Ξανθόρροια

Ξανθόρροια
Το είδος Xanthorrhoea semiplana
Το είδος Xanthorrhoea semiplana
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Angiosperms)
Ομοταξία: Μονοκοτυλήδονα (Monocotyledoneae)
Τάξη: Ασπαραγώδη (Asparagales)
Οικογένεια: Ασφοδελοειδή (Asphodelaceae)
Υποοικογένεια: Ξανθορροιοειδή (Xanthorrhoeoideae)
Γένος: Ξανθόρροια
(Xanthorrhoea)
Sol. από Sm.
Συνώνυμα
  • Acoroides, Sol. από Kite[1]

Η ξανθόρροια (επιστημονική-λατινική ονομασία Xanthorrhoea) είναι γένος πολυετών μονοκοτυλήδονων φυτών, που ανήκει στην οικογένεια της αλόης, τα ασφοδελοειδή. Περιλαμβάνει περί τα τριάντα είδη φυτών, όλα ενδημικά της Αυστραλίας, όπου είναι γνωστά ως grass trees («γρασιδόδεντρα»). Είναι τόσο ξεχωριστά, ώστε οι ειδικοί έχουν ταξινομήσει την ξανθόρροια στη δική της, ξεχωριστή και ομώνυμη, υποοικογένεια, τα ξανθορροιοειδή, της οποίας αποτελεί το μοναδικό γένος.

Περιγραφή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο «κορμός» της ξανθόρροιας είναι απλώς ένας κούφιος κύλινδρος από συσσωρευμένες βάσεις φύλλων (παρόμοιος με των φοινικοειδών). Η μεταφορά των θρεπτικών ουσιών γίνεται με εναέριες ρίζες που διατρέχουν το κούφιο κέντρο.

Ως πολυετή φυτά, οι ξανθόρροιες έχουν έναν δευτερογενή μεριστωματικό ιστό μέσα στο στέλεχός τους. Πολλά, αλλά όχι όλα τα είδη αναπτύσσουν ένα υπέργειο στέλεχος, που μπορεί να χρειασθεί έως και 20 έτη για να ξεπροβάλλει. Η ανάπτυξη αρχίζει με μια στεφάνη από σκληρά φύλλα παρόμοια με χλόη, ενώ το παχύ στέλεχος μεγαλώνει αργά από κάτω. Το κύριο στέλεχος ή κλαδιά συνεχίζουν να αναπτύσσονται κάτω από τη στεφάνη και έχει τραχιά επιφάνεια, που παράγεται από συσσωρευμένες βάσεις φύλλων γύρω από τον «κορμό». Ο κορμός είναι κάποτε χωρίς κλάδους, ενώ σε μερικά είδη θα διακλαδωθεί εάν η κορυφή βλαφθεί, και σε άλλα αναπτύσσονται φυσιολογικά πολυάριθμοι κλάδοι.[2][3]

Τα άνθη εκφύονται πάνω σε μακρύ βότρυ, πάνω από ένα γυμνό τμήμα του κορμού. Το συνολικό ύψος του βότρυ μπορεί να είναι μέχρι και τρία ή τέσσερα μέτρα σε κάποια είδη.[3] Οι ξανθόρροιες ανθοφορούν σε συγκεκριμένη περίοδο, που ποικίλλει ανάλογα με το είδος και συχνά προάγεται από πυρκαγιές.

Ο ρυθμός αναπτύξεως του φυτού είναι πολύ αργός. Ωστόσο αυτό γενικεύεται από πολλούς ώστε να νομίζεται ότι όλα τα είδη μεγαλώνουν με ρυθμό μιας ίντσας περίπου (2,54 εκατοστά του μέτρου) ανά έτος. Στην πραγματικότητα, μετά την αρχική φάση αναπτύξεως, ο ρυθμός αυτής ποικίλλει πάρα πολύ από είδος σε είδος: ενώ ένα μέλος του ταχύτερα αναπτυσσόμενου είδους ξανθόρροιας με ύψος 5 μέτρων μπορεί να είναι ηλικίας 200 ετών, ένα μέλος κάποιου αργότερα αναπτυσσόμενου είδους που έχει το ίδιο ύψος μπορεί να έχει φθάσει τα 600 έτη.[4][3]

Ονομασίες και είδη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ονομασία του γένους προήλθε από την κιτρινωπή («ξανθή») ρητίνη[5] που περιέχει και την έδωσε ο Τζέιμς Έντουαρντ Σμιθ[6] το 1798. Η μη ισχύουσα ονομασία ακοροειδής (Acoroides), δηλαδή παρόμοιος με άκορο,[7] ήταν μια προσωρινή ονομασία στο χειρόγραφο του Ντάνιελ Σόλαντερ από το πρώτο ταξίδι του Τζέιμς Κουκ, που αρχικώς δεν προοριζόταν για δημοσίευση.[6]

