Ούντερμενς

Εξώφυλλο του προπαγανδιστικού φυλλαδίου των Ναζί " Der Untermensch " ("Ο Υπάνθρωπος"), 1942

Ούντερμενς (Γερμανική προφορά: ˈʔʊntɐˌmɛnʃ, κυριολ. "υπάνθρωπος", πληθυντικός : Untermenschen) είναι ένας ναζιστικός όρος για τους μη Άριους ανθρώπους που θεωρούνται κατώτεροι, οι οποίοι συχνά αναφέρονται ως «οι μάζες από την Ανατολή», δηλαδή Εβραίοι, Ρομά και Σλάβοι (κυρίως Πολωνοί, Ουκρανοί, Σέρβοι και αργότερα και Ρώσοι )^[1][2][3]. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε επίσης για «μουλάτους» και μαύρους^[4]. Εβραίοι, Πολωνοί και Ρομά, μαζί με σωματικά και διανοητικά ανάπηρους, καθώς και ομοφυλόφιλους και πολιτικούς αντιφρονούντες, και σε σπάνιες περιπτώσεις, αιχμάλωτους των δυτικών συμμαχικών στρατών, επρόκειτο να εξοντωθούν στο Ολοκαύτωμα^[5][6]. Ο σλαβικός πληθυσμός της Ανατολικής-Κεντρικής Ευρώπης επρόκειτο να μειωθεί εν μέρει μέσω μαζικών δολοφονιών στο Ολοκαύτωμα, με την πλειοψηφία να απελαύνεται στην Ασία και να χρησιμοποιείται ως καταναγκαστική εργασία στο Ράιχ. Αυτές οι έννοιες ήταν ένα σημαντικό μέρος της ναζιστικής φυλετικής πολιτικής ^[7].

Ετυμολογία

Πιστεύεται ευρέως ότι ο όρος "υπάνθρωπος" επινοήθηκε από τους Ναζί, αλλά αυτή η πεποίθηση είναι εσφαλμένη επειδή ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό συγγραφέα και μέλος της Κου Κλουξ Κλαν Λόθροπ Στόνταρντ στον τίτλο του βιβλίου του το 1922 "Η εξέγερση ενάντια στον πολιτισμό: Η απειλή του Υπανθρώπου"^[8]. Ο Στόνταρντ εφαρμόζει τον όρο για όσους θεωρεί ανίκανους να λειτουργήσουν στον πολιτισμό, τον οποίο γενικά (αλλά όχι εξ ολοκλήρου) αποδίδει στη φυλή. Οι Ναζί αργότερα το υιοθέτησαν από τον τίτλο της γερμανικής έκδοσης του βιβλίου Der Kulturumsturz: Die Drohung des Untermenschen (1925).^[9]

Μια αυστροουγγρική προπαγανδιστική αφίσα που φτιάχτηκε κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου με το σύνθημα με ομοιοκαταληξία "Η Σερβία πρέπει να πεθάνει!" Τέτοιες εικόνες ήταν αντιπροσωπευτικές των κοινωνικών στάσεων που διέπουν την έννοια του untermensch .^[10]

Η γερμανική λέξη Untermensch είχε χρησιμοποιηθεί σε παλαιότερες περιόδους, αλλά δεν είχε χρησιμοποιηθεί με φυλετική έννοια, για παράδειγμα, χρησιμοποιήθηκε στο μυθιστόρημα Der Stechlin του 1899 του Τέοντορ Φοντάνε. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι συγγραφείς που χρησιμοποίησαν τον όρο δεν ασχολήθηκαν με το ερώτημα πότε και πώς εισήλθε η λέξη στη γερμανική γλώσσα, ο όρος Untermensch συνήθως μεταφράζεται ως "υπάνθρωπος". Ο κορυφαίος Ναζί που απέδωσε την έννοια του ανατολικοευρωπαϊκού «υπανθρώπου» στον Στόνταρντ ήταν ο Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, ο οποίος, αναφερόμενος στους Ρώσους κομμουνιστές, έγραψε στο Der Mythus des zwanzigsten Jahrhunderts (1930) ότι «αυτό είναι το είδος ανθρώπου που ο Λόθροπ Στόνταρντ έχει αποκαλέσει "υπάνθρωπο".^[11] Παραθέτοντας τον Στόνταρντ: «Ο Υπάνθρωπος – ο άνθρωπος που μετράει σύμφωνα με τα πρότυπα ικανότητας και προσαρμοστικότητας που επιβάλλονται από την κοινωνική τάξη στην οποία ζει».

