Στην κουλτούρα των κωφών και στη νοηματική γλώσσα, νοηματικό όνομα είναι ένα μοναδικό νόημα που χρησιμοποιείται για να προρδιορίσει ένα άτομο (το όνομά του).
Στην αμερικανική κοινότητα των κωφών και στην Αμερικανική Νοηματική Γλώσσα, υπάρχουν πολιτισμικοί κανόνες σχετικά με νοηματικά ονόματα. Για παράδειγμα, πρέπει να υπάρχει συμφωνία από το κατονομαζόμενο άτομο και από την ευρύτερη κοινότητα των κωφών. Αυτό διασφαλίζει ότι κανένας άλλος στην κοινότητα δεν έχει ήδη το ίδιο νόημα ή ότι το ίδιο νόημα έχει διαφορετική σημασία. Έως ότου ένα άτομο λάβει ένα νόημα, το όνομα του ατόμου συνήθως αναπαριστάται με δακτυλοσυλλαβισμό,[1] αποδίδοντας μια γράμμα προς γράμμα αναπαράσταση του ονόματος ενός ατόμου στην προφορική γλώσσα του περιβάλλοντος.[2]
Ο γλωσσολόγος Σάμιουελ Τζέιμς Σουπάλα θεωρεί ότι τα νοηματικά ονόματα έχουν διττή λειτουργία: να αναγνωρίζουν ένα πρόσωπο και να δηλώνουν ότι αυτό το πρόσωπο είναι «μέλος της κοινότητας των κωφών».[2] Διαφορετικές κουλτούρες κωφών έχουν διαφορετικά έθιμα σχετικά με τα νοηματικά ονόματα. Για παράδειγμα, στην αμερικανική κοινότητα κωφών, τα νοηματικά ονόματα συνήθως υποδιαιρούνται σε δύο είδη: περιγραφικά και αυθαίρετα.[3] Τα περιγραφικά ονόματα απεικονίζουν με μη αυτόματο τρόπο την περιγραφή του ατόμου (για παράδειγμα, την προσωπικότητα ή την εμφάνισή του) και εκφράζονται μέσω χειρομορφών, ενώ ένα αυθαίρετο νοηματικό όνομα αντιστοιχεί στα αρχικά (ή στο πρώτο γράμμα ενός προφορικού ονόματος) που εκφράζεται σε μία ή περισσότερες θέσεις.[3][2] Μια τρίτη κατηγορία, τα μη παραδοσιακά νοηματικά ονόματα, συνδυάζουν στοιχεία του αυθαίρετου και του περιγραφικού είδους.[2] Ένα νόημα είναι συνήθως ένα μοναδικό νόημα χωρίς άλλη σημασία, αλλά μπορεί να υπάρχουν οικογενειακά μοτίβα, όπως όλα τα παιδιά μιας οικογένειας με ονόματα που νοηματίζονται στο πιγούνι.[3] Τα νοηματικά ονόματα μπορεί να αλλάξουν κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου.[2]
Ενώ τα νοηματικά ονόματα αρχικά χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για κωφούς, ορισμένα ακούοντα άτομα που χρησιμοποιούν νοηματικές γλώσσες και αλληλεπιδρούν με την κοινότητα των κωφών έχουν επίσης νοηματικά ονόματα.[2] Σε διασημότητες που δεν έχουν άμεση σχέση με την κουλτούρα των κωφών αποδίδονται επίσης μερικές φορές και νοηματικά ονόματα. Για παράδειγμα, νοηματικά ονόματα έχουν οι Τζορτζ Ουάσινγκτον, Αβραάμ Λίνκολν, Ουίλιαμ Σέξπιρ και Βίνσεντ βαν Γκογκ.[2] Σε σύγχρονες μη κωφές προσωπικότητες, όπως πολιτικοί, μερικές φορές δίνονται και νοηματικά ονόματα.[2] Για παράδειγμα, αφού εκλέχθηκε αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, η Καμάλα Χάρις έλαβε ένα νοηματικό όνομα που αποτελείται από περιστροφή του καρπού που ολοκληρώνεται ταυτόχρονα με το άνοιγμα του αντίχειρα, του δείκτη και του μέσου. το νόημα που προήλθε εν μέρει από το νόημα για το άνθος του λωτού (που είναι η σημασία του ονόματος "Καμάλα" στα σανσκριτικά) και από τον αριθμό τρία (που αντιπροσωπεύει τη Χάρις ως το πρώτο άτομο σε θέση αντιπροέδρου που είναι γυναίκα, Αφροαμερικανίδα και Αμερικανίδα ασιατικής καταγωγής).[2]
Στην ελληνική νοηματική γλώσσα, πολιτικοί με αναγωνρίσιμα χαρακτηριστικά (είτε σωματικά είτε συμπεριφοράς) παίρνουν από αυτά το νοηματικό τους όνομα. Έτσι, για παράδειγμα, το νοηματικό όνομα της Φώφης Γεννηματά σχετίζεται με το άνω χείλος, του Σταύρου Θεοδωράκη περιέχει το γνωστό σακίδιο το οποίο συνήθως τον συνοδεύει, ενώ ο Αλέξης Τσίπρας ακόμη ερμηνεύεται μέσα από το «κοκοράκι» που σχημάτιζαν κάποτε τα μαλλιά του.[4]