Μεγεθυντήρας

Ο μεγεθυντήρας (Αγγλικά: enlarger) ή απλώς εκτυπωτής φωτογραφιών είναι ειδικός προβολέας φιλμ που χρησιμοποιείται για το τύπωμα φωτογραφιών. Οι μεγεθυντήρες αποτελούνται από μια κεφαλή που περιέχει λαμπτήρα πυράκτωσης. Κάτω από την κεφαλή βρίσκεται ο φορέας φιλμ (όπου τοποθετείται το φιλμ) και ένας ειδικός φακός, ο οποίος προβάλλει μεγεθυσμένη την εικόνα του φιλμ στο επίπεδο της βάσης. Στην βάση του μεγεθυντήρα τοποθετείται το φωτογραφικό χαρτί (φωτοευαίσθητη επιφάνεια). Προαιρετική είναι η χρήση του μαρζέρ - πλαισίου το οποίο συγκρατεί το φωτογραφικό χαρτί σταθερό και επίπεδο για να γίνει η εκφώτισή του. Το φως από την κεφαλή περνάει μέσα από τον φορέα φιλμ και με το φακό σχηματίζεται το είδωλο της εικόνας στην βάση.

Οι μεγεθυντήρες συνήθως χρησιμοποιούνται σε κατάλληλα διαμορφωμένα σκοτεινά δωμάτια που ονομάζονται σκοτεινοί θάλαμοι. Στην εμφάνιση φωτογραφιών μέσα στον σκοτεινό θάλαμο χρησιμοποιείται ο κόκκινος ή κίτρινος φωτισμός, ο οποίος ονομάζεται φωτισμός ασφαλείας (οι επιφάνειες των ασπρόμαυρων φωτογραφικών χαρτιών δεν είναι ευαίσθητες φωτισμό ασφαλείας). ^[1]

Είδη μεγεθυντήρων

Μεγεθυντήρας διάχυσης φωτός

Ο μεγεθυντήρας διάχυσης περιέχει ανάμεσα στην πηγή φωτισμού και τον φορέα του φιλμ μια επιφάνεια διαχύσεως (συνήθως ημιδιαφανές γυαλί ή πλαστικό). Το φως διαχέεται στον φορέα των φιλμ. Οι μεγεθυντήρες διαχύσεως έχουν μικρότερη αντίθεση και χαμηλή οξύτητα από τους συγκεντρωτικούς μεγεθυντήρες. Χρησιμοποιούνται από κάποιους φωτογράφους για εκτύπωση προσωπογραφιών όπου το ζητούμενο είναι η απαλή εστίαση. ^[2]

Συγκέντρωτικός μεγεθυντήρας

Ο συγκεντρωτικός μεγεθυντήρας περιέχει ανάμεσα από την πηγή φωτισμού και τον φορέα του φιλμ και έναν συγκεντρωτικό φακό (μια λούπα με έναν ή δύο συγκλίνοντες φακούς). Οι συγκεντρωτικοί μεγεθυντήρες έχουν υψηλή αντίθεση και οξύτητα. Σε αυτούς όλες οι λεπτομέρειες τις εικόνας, όπως ο κόκκος, σημάδια φιλμ και σκόνες είναι ευδιάκριτες στην εκτυπωμένη φωτογραφία. ^[2]

Έγχρωμος μεγεθυντήρας

Οι έγχρωμοι μεγεθυντήρες περιέχουν και μηχανισμό προσθήκης χρωματικών φίλτρων - ελέγχου χρώματος μεταξύ της φωτιστικής πηγής και του φορέα φιλμ. Χρησιμοποιούνται για το τύπωμα έγχρωμων φωτογραφιών.

Ψηφιακός μεγεθυντήρας

Η ιδέα των ψηφιακών μεγεθυντήρων γεννήθηκε με την ανάπτυξη της ψηφιακής φωτογραφίας. Το μηχάνημα αυτό προσωμοιώνει τον αναλογικό μεγεθυντήρα. Το ψηφιακό αρχείο που περιέχει την ψηφιακή εικόνα προβάλλεται μεγεθυσμένο με τη μορφή αρνητικής εικόνας στη βάση. Για το τύπωμα των φωτογραφιών χρησιμοποιοείται κλασικό φωτογραφικό χαρτί (αναλογικής φωτογραφίας). ^[3]