Είναι πιθανό ότι ο Στόνταρντ κατασκεύασε τον «υπάνθρωπό» του ως αντίθετο της έννοιας Übermensch (υπεράνθρωπος) του Φρίντριχ Νίτσε. Δεν το λέει ρητά αυτό, αλλά αναφέρεται κριτικά στην ιδέα του «υπερανθρώπου» στο τέλος του βιβλίου του.^[8] Τα λογοπαίγνια με τον όρο του Νίτσε φαίνεται να έχουν χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα ήδη από τον 19ο αιώνα και, λόγω του γερμανικού γλωσσικού χαρακτηριστικού ότι μπορεί κανείς να συνδυάζει προθέματα και ρίζες σχεδόν κατά βούληση για τη δημιουργία νέων λέξεων, αυτή η εξέλιξη μπορεί να θεωρηθεί λογική. Για παράδειγμα, ο Γερμανός συγγραφέας Τέοντορ Φοντάνε αντιπαραβάλλει το ζεύγος λέξεων Übermensch/Untermensch στο κεφάλαιο 33 του μυθιστορήματός του Der Stechlin^[12]. Ο Νίτσε χρησιμοποίησε το Untermensch τουλάχιστον μία φορά σε αντίθεση με τον Übermensch στο "Η χαρούμενη επιστήμη" (1882)^[13]. Προηγούμενα παραδείγματα του Untermensch περιλαμβάνουν τον ρομαντισμό του Ζαν Πολ, που χρησιμοποιεί τον όρο στο μυθιστόρημά του Hesperus (1795) σε σχέση με έναν Ουρακοτάγκο (Κεφάλαιο "8. Hundpostag").^[14]

Ναζιστική προπαγάνδα και πολιτική

Σε μια ομιλία που εκφώνησε στο περιφερειακό κοινοβούλιο της Βαυαρίας το 1927, ο ναζιστής προπαγανδιστής Γιούλιους Στράιχερ, εκδότης του Der Stürmer , χρησιμοποίησε τον όρο Untermensch αναφερόμενος στους κομμουνιστές της Γερμανικής Βαυαρικής Σοβιετικής Δημοκρατίας :

Συνέβη την εποχή της [Βαυαρικής] Σοβιετικής Δημοκρατίας: Όταν οι εξαπολυμένοι υπάνθρωποι τρελάθηκαν για δολοφονίες στους δρόμους, οι βουλευτές κρύφτηκαν πίσω από μια καμινάδα στο κοινοβούλιο της Βαυαρίας.^[15]

Ένα διάγραμμα που χρησιμοποιείται για να απεικονίσει τους Ναζιστικούς Νόμους της Νυρεμβέργης που εισήχθησαν το 1935

Οι Ναζί χρησιμοποίησαν επανειλημμένα τον όρο Untermensch σε γραπτά και ομιλίες που απηύθυναν κατά των Εβραίων. Το πιο διαβόητο παράδειγμα τους ήταν μια δημοσίευση των SS του 1942 με τον τίτλο Der Untermensch, η οποία περιέχει ένα αντισημιτικό υβρεολόγιο, που μερικές φορές θεωρείται απόσπασμα από ομιλία του Χάινριχ Χίμλερ . Στο φυλλάδιο «Τα SS ως αντιμπολσεβικική οργάνωση μάχης», που δημοσιεύτηκε το 1936, ο Χίμλερ έγραψε:

