Λιδωρίκι Φωκίδας

Συντεταγμένες: 38°31′38.3″N 22°12′12.6″E / 38.527306°N 22.203500°E / 38.527306; 22.203500

Λιδωρίκι
Λιδωρίκι Λιδωρίκι
Χάρτης
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Αποκεντρωμένη Διοίκηση	Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας
Περιφέρεια	Στερεάς Ελλάδας
Περιφερειακή Ενότητα	Φωκίδας
Δήμος	Δωρίδος
Δημοτική Ενότητα	Λιδωρικίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Στερεά Ελλάδα
Νομός	Φωκίδας
Υψόμετρο	560 μέτρα[1]
Έκταση	47,764 km²[2]
Πληθυσμός
Μόνιμος	531
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	330 53
Τηλ. κωδικός	2266
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Το Λιδωρίκι^[3] ή Λιδορίκι^[4][5] είναι οικισμός της Στερεάς Ελλάδας και πρωτεύουσα του Δήμου Δωρίδος. Αποτελεί παραδοσιακό κεφαλοχώρι του πρώην Νομού Φωκίδας.^[6]

Γεωγραφικά - γενικά στοιχεία

Το Λιδορίκι βρίσκεται στους νοτιοδυτικούς πρόποδες της Γκιώνας σε υψόμετρο 560 μέτρων και νότια της κοιλάδας του ποταμού Μόρνου.^[5] Απέχει 244 χλμ. Δ.-ΒΔ. από την Αθήνα, 46 χλμ. Δ. (οδικά) από την Άμφισσα και 75 χλμ. Α.-ΒΑ. από την Ναύπακτο. Στη δυτική άκρη του βρίσκονται οι όχθες της τεχνητής Λίμνης του Μόρνου ενώ 15 χιλιόμετρα δυτικά το ομώνυμο φράγμα, που δημιουργήθηκε για την ύδρευση της Αττικής κ.λ.π. Ακριβώς κάτω από το Λιδωρίκι διέρχεται η μεγαλύτερη σήραγγα της Ελλάδας (μήκους 16,5 χλμ.), που διατρυπά τον όγκο της Γκιώνας και εξέρχεται πάνω από το φρούριο της Άμφισσας, από την οποία διέρχεται το κανάλι μεταφοράς του νερού της λίμνης προς την Αττική.

Όνομα

Η ονομασία του σχετίζεται με τους αρχαίους Δωριείς. Ως Λιδωρίκι αναφέρεται για πρώτη φορά στους επισκοπικούς καταλόγους της εποχής του Λέοντα ΣΤ΄ του Σοφού (886-912 μ.Χ.), κατά την οποία υπήρχε η Επισκοπή Λιδωρικίου, που υπαγόταν στη Λάρισα. Ίχνη των αρχαίων οικισμών του βρίσκονται στο "Παλιοχώρι", στα "Καλτεζιά"^[7] και στον "Τραγουδάκη", όπου εντοπίζονται οι παλαιές θέσεις κατοίκησης.

Υποδομές

Το Λιδωρίκι αποτελεί διοικητικό καθώς και συγκοινωνιακό κέντρο της ορεινής Δωρίδας. Έχει Λύκειο, Κέντρο Υγείας, δημόσιες αρχές και εμπορικά καταστήματα, ενώ εξυπηρετεί 56 χωριά της περιοχής.

