Νούνκι

Νούνκι (σ Τοξότη)
Αστερισμός: Τοξότης
Συντεταγμένες (εποχή 2000.0): α = 18h:55m:15,9s ,
δ = −26°.17′48″
Φαινόμενο μέγεθος: 2,05
Φασματικός τύπος: B2.5 V
Απόσταση από τη Γη: 228 ± 5 έτη φωτός[1][2]
Ονομασίες σε καταλόγους 34 Τοξότη,
CPD−27°5241, HD 175191,
HIP 92855,HR 7121,
SAO 187448, PPM 269078

Νούνκι (Nunki) είναι η ιδιαίτερη ονομασία του αστέρα σ (σίγμα) Τοξότη (Sigma Sagittarii, σ Sgr)[3], που είναι ο δεύτερος φωτεινότερος στον αστερισμό Τοξότη, μετά τον ε Τοξότη. Ως αστέρας δεύτερου μεγέθους είναι εύκολα ορατός με γυμνό μάτι, ακόμα και σε περιοχές με μέτρια φωτορύπανση.

Ονομασίες και ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα Nunki ήταν το ασσυριακό ή βαβυλωνιακό όνομα του αστέρα, που διαβάστηκε από αρχαιολόγους και έγινε γνωστό από το έργο του R.H. Allen Star Names.[4] Το 2016 η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (IAU) οργάνωσε μια ομάδα εργασίας για να επισημοποιήσει εναλλακτικές ονομασίες αστέρων[5] Η ομάδα ενέκρινε το όνομα Nunki για τον σ Τοξότη στις 21 Αυγούστου 2016 και έτσι περιέχεται σήμερα στον «Κατάλογο των Εγκεκριμένων από την IAU Ονομάτων Αστέρων».[3]

Ωστόσο, στον κατάλογο αστέρων στο Calendarium του Al Achsasi al Mouakket, ο σ Τοξότη αναφέρεται με το όνομα Thanih al Sadirah, δηλαδή «η Δεύτερη Σαντιρά» (στη λατινική μεταγράφηκε ως Secunda τού al Sadirah)[6], και για τούτο αναφέρεται κάποτε και ως Sadira. Αυτό οφείλεται στο ότι παραδοσιακά οι Άραβες ονόμαζαν τη συστάδα των αστέρων φ, ζ, χ και τ Τοξότη Al Naʽām al Ṣādirah (النعم السادرة), δηλαδή «οι επιστρέφουσες στρουθοκάμηλοι».[7]

Μαζί με τους αστέρες γ, δ, ε, ζ, λ, τ και φ Τοξότη, ο σ Τοξότη συναποτελεί το χαρακτηριστικό του αστερισμού σχήμα («συνάστρωση») της τσαγιέρας[8], με τον σ να βρίσκεται στη θέση του άνω (βόρειου) μέρους του χερουλιού της.

Στην αρχαία Κίνα, η λέξη 斗 (Dǒu), δηλαδή η «κουτάλα», αποδιδόταν στην ομάδα των σ, φ, λ, μ, τ και ζ Τοξότη. Ο ίδιος ο σ ήταν έτσι γνωστός ως 斗宿四 (Dǒu Sù sì), δηλαδή ο «Τέταρτος αστέρας της Κουτάλας».[9]

Αστροφυσικά δεδομένα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο σ Τοξότη κατατάσσεται στον φασματικό τύπο B2.5 V, δηλαδή των γαλανόλευκων νάνων της Κύριας Ακολουθίας[10] (έχει δείκτη χρώματος B−V = −0,204) Η απόλυτη βολομετρική λαμπρότητά του (φωτιστική ισχύς) είναι 3.300 φορές[11] μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου, που αντιστοιχεί σε απόλυτο μέγεθος −2,17, ενώ η επιφανειακή θερμοκρασία του ανέρχεται σε 18.890 K.[12] Επιπλέον, έχει ανιχνευθεί εκπομπή ακτίνων Χ από αυτόν τον αστέρα, με εκτιμώμενη συνολική εκπεμπόμενη ισχύ στις ακτίνες Χ ίση με 1,2 × 1021 βατ.[13] Τα θεωρητικά υπολογιζόμενα απόλυτα δεδομένα του σίγμα Τοξότη είναι μάζα 7,8 φορές η ηλιακή, διάμετρος 4,5 φορές η διάμετρος του Ήλιου και ηλικία 31 ως 32 εκατομμύρια έτη. Ο αστέρας πλησιάζει τη Γη και το Ηλιακό Σύστημα με ταχύτητα 11,2 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο (40.320 χιλιόμετρα την ώρα).