Θα φροντίσουμε ώστε ποτέ ξανά στη Γερμανία, την καρδιά της Ευρώπης, η επανάσταση των υπανθρώπων Εβραιομπολσεβίκων να μπορέσει να ανάψει είτε από μέσα είτε μέσω απεσταλμένων από έξω.^[16][17][18]

Στην ομιλία του " Weltgefahr des Bolschewismus " ("Παγκόσμιος κίνδυνος του Μπολσεβικισμού") το 1936, ο Γιόζεφ Γκαίμπελς είπε ότι "οι υπάνθρωποι υπάρχουν σε κάθε λαό ως διογκωτές "^[19]. Στο συνέδριο του ναζιστικού κόμματος το 1935 στη Νυρεμβέργη, ο Γκέμπελς δήλωσε επίσης ότι «ο μπολσεβικισμός είναι η κήρυξη πολέμου από τους Εβραίους διεθνούς υπανθρώπους ενάντια στον ίδιο τον πολιτισμό».^[20]

Ένα άλλο παράδειγμα χρήσης του όρου Untermensch, αυτή τη φορά σε σχέση με την αντισοβιετική προπαγάνδα, είναι ένα φυλλάδιο με τίτλο " Der Untermensch ", που επιμελήθηκε ο Χίμλερ. Δημοσιεύτηκε το 1942 μετά την έναρξη της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα, της γερμανικής εισβολής στη Σοβιετική Ένωση, είναι περίπου 50 σελίδες και αποτελείται ως επί το πλείστον από φωτογραφίες που απεικονίζουν τον εχθρό με εξαιρετικά αρνητικό τρόπο. Εκτυπώθηκαν 3.860.995 αντίτυπα στη γερμανική γλώσσα. Μεταφράστηκε στα ελληνικά, γαλλικά, ολλανδικά, δανικά, βουλγαρικά, ουγγρικά, τσέχικα και σε άλλες επτά γλώσσες. Το φυλλάδιο λέει τα εξής:

Ακριβώς όπως η νύχτα ανατέλλει ενάντια στη μέρα, το φως και το σκοτάδι βρίσκονται σε αιώνια σύγκρουση. Το ίδιο και ο υπάνθρωπος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του κυρίαρχου είδους στη γη, της ανθρωπότητας. Ο υπάνθρωπος είναι ένα βιολογικό πλάσμα, φτιαγμένο από τη φύση, που έχει χέρια, πόδια, μάτια και στόμα, ακόμα και την όψη εγκεφάλου. Ωστόσο, αυτό το τρομερό πλάσμα είναι μόνο ένα μερικώς ανθρώπινο ον.

Αν και έχει χαρακτηριστικά παρόμοια με του ανθρώπου, ο υπάνθρωπος είναι χαμηλότερος στην πνευματική και ψυχολογική κλίμακα από οποιοδήποτε ζώο. Μέσα σε αυτό το πλάσμα κρύβονται άγρια και ασυγκράτητα πάθη: μια αδιάκοπη ανάγκη για καταστροφή, γεμάτη με τις πιο πρωτόγονες επιθυμίες, χάος και ψυχρή κακία.

Ένας υπάνθρωπος και τίποτα παραπάνω!

Δεν είναι όλοι αυτοί που φαίνονται άνθρωποι στην πραγματικότητα. Αλίμονο σε αυτόν που το ξεχνά!

[...]