Ιστορικά στοιχεία

Οι πρώτες αναφορές για το Λιδωρίκι είναι στα Βυζαντινά χρόνια, όταν ο Λέων ΣΤ' (ο Σοφός) στον "κατάλογο των Επισκοπών", καταγράφει την Επισκοπή Λιδωρικίου να υπάγεται στη Λάρισα. Αναφέρεται επίσης και από τον Επίσκοπο Καισαρείας Αρέθα (850 – 932 μ.Χ.).^[6]

Το Λιδορίκι κατακτήθηκε από τους Τούρκους το 1393 από τον σουλτάνο Βαγιαζήτ Α' όταν μετά την κατάκτηση της Θεσσαλίας κατέλαβε τις περιοχές του Δομοκού, Ζητουνίου (σημερινής Λαμία), Σαλώνων (Άμφισσα) και Λιδωρικίου. Υπαγόταν στο σαντζάκι των Τρικάλων και μετά το 1499 της Ναυπάκτου.^[5]

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, υπήρξε κέντρο κάθε επαναστατικής εξέγερσης και καταστράφηκε αρκετές φορές από τους Τούρκους. Κέντρο δράσης του Αθανασίου Διάκου, Σκαλτσοδήμου, Σιαφάκα, Οδυσσέα Ανδρούτσου, Γεώργιου Καραϊσκάκη κ.ά. οπλαρχηγών. Στις 29 Μαρτίου 1821 υψώθηκε η σημαία της Επανάστασης με αρχηγούς τον αρματολό Σκαλτσοδήμο, τους πρόκριτους Αναγνώστη Λιδωρίκη, τον Π. Πολίτη κ.α.^[4] Σε σπίτι που υπήρχε στη συνοικία Βαρούσι, φυλακίσθηκε ο Αθανάσιος Διάκος από τους Τούρκους, απ' όπου δραπέτευσε και έγινε στη συνέχεια ο γνωστός ηρωικός οπλαρχηγός.

Το 1943 λεηλατήθηκε από τους Ιταλούς, ενώ την 29/30-8-1944 πυρπολήθηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς, λόγος για τον οποίον χαρακτηρίσθηκε μαρτυρική κωμόπολη^[8][9]. Το 1949 υπήρξε το επίκεντρο φονικών μαχών του εμφύλιου πολέμου.

Διοικητικά - πληθυσμιακά στοιχεία

Αναφέρεται επίσημα, μετά την Επανάσταση του 1821, γραμμένο ως Λιδωρίκιον το 1836 στο ΦΕΚ 6305/11/1836 να ορίζεται έδρα του τότε δήμου Αιγιτίου. Το 1912 με το ΦΕΚ 261Α - 31/08/1912 αποσπάσθηκε από το δήμο Αιγιτίου και ορίστηκε έδρα της κοινότητας Λιδωρικίου. Το 1940 το όνομά του διορθώθηκε σε Λιδορίκιον και το 2010 με το ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010 ορίστηκε έδρα του δήμου Δωρίδος.^[10] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την επέκτασή του Κλεισθένης Ι, αποτελεί την κοινότητα Λιδωρικίου που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Λιδωρικίου του Δήμου Δωρίδας και σύμφωνα με την Απογραφή του 2011 ως οικισμός έχει πληθυσμό 875 κατοίκους, ως Δημοτική Ενότητα 3.388.^[11]

Οι απογραφές πληθυσμού μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι:

Απογραφή	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Πληθυσμός	1.185[12]	1.302[13]	1.184[14]	790[15]	985[16]	881[17]	875	531

Αξιοθέατα

Η τεχνητή λίμνη του Μόρνου όπως φαίνεται από το Λιδωρίκι.

Ως αξιοθέατα διαθέτει τον Άγιο Γεώργιο, την Παναγία Ζωοδόχου Πηγής, αλλά και το Αρχαιολογικό και Λαογραφικό Μουσείο^[18]. Επίσης το φράγμα και τη λίμνη του Μόρνου.^[5] Το φρούριο και τα υπολείμματα της αρχαίας Καλλίπολης που καταστράφηκε το 279 π.Χ. από τους Γαλάτες, (ό,τι διασώθηκε από τα νερά της λίμνης Μόρνου). Την τεράστια πηγή (βελούχι) του Καλλίου, τη μονή και το σπήλαιο της Αρσαλής και τον σχεδόν κάθετο γκρεμό της Γκιώνας (1.100 μ.), η «Πλάκα», ονομαστό αναρριχητικό πεδίο με αρνητική κλίση, που βρίσκονται κοντά στο χωριό Συκιά.