Ο κυρίως σ έχει έναν συνοδό (αμυδρότερο αστέρα) δεκάτου μεγέθους, σε απόσταση 5,2 λεπτών της μοίρας.[14]

Επειδή κείται μόλις 3,45 μοίρες νότια της εκλειπτικής, ο σίγμα Τοξότη υφίσταται επιπροσθήσεις από τη Σελήνη και σπανίως από κάποιον πλανήτη. Η τελευταία επιπρόσθηση του αστέρα από πλανήτη συνέβη στις 17 Νοεμβρίου 1981, όταν αποκρύβηκε από την Αφροδίτη.[15] Ο σ Τοξότη είναι ο φωτεινότερος (όπως φαίνεται από τη Γη) αστέρας που μπορεί να υποστεί επιπρόσθηση από εξωτερικό πλανήτη μεταξύ του 5000 π.Χ. και του 5000 μ.Χ.. Συγκεκριμένα όμως, μόνο ο Άρης μπορεί να το κάνει, και εξαιρετικά σπάνια: η τελευταία φορά που έγινε ορατή από τη Γη μια τέτοια επιπρόσθηση ήταν στις 3 Σεπτεμβρίου του έτους 423 μ.Χ..


Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Perryman, M.A.C.; Lindegren, L.; Kovalevsky, J.; Hoeg, E.; Bastian, U.; Bernacca, P.L.; Crézé, M.; Donati, F. και άλλοι. (Ιούλιος 1997), «The Hipparcos Catalogue», Astronomy and Astrophysics 323: L49–L52 
  2. ↑ van Leeuwen, F. (Νοέμβριος 2007). «Validation of the new Hipparcos reduction». Astronomy and Astrophysics 474 (2): 653–664. doi:10.1051/0004-6361:20078357. Bibcode: 2007A&A...474..653V. 
  3. ↑ 3,0 3,1 «Naming Stars». IAU.org. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2017. 
  4. ↑ Allen, Richard Hinckley, Star Names, their lore and meaning, σελ. 359 
  5. ↑ IAU Working Group on Star Names (WGSN), International Astronomical Union, https://www.iau.org/science/scientific_bodies/working_groups/280/, ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2016 
  6. ↑ Knobel, E.B. (Ιούνιος 1895). «Al Achsasi Al Mouakket, on a catalogue of stars in the Calendarium of Mohammad Al Achsasi Al Mouakket». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 55 (8): 430. doi:10.1093/mnras/55.8.429. Bibcode: 1895MNRAS..55..429K. 
  7. ↑ Allen, R.H. (1963). Star Names: Their Lore and Meaning (Reprint έκδοση). Νέα Υόρκη: Dover Publications Inc. σελ. 355. ISBN 0-486-21079-0. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2012. 
  8. ↑ «Teapot». constellation-guide.com. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2017. 
  9. ↑ «AEEA (Activities of Exhibition and Education in Astronomy) 天文教育資訊網, 2006 年 5 月 11 日». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2018. 
  10. ↑ Houk, Nancy (1979), «Michigan catalogue of two-dimensional spectral types for the HD stars», Michigan Catalogue of Two-dimensional Spectral Types for the HD stars. Volume_3. Declinations -40_ƒ0 to -26_ƒ0 (Ann Arbor, Michigan: Dept. of Astronomy, University of Michigan) 3 
  11. ↑ James B. Kaler, NUNKI (Sigma Sagatarii), University of Illinois, http://stars.astro.illinois.edu/sow/nunki.html, ανακτήθηκε στις 2012-01-31 
  12. ↑ Zorec, J.; Cidale, L.; Arias, M.L.; Frémat, Y.; Muratore, M.F.; Torres, A.F.; Martayan, C.; Martayan, C. (Ιούλιος 2009), «Fundamental parameters of B supergiants from the BCD system. I. Calibration of the (λ_1, D) parameters into Teff», Astronomy and Astrophysics 501 (1): 297–320, doi:10.1051/0004-6361/200811147 
  13. ↑ Cassinelli, J.P.; Cohen, D.H.; Macfarlane, J.J.; Sanders, W.T.; Welsh, B.Y. (Φεβρουάριος 1994), «X-ray emission from near-main-sequence B stars», Astrophysical Journal, Part 1 421 (2): 705–717, doi:10.1086/173683 
  14. ↑ Mason, Brian D.; Wycoff, Gary L.; Hartkopf, William I.; Douglass, Geoffrey G.; Worley, Charles E. (2001). «The 2001 US Naval Observatory Double Star CD-ROM. I. The Washington Double Star Catalog». The Astronomical Journal 122 (6): 3466. doi:10.1086/323920. Bibcode: 2001AJ....122.3466M. https://archive.org/details/sim_astronomical-journal_2001-12_122_6/page/3466. 
  15. ↑ Können, G.P.; Van Maanen, J. (Απρίλιος 1981). «Planetary occultations of bright stars.». Journal of the British Astronomical Association 91: 148–157. Bibcode: 1981JBAA...91..148K.