Αρχές λειτουργίας μεγεθυντήρα

Η εικόνα του φιλμ (αρνητικού ή έγχρωμης (θετικής) διαφάνειας) προβάλλεται μεγεθυσμένη μέσω του φακού στην επίπεδη βάση του μεγεθυντήρα. Ο φακός του μεγεθυντήρα, εκτός από το δακτυλίδι εστίασης της εικόνας, έχει και το δακτυλίδι του διαφράγματος με το οποίο μπορούμε να επιλέξουμε το επιθυμητό άνοιγμα διαφράγματος (ένταση φωτός προβαλλόμενης εικόνας στην βάση). Αυξομειώνοντας το ύψος του φακού από τη βάση αυξάνεται-μειώνεται το μέγεθος της μεγεθυσμένης εικόνας. Η μέγιστη μεγέθυνση που μπορεί να επιτευχθεί εξαρτάται από την κατασκευή του μεγεθυντήρα και συγκεκριμένα το μέγιστο ύψος στο οποίο μπορεί να υψωθεί η κεφαλή-φακός. Όσο μεταβάλλεται το μέγεθος της μεγέθυνσης είναι απαραίτητο να γίνει νέα εστίαση του φακού. Κάποιοι νεότερης κατασκευής μεγεθυντήρες χρησιμοποιούν φακούς με την δυνατότητα αυτόματης εστίασης.

Το μαρζέρ είναι πλαίσιο το οποίο χρησιμοποιείται για να βρίσκεται το φωτογραφικό χαρτί σε επίπεδο στη βάση (χωρίς να κάνει κοιλιές-αυλάκια). Κάποια είδη μαρζέρ παρέχουν τη δυνατότητα στον φωτογράφο μέσω κατάλληλων μεταλλικών λωρίδων να κροπάρει (δηλαδή να επιλέξει μέρος από όλη τη φωτογραφία για τύπωμα). Οι μεταλλικές λωρίδες αποτελούν το όρια στα οποία το φωτογραφικό χαρτί δεν θα εκφωτιστεί. Η λειτουργία του μαρζέρ δεν είναι πάντα απαραίτητη, ιδιαίτερα σε μεγάλα τυπώματα το χαρτί τοποθετείται κατευθείαν στην βάση του μεγεθυντήρα. Όταν δεν χρησιμοποιείται το μαρζέρ, για να βρίσκεται το χαρτί σε επίπεδο (χωρίς κοιλιές-αυλάκια) χρησιμοποιούνται μεταλλικές λωρίδες - χάρακες στην άκρη του χαρτιού - στο λευκό περιθώριο (όταν η φωτογραφία τυπώνεται με λευκό περιθώριο).

Ηλεκτρικός χρονοδιακόπτης: ο φωτογράφος επιλέγει τον χρόνο που θα ανάψει η λάμπα του μεγεθυντήρα.

Η εστίαση της εικόνας-ειδώλου γίνεται την πρώτη φορά με τη λάμπα αναμμένη μέσα στον σκοτεινό θάλαμο. Το διάφραγμα του φακού τοποθετείται στο ανοικτότερο - φωτεινότερο και η φωτομέτρηση γίνεται συνήθως με τον Μεγεθυντήρα κόκκου (ή λούπα-βοήθημα εστίασης είναι ειδικός φακός που μεγεθύνει την εικόνα στη βάση του μεγεθυντήρα σε σημείο να φαίνονται οι κόκκοι του φιλμ). Στην πράξη η εστίαση γίνεται μεταβάλλοντας την απόσταση του φακού από την επιφάνεια του φιλμ (που βρίσκεται στον φορέα του φιλμ). ^[4] Η ποιότητα της μεγεθυσμένης εικόνας στον μεγεθυντήρα είναι βέλτιστη σε όλη την επιφάνεια σε κλειστά διαφράγματα, συνήθως στο διάφραγμα f8.

Ο χρόνος έκθεσης της μεγεθυσμένης εικόνας στη φωτοευαίσθητη επιφάνεια (φωτογραφικό χαρτί) ελέγχεται από ηλεκτρικό χρονοδιακόπτη, όπου ο φωτογράφος επιλέγει τον επιθυμητό χρόνο που θα ανάψει η λάμπα. Ο χρόνος που η λάμπα του μεγεθυντήρα θα ανάψει είναι ο χρόνος έκθεσης της μεγεθυσμένης εικόνας στο φωτογραφικό χαρτί. Ο ακριβής χρόνος έκθεσης βρίσκεται από τον φωτογράφο μετά από δοκιμές και είναι διαφορετικός για κάθε φωτογραφία. Ο φωτογράφος βρίσκει το βέλτιστο χρόνο έκθεσης κάνοντας δοκιμές με διαφορετικούς χρόνους έκθεσης σε μικρό κομμάτι φωτογραφικού χαρτιού, το οποίο ονομάζεται δοκιμαστικό. Το φωτογραφικό χαρτί που έχει εκτεθεί στο φως μπορεί να εμφανιστεί αμέσως ή να τοποθετηθεί μέσα σε σκοτεινή συσκευασία για εμφάνιση αργότερα.