Αξιοθέατα είναι επίσης και τα περισσότερα χωριά του, όπως οι Καρούτες (όπου την 5/8/1944 υπέστησαν πανωλεθρία από τις αντιστασιακές δυνάμεις 250 κατακτητές Γερμανοί), το Κροκύλειο (η ιδιαίτερη πατρίδα του Στρατηγού Γιάννη Μακρυγιάννη), οι Πενταγιοί (η πατρίδα της Μαρίας της Πενταγιώτισσας), η Αρτοτίνα (η πατρίδα του Αθανασίου Διάκου) κ.ά., χωριά που είναι και πολύ ιστορικά και πολύ γραφικά και βρίσκονται κοντά σε πυκνά δάση και ποταμάκια.

Απασχόληση

Είναι κτηνοτροφικό κυρίως κέντρο και οι κάτοικοί του παράγουν τυροκομικά προϊόντα και κρέατα. Το Λιδωρίκι και η γύρω περιοχή (Πλέσσα, Μαλανδρίνο, Λευκαδίτι, Καρούτες, Βουνιχώρα κ.ά.), φημίζονται για τα ψητά τους.^[19]

Παραπομπές

1. dlib.statistics.gr/Book/GRESYE_02_0101_00098%20.pdf.
2. www.statistics.gr/documents/20181/1204266/resident_population_urban_census2011.xls/9ca6ff51-ac1a-492d-a37d-72773f712394. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22  Ιουλίου 2021.
3. «Λιδωρίκι - Δήμος Δωρίδας». Ανακαλύψτε τη Δωρίδα. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2023. 
4. Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. 20. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 119. 
5. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 38. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 328. 
6. «Λιδωρίκι -Δήμος Δωρίδας». Ανακαλύψτε τη Δωρίδα. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2023. 
7. Καψάλης, Κώστας (27 Ιουνίου 2012). «Λιδωρίκι: Ο AI NIKOΛΑΣ ΤΩΝ ΚΑΓΚΑΛΑΙΩΝ , ΣΤΑ ΚΑΛΤΕΖΙΑ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ». Λιδωρίκι. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2021. 
8. Καψάλης, Κώστας (9 Φεβρουαρίου 2012). ΛΙΔΟΡΙΚΙΟΥ «ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΛΙΔΟΡΙΚΙΟΥ» Check |url= value (βοήθεια). Λιδωρίκι. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2021. 
9. Καρτερία (12 Σεπτεμβρίου 2016). «KAPTEPIA: "Αγναντεύαμε το Λιδωρίκι να καίγεται..."». KAPTEPIA. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2021. 
10. «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2023. 
11. «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10669-70 (σελ. 195-6 του pdf)
12. Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 7ης Μαρτίου 1951, σελ. 181 του pdf. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-05-14. https://web.archive.org/web/20130514080510/http://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1951_1.pdf. 
13. Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961, σελ. 173 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1961_1.pdf. 
14. Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971, σελ. 170 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1971_1.pdf. 
15. Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 5 Απριλίου 1981, σελ. 181 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1981_1.pdf. 
16. Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 17 Μαρτίου 1991, σελ. 226 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_1.pdf. 
17. Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος - Απογραφή 2001, σελ. 225 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_1.pdf. 
18. «Λιδωρίκι». lidoriki.blogspot.com. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2021. 
19. «Καλωσήλθατε στο Λιδωρίκι! - Visit Lidoriki» (στα Αγγλικά). 25 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2023. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• www.lidorikiotis.gr
• Λιδωρίκι, 29 Αυγούστου 1944 από τον ιστότοπο Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος.
• Λιδορίκι από τον ιστότοπο http://www.wondergreece.gr/.