Μουλάτοι και Φινλανδο-Ασιάτες βάρβαροι, Τσιγγάνοι και μαυρόδερμοι άγριοι συνθέτουν αυτόν τον σύγχρονο υπόκοσμο των υπανθρώπων, που πάντα ηγείται της εμφάνισης του αιώνιου Εβραίου.^[4]

Τύποι υπανθρώπων

Οι Ναζί χώρισαν τους ανθρώπους που θεωρούσαν υπάνθρωπους σε διαφορετικούς τύπους. έδωσαν προτεραιότητα στην εξόντωση των Εβραίων και στην εκμετάλλευση άλλων ως σκλάβων.^[21]

Ο ιστορικός Ρόμπερτ Γιαν βαν Πελτ γράφει ότι για τους Ναζί, «ήταν μόνο ένα μικρό βήμα προς μια ρητορική που φέρνει αντιμέτωπους τους Ευρωπαίους Mensch εναντίον του Σοβιετικού Untermensch, που είχε καταλήξει να σημαίνει έναν Ρώσο στα νύχια του ιουδαιομπολσεβικισμού ».^[22]

Η έννοια του Untermensch περιλάμβανε Εβραίους, Ρομά και Σίντι (Τσιγγάνους) και σλαβικούς λαούς όπως Πολωνούς, Ουκρανούς, Σέρβους και Ρώσους.^[7] Οι Σλάβοι θεωρούνταν ως Untermenschen, μετά βίας κατάλληλοι για εκμετάλλευση ως σκλάβοι^[23][24]. Ο Χίτλερ και ο Γκαίμπελς τους συνέκριναν με την «οικογένεια των κουνελιών» ή με «απαθή ζώα» που ήταν «αδρανή» και «ανοργάνωτα» και εξαπλώνονταν σαν «κύμα βρωμιάς».^[25] Ωστόσο, ορισμένοι από τους Σλάβους που έτυχε να έχουν σκανδιναβικά φυλετικά χαρακτηριστικά θεωρήθηκε ότι είχαν μακρινή γερμανική καταγωγή που σήμαινε εν μέρει "άρια" καταγωγή, και εάν ήταν κάτω των 10 ετών, επρόκειτο να γερμανοποιηθούν (βλ.: απαγωγή παιδιών από τη ναζιστική Γερμανία).

Οι Ναζί ήταν εντελώς περιφρονητικοί προς τους Σλάβους, καθώς ακόμη και πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Σλάβοι –ιδιαίτερα οι Πολωνοί– θεωρούνταν κατώτεροι από τους Γερμανούς και τους άλλους Άριους. Αφού ο Αδόλφος Χίτλερ κέρδισε την πολιτική εξουσία στη Γερμανία, αναπτύχθηκε η έννοια του μη Άριου «υπάνθρωπου σκλάβου-υλικού» και άρχισε να χρησιμοποιείται και σε άλλους σλαβικούς λαούς.^[26] Πολωνοί και Σέρβοι βρίσκονταν στον πάτο της σλαβικής «φυλετικής ιεραρχίας» που καθιέρωσαν οι Ναζί. Λίγο μετά τη λήξη του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, οι Ρώσοι άρχισαν επίσης να θεωρούνται «υπάνθρωποι». Ομοίως, οι Λευκορώσοι, οι Τσέχοι, οι Σλοβάκοι και οι Ουκρανοί θεωρήθηκαν κατώτεροι ^[1][27]. Παρόλα αυτά, υπήρχαν Σλάβοι όπως Βόσνιοι, Βούλγαροι και Κροάτες, που συνεργάστηκαν με τη ναζιστική Γερμανία, που εξακολουθούσαν να θεωρούνται ότι δεν ήταν αρκετά «καθαροί» φυλετικά, ώστε να φτάσουν στο καθεστώς των γερμανικών λαών, ωστόσο τελικά θεωρήθηκαν εθνικά καλύτεροι από άλλους Σλάβους, κυρίως λόγω των θεωριών ότι αυτά τα έθνη έχουν ελάχιστη ποσότητα σλαβικών γονιδίων και σημαντικές προσμίξεις γερμανικού και τουρκικού αίματος.^[3][28]

