6. ↑ Kronika wielkopolska, wstęp i tłum. K. Abgarowicz, Βαρσοβία 1965; UNIVERSITAS, Πόζναν 2010, (ISBN 978-83-242-1275-0).
  7. ↑ Kronika Dalimila[νεκρός σύνδεσμος] [in:] LitDok Europa Środkowo-Wschodnia, Herder-Institut, Marburg.
  8. ↑ Άλοϊς Γίρασεκ (6 Φεβρουαρίου 2015). «4». Staré pověsti české. ISBN 9788088061144. Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2015. 
  9. ↑ 9,0 9,1 «Praotec Čech». hora-rip.cz. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2015. 
  10. ↑ Přibík Pulkava
  11. ↑ Krapina-Kijev-Ararat, Priča o troje braće i jednoj sestri. Život 21/3: 129–149, Zagreb
  12. ↑ "Fix hiis itaque Pannoniis tres fratres filii Pan principis Pannoniorum nati fuere quorum primogenitus Lech, alter Rus, tercius Czech nomine habuerunt. Et hii tres hec tria regna Lechitarum, Ruthenorum, et Czechorum quit et Bohemi [...] Germo est quaddam instrumentum in quo duo boves simul iuncti trahendo aratrum seu plaustrum incedunt, sic et Theutunici cum slavis regna contigua habentes simul ..." Translation: Among the Pannonians, therefore, three brothers were born to Pan, prince of the Pannonians. The first was named Lech, the second Rus and the third Czech. These three held the three kingdoms of the Lechites [Poles], Ruthenians and Czechs (or Bohemians) […] Germo is a type of vehicle in which two oxen are yoked together to draw a plough or pull a cart, and so the Germans and the Slavs, having common borders, pull together; there is no people in the world so familiar and friendly to one another as the Slavs and Germans. [in:] Chronica Poloniae Maioris. Kronika Wielkopolska. ed. and commentary by Brygida Kürbis. Βαρσοβία 1970
  13. ↑ Anthony, David W. (2007). The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-05887-0. 
  14. ↑ F. Kortlandt, The spread of the Indo-Europeans, σελ. 4
  15. ↑ Γιαν Κοχανόφσκι, Proza polska, Universitas, Κρακοβία 2004, σελ. 19-21 (πολωνικά)
  16. ↑ Taylor, Patrick (2006). The Oxford Companion to the Garden. Oxford University Press. σελ. 411. ISBN 0-198-66255-6. 
  17. ↑ "Dęby rogalińskie"[νεκρός σύνδεσμος], Catalog of protected objects (ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2016)