Τον Σεπτέμβριο του 2014, σύμφωνα με τη World Checklist of Selected Plant Families, γίνονταν γενικώς αποδεκτά τα εξής 28 είδη:

Ενδιαίτημα και οικολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ξανθόρροιες αναπτύσσονται σε παραλιακά λιβάδια όσο και σε υγρά και ξηρά δάση και δασικές εκτάσεις της Αυστραλίας. Είναι ανθεκτικές στην ξηρασία και στον παγετό. Συνήθως συναντώνται σε εδάφη πτωχά σε θρεπτικές ουσίες, καθώς το ριζικό σύστημά τους είναι κοντά στην επιφάνεια του εδάφους (ρηχό) και συνεπώς έχει εύκολη πρόσβαση σε θρεπτικές ουσίες από αποσυντιθέμενα οργανικά υλικά, ενώ αποθηκεύουν το περίσσευμα στο χονδρό τους στέλεχος.[8]

Οι ξανθόρροιες έχουν αναπτύξει προσαρμογές που τις βοηθούν να επιβιώνουν στα ενδιαιτήματα όπου φυτρώνουν. Αν ξεσπάσει μια πυρκαγιά, διαθέτουν μια θερμική μόνωση που τις βοηθά να προστατευθούν από αυτή: κατακρατούν τα χονδρά νεκρά φύλλα τους γύρω από το στέλεχός τους και αυτά το προστατεύουν, δρώντας ως μόνωση, από τις υψηλές θερμοκρασίες της πυρκαγιάς.[9] Στην πραγματικότητα, φαίνεται ότι χρειάζονται ως ένα σημείο τη φωτιά, προκειμένου να καθαρίσει τα νεκρά φύλλα και να προαγάγει την ανθοφορία, καθώς αυτά τα αργής αναπτύξεως φυτά ήταν από τα πρώτα ανθοφόρα φυτά που εμφανίσθηκαν ποτέ πάνω στη Γη.[10] Οι ξανθόρροιες έχουν αναπτύξει και μια συγγενή δομική προσαρμογή, που τα βοηθά να επωφελούνται από τη φυσική λίπανση του εδάφους από τη στάχτη μετά από την πυρκαγιά, ανθίζοντας αμέσως μετά από αυτή.

Υπάρχει επίσης μια συμβιωτική σχέση με μύκητες του γένους Mycorrhiza στις ρίζες του φυτού: ο μύκητας αυξάνει την πρόσβαση των ριζών σε νερό και θρεπτικές ουσίες, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό σε ξηρά και φτωχά εδάφη.[11] Προσβάλλεται ωστόσο από τον συγγενή με τον περονόσπορο μικροοργανισμό Phytophthora cinnamomi, που προσβάλλει και καταστρέφει τις ρίζες.[12]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Πρότυπο:WCSP
  2. ↑ «Xanthorrhoea gracilis Endl., in J.G.C.Lehmann, Pl. Preiss 2: 39 (1846)». Flora of Australia Online. Department of the Environment and Heritage, Australian Government. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Ross, Graham (26 Ιουνίου 1998). Botanica. Milsons Point, N.S.W.: Random House. σελ. 938. ISBN 9780091837846. 
  4. ↑ «Grass trees». Bush Heritage Australia. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2017. 
  5. ↑ Πρότυπο:OED "Bot. (With capital initial.)"
  6. ↑ 6,0 6,1 Nelson, E. Charles; Bedford, D.J. (June 1993). «The names of the Australian grass-tree: Xanthorrhoea Sm. and Acoroides C. Kite (Xanthorrhoeaceae)». Botanical Journal of the Linnean Society 112 (2): 95–105. doi:10.1006/bojl.1993.1044. OCLC 664816018.  ResearchGate Publication 229812945
  7. ↑ Gledhill, D. (2008) [1985]. The Names of Plants (4η έκδοση). Cambridge U. Press. σελ. 35. ISBN 978-0-521-86645-3. 
  8. ↑ Flora of Tasmania: «Xanthorrhoea Australis» Αρχειοθετήθηκε 2016-03-23 στο Wayback Machine. (PDF)
  9. ↑ Petruzzello, M. (2017): «Playing with Wildfire: 5 Amazing Adaptations of Pyrophytic Plants». Ανακτήθηκε από εδώ.
  10. ↑ Ward, D.: «Grasstrees show fire history», Australian Geographic, τόμος 75 (έτος 2004), σελ. 28
  11. ↑ Lester, T.: «Tree-Mycorrhiza» Αρχειοθετήθηκε 2021-08-03 στο Wayback Machine.
  12. ↑ Parks Victoria (2016): «Cinnamon Fungus». Ανακτήθηκε από εδώ[νεκρός σύνδεσμος]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]