Ορφέας (Ρόσι)
 Ορφέας και Ευριδίκη του Federico Cervelli | |
| Συγγραφέας | Λουίτζι Ρόσσι, Φραντσέσκο Μπούτι (λιμπρέττο) |
|---|---|
| Τίτλος | L'Orfeo |
| Γλώσσα | Ιταλικά |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 2 Μαρτίου 1647 |
| Μορφή | Όπερα |
| Βασίζεται σε | Ορφέας και Ευριδίκη[1] |
| Εμπνευσμένο από | Τον μύθο του Ορφέα και της Ευριδίκης |
| Χαρακτήρες | Ορφέας, Ευρυδίκη, Αρισταίος, Πλούτων, Γιούνο (Ήρα), Προσερπίνα (Περσεφόνη), Βένους (Αφροδίτη), Ενδυμίων, Κιούπιντ (Έρως), Γιούπιτερ (Δίας), Μερκούριους (Ερμής) |
| Τόπος | Théâtre du Palais-Royal, Παρίσι |
| δεδομένα () | |
Το έργο Ορφέας (ιταλικά: L'Orfeo) είναι όπερα σε τρεις πράξεις με πρόλογο και επίλογο από τον Ιταλό συνθέτη Λουίτζι Ρόσι. Το λιμπρέτο (ποιητικό κείμενο), γραμμένο από τον Φραντσέσκο Μπούτι, βασίζεται στον μύθο του Ορφέα και της Ευριδίκης. Ο Orfeo έκανε πρεμιέρα στο Théâtre du Palais-Royal (Θέατρο του βασιλικού παλατιού) στο Παρίσι στις 2 Μαρτίου 1647.[2] Ήταν από τις πρώτες όπερες που παρουσιάστηκαν στη Γαλλία.
Υπόβαθρο και Ιστορικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ρόσι είχε ήδη γράψει μια όπερα (il palazzo incantato) για τη Ρώμη. Αυτό κίνησε το ενδιαφέρον του τότε πρωθυπουργού της Γαλλίας Καρδιναλίου Μαζαρέν, που ήθελε να φέρει την ιταλική κουλτούρα στο Παρίσι, ο οποίος προσέλαβε τον Ρόσι για να συγγράψει μια όπερα για το καρναβάλι της επόμενης χρονιάς. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Παρίσι, η γυναίκα του, Κοστάνζα, πέθανε και η θλίψη του αυτή επηρέασε τη μουσική που συνέγραφε. Η πρεμιέρα είχε εκπληκτικά σκηνικά και μηχανήματα επί σκηνής, τα οποία κατασκεύασε ο Giacomo Torelli και τα οποία βοήθησαν να στηθούν πάνω από 200 εργάτες. Η χορογραφία ήταν έργο του Giovan Battista Balbi. Η παράσταση - που κρατούσε έξι ολόκληρες ώρες - ήταν τεράστια επιτυχία. Ωστόσο, η επιτυχία της παράστασης ήταν αυτή που την κατέστρεψε, καθώς οι τεράστιες δαπάνες της ήταν ένας ακόμα λόγος για την αυξανόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια εναντίον του Καρδινάλιου Μαζαρέν. Η δυσαρέσκεια αυτή οδήγησε τελικά σε επανάσταση εναντίον του, τη λεγόμενη «Σφενδόνη» (στα γαλλικά: La Fronde). Όταν ο Ρόσι επέστρεψε στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του 1647, η αυλή είχε ήδη εγκαταλείψει την πόλη και οι υπηρεσίες του ήταν πλέον αχρείαστες.
Ρόλοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Ρόλος | Είδος φωνής[3] | Ηθοποίοι στην πρεμιέρα[4] |
|---|---|---|
| Orfeo/La Vittoria (Ορφεύς/Νίκη) | Καστράτος (σοπράνο) | Atto Melani |
| Euridice (Ευριδίκη) | Σοπράνο | Anna Francesca Costa |
| Aristeo (Αρισταίος) | Καστράτος (σοπράνο) | Marc'Antonio Pasqualini |
| Giove (Γιούπιτερ = Δίας) | Τενόρος | Jacopo Melani |
| Giunone (Γιούνο = Ήρα) | Σοπράνο | Margherita Costa |
| Pluto (Πλούτων) | Βαθύφωνος | Alessandro Cecconi |
| Proserpina (Προσερπίνα = Περσεφόνη) | Καστράτος (σοπράνο, τραβεστί) | Domenico Dal Pane |
| Himeneo/Sospetto (Υμέναιος/Υποψία) | Καστράτος (σοπράνο) | Marc'Antonio Sportonio |
| Caronte (Χάρων) | Τενόρος | Venanzio Leopardi |
| Amore (Κιούπιντ = Έρως) | Σοπράνο | |
| Venere (Βένους = Αφροδίτη) | Σοπράνο | Rosina Martini |
| Endimione (Ενδυμίων) | Τενόρος | |
| Momo (Μώμος) | Τενόρος | |
| Bacco (Βάκχος) | Σοπράνο (Ρόλος παντελονιού) | |
| Satiro (Σάτυρος) | Βαρύτονος[5] | |
| Nutrice (τροφός) | Καστράτος (σοπράνο, τραβεστί)[6] | |
| La Gelosia (Ζήλια) | Καστράτος[εκκρεμεί παραπομπή] (άλτο) | Micinello Panfili[εκκρεμεί παραπομπή] |
| Mercurio (Μερκούριους = Ερμής) | Καστράτος (άλτο) | |
| Apollo (Απόλλων) | Καστράτος (άλτο) | |
| Una vecchia (μία γριά) | Τενόρος (τραβεστί) | |
| Augure (ένας μάντης) | Βαθύφωνος | |
| Le Grazie (Οι τρεις Χάριτες) | Δύο σοπράνο (καστράτοι) και μία άλτο | Marc'Antonio Sportonio, Domenico Dal Pane,[7] (άγνωστη) |
| Le Parche (Οι τρεις Πάρκες = Μοίρες) | Δύο σοπράνο (καστράτοι) και μία άλτο | Marc'Antonio Sportonio, Domenico Dal Pane,[7] (άγνωστη) |
Σύνοψη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πρόλογος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι γαλλικές στρατιές κερδίζουν μια λαμπρή νίκη. Η Νίκη προβλέπει πως η Γαλλία θα θριαμβεύσει επί του κακού όπως ο Ορφέας θριάμβευσε επί των δυνάμεων του Κάτω Κόσμου.
Πρώτη Πράξη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ορφέας και η Ευρυδίκη είναι αρραβωνιασμένοι και πρόκειται να παντρευτούν. Οι χρησμοί ωστόσο που λαμβάνει ο πατέρας της Ευρυδίκης, ο Ενδυμίων, προμηνύουν δυσκολίες. Ο Αρισταίος είναι ερωτευμένος με την Ευρυδίκη και παρακαλεί τη θεά Βένους (Αφροδίτη) για βοήθεια. Αυτή του λέει πως ο γάμος είναι αναπόφευκτος αλλά θα κάνει ό,τι μπορεί για να χωρίσει τον Ορφέα από την Ευρυδίκη. Ενώ τελείται ο γάμος, οι πυρσοί ξαφνικά σβήνουν, ένας ακόμα κακός οιωνός.
Δεύτερη Πράξη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Βένους, μεταμφιεσμένη σε γριά, προσπαθεί να πείσει την Ευρυδίκη να αγαπήσει τον Αρισταίο αλλά αυτή είναι αμετάβλητη. Ο Κιούπιντ (Έρως) προδίδει τα σχέδια της μητέρας του (της Βένους) στον Ορφέα και εκείνος τρέχει να προειδοποιήσει την Ευρυδίκη. Ωστόσο, η Ευρυδίκη δαγκώνεται από ένα φίδι ενώ χορεύει και πεθαίνει.
Τρίτη Πράξη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο θρηνών Ορφέας ξεκινάει το ταξίδι του για την απελευθέρωση της Ευρυδίκης από τον Κάτω Κόσμο. Το φάντασμα της Ευρυδίκης τρελαίνει τον Αρισταίο και αυτοκτονεί. Η θεά Γιούνο (Ήρα) πείθει την Προσπερίνα (Περσεφόνη), τη γυναίκα του Πλούτωνα, πως πρέπει να ζηλέψει την ομορφιά της Ευρυδίκης και να της επιτρέψει να επιστρέψει πίσω στη Γη μαζί με τον Ορφέα. Η Προσπερίνα πείθει τον Πλούτωνα να της επιτρέψει να φύγει. Εκείνος συμφωνεί, με τον όρο πως ο Ορφέας δεν πρέπει να γυρίσει για να κοιτάξει την Ευρυδίκη προτού φτάσουν στον Πάνω Κόσμο. Ο Ορφέας αποτυγχάνει και έτσι χάνει την Ευρυδίκη ξανά. Μέσα στη θλίψη του, ο Ορφέας αποζητά πλέον μόνο τον θάνατο. Ο Γιούπιτερ (Δίας) του εμφανίζεται ωστόσο για να του πει πως αυτός, η Ευρυδίκη και η λύρα του θα γίνουν αστερισμοί.
Επίλογος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Μερκούριους (Ερμής) εξηγεί πως η λύρα του Ορφέα αντιπροσωπεύει τα fleur-de-lys (κρίνοι) της Γαλλίας. Η μεταμόρφωση του Ορφέα και της Ευρυδίκης σε αστερισμούς είναι ένα σύμβολο της Αναστάσεως. Κλείνει ευχόμενος στον νεαρό Βασιλιά Λουδοβίκο μακροζωία.
Εκδόσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σύμφωνο με τον Loewenberg, το livret (ποιητικό κείμενο) δεν εκτυπώθηκε αλλά μία σύνοψη του στα Γαλλικά εκδώθηκε το 1647. Ένα χειρόγραφο με τις παρτιτούρες της όπερας ανακαλύφθηκε από τον Romain Rolland το 1888 στην Biblioteca Chigi sthn Ρώμη το όποιο ύστερα μεταφέρθηκε στην Biblioteca Barberini. O Goldschmidt δημοσίευσε αποσπάσματα το 1901.[8] Σύγχρονες εκδόσεις περιλαμβάνουν μία από τον G. Ricordi στο Μόναχο[9] και άλλη μία διασκευασμένη από τον Clifford Bartlett.[10]
Ηχογραφήσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Orfeo Agnès Mellon, Monique Zanetti, Sandrine Piau, Les Arts Florissants, υπό τη διεύθυνση του William Christie (Harmonia Mundi, 1991)
- Orfeo διασκευασμένο από τον Raphaël Pichon και τον Miguel Henry; Ensemble Pygmalion, Raphaël Pichon (Διευθυντής); Jetske Mijnssen (Σκηνοθέτης); Ben Baur (Σκηνικά), Gideon Davey (Κοστούμια), Bernd Purkrabek (Φωτισμός); Judith van Wanroij (Ορφέας); Francesca Aspromonte (Ευρυδίκη); Giuseppina Bridelli (Αρισταίος); Giulia Semenzato (Βένους, Προσερπίνα); Luigi de Donato (Μάντης, Πλούτων); Ray Chenez (Τρόφος, Κιούπιντ); Renato Dolcini (Σάτυρος); Dominique Visse (Γριά); Victor Torres (Ενδυμίων, Χάρων); Marc Mauillon (Μώμος); David Tricou (Απόλλων)[11]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2019.
- ↑ Κάποιες πηγές παραθέτουν την πρεμιέρα στις 26 Φεβρουαρίου ή στις 3 Μαρτίου. Ο Loewenberg 1978, column 25 ωστόσο λέει πως είναι λάθος.
- ↑ Σύμφωνα με το Murata (Orfeo) και το Le magazine de l'opéra baroque.
- ↑ Σύμφωνα με το Le magazine de l'opéra baroque.
- ↑ Murata (Orfeo), p. 743. Ο Fabrizio Dorsi επισημαίνει ειδικότερα πως ο ρόλος του Σατύρου είναι γραμμένος στο κλεδί του Βαρύτονου (Dorsi, Fabrizio & Rausa Giuseppe, Storia dell'opera italiana. 2000: Paravia Bruno Mondadori, Turin, σελ. 59. (ISBN 978-88-424-9408-9))
- ↑ Celletti, Rodolfo, A History of Bel Canto. 1991: Clarendon Press, Oxford/US, σελ. 128. (ISBN 0193132095). Σύμφωνα με το Le magazine de l'opéra baroque, "κοντράλτο"
- ↑ 7,0 7,1 Murata (Orfeo).
- ↑ Loewenberg 1978, column25; Goldschmidt 1901, τομ. 1, σελ. 295–311.
- ↑ Rossi, Luigi; Buti, Francesco ([άνευ ημερομηνίας]).L' Orfeo tragicommedia in 3 atti. München G. Ricordi Bühnen- und Musikverlag. OCLC 725522747
- ↑ Rossi, Luigi; Buti, Francesco (1997). L'Orfeo : tragicomedia per musica, edited by Clifford Bartlett. Redcroft, Bank's End, Huntingdon, [England]: King's Music. Listings at WorldCat.
- ↑ «Luigi Rossi 1597-1653: L'Orfeo». Harmonia Mundi. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2018.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Graham Dixon, "Luigi Rossi" στο The Viking Opera Guide ed. Holden (Viking, 1993)
- Vaccarini, Marina, Orfeo, στο Gelli, Piero & Poletti, Filippo, Dizionario dell'Opera 2008, Milano, Baldini Castoldi Dalai, 2007, σελ. 938-939, (ISBN 978-88-6073-184-5) (στα Ιταλικα)
- Rossi's Orfeo στο Le magazine de l'opéra baroque (in French)
- Goldschmidt, Hugo (1901, 1904). Studien zur Geschichte der italienischen Oper im 17. Jahrhundert. Leipzig: Breitkopf & Härtel. Τομοι 1 (1901) και 2 (1904)
- Loewenberg, Alfred (1978). Annals of Opera 1597–1940 (τρίτη επανέκδοση). Totowa, New Jersey: Rowman and Littlefield. (ISBN 9780874718515).
- Murata, Margaret, Orfeo (ii), στο Sadie, Stanley (ed.), The New Grove Dictionary of Opera, Grove (Oxford University Press), New York, 1997, III, σελ. 743-744 ((ISBN 978-0-19-522186-2))
- Murata, Margaret, "Operas for the Papal Court, 1631-1668)", UMI Research Press, Ann Arbor, Michigan 1981, σελ. 47 ((ISBN 0835711226), 9780835711227)
- Parker, Roger, editor (1994). The Oxford Illustrated History of Opera, σελ. 33. Oxford University Press. (ISBN 9780198162827).