Προκειμένου να σφυρηλατήσουν μια στρατηγική συμμαχία με το Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας – ένα κράτος-μαριονέτα που δημιουργήθηκε μετά την εισβολή στη Γιουγκοσλαβία και το Βασίλειο της Βουλγαρίας, οι Ναζί παρέκκλιναν από μια αυστηρή ερμηνεία της φυλετικής τους ιδεολογίας και οι Κροάτες χαρακτηρίστηκαν επίσημα ως «πιο Γερμανοί παρά Σλάβοι», μια αντίληψη που υποστήριξε ο φασίστας (Ουστάσε) δικτάτορας της Κροατίας Άντε Πάβελιτς, ο οποίος υποστήριξε ότι «οι Κροάτες ήταν απόγονοι των αρχαίων Γότθων» και «τους επιβλήθηκε η πανσλαβική ιδέα ως κάτι τεχνητό»^[29][30]. Ωστόσο, οι Ναζί συνέχισαν να ταξινομούν τους Κροάτες ως «υπάνθρωπους» παρά τη συμμαχία.^[31] Ο Χίτλερ θεωρούσε επίσης ότι οι Βούλγαροι ήταν « Τουρκομάνοι» στην καταγωγή.^[30]

Αυτή η αφίσα (από το 1938 περίπου) γράφει: «60.000 Ράιχσμαρκ είναι το κόστος αυτού του ατόμου που πάσχει από γενετική διαταραχή στη Λαϊκή κοινότητα κατά τη διάρκεια της ζωής του. Συμπολίτη, είναι τα λεφτά σου. Διαβάστε το «Νέος Λαός», το μηνιαίο περιοδικό του Γραφείου για τη Φυλετική Πολιτική του NSDAP ».

Ενώ οι Ναζί ήταν ασυνεπείς στην εφαρμογή της πολιτικής τους, για παράδειγμα, εφαρμόζοντας κυρίως την Τελική Λύση ενώ παράλληλα εφάρμοζαν το Γενικό Σχέδιο Οστ, ο απολογισμός των δολοφονιών αμάχων ήταν της τάξης των δεκάδων εκατομμυρίων θυμάτων^[32][33]. Σχετίζεται με την έννοια της «ζωής ανάξιας ζωής», ενός πιο συγκεκριμένου όρου, που αρχικά αναφερόταν στους βαριά ανάπηρους, που υπέστησαν ακούσια ευθανασία στο Πρόγραμμα Ευθανασίας Τ4 και τελικά εφαρμόστηκε στην εξόντωση των Εβραίων. Αυτή η πολιτική ευθανασίας ξεκίνησε επίσημα την 1η Σεπτεμβρίου 1939, όταν ο Χίτλερ υπέγραψε ένα διάταγμα για το σκοπό αυτό και το μονοξείδιο του άνθρακα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για τη δολοφονία ασθενών με αναπηρία. Το ίδιο αέριο χρησιμοποιήθηκε στα στρατόπεδα θανάτου όπως η Τρεμπλίνκα, αν και χρησιμοποιούσαν καυσαέρια κινητήρα για να πετύχουν το ίδιο τέλος. Στην οδηγία Νο. 1306 του Υπουργείου Δημόσιας Διαφώτισης και Προπαγάνδας του Ράιχ από τις 24 Οκτωβρίου 1939, ο όρος "Untermensch" χρησιμοποιείται σε σχέση με την πολωνική εθνότητα και κουλτούρα, ως εξής:

Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο σε όλους στη Γερμανία, ακόμη και στην τελευταία χωριάτισσα, ότι η πολωνικότητα είναι ίση με την υπανθρωπότητα. Πολωνοί, Εβραίοι και Τσιγγάνοι βρίσκονται στο ίδιο κατώτερο επίπεδο. Αυτό πρέπει να σκιαγραφηθεί ξεκάθαρα [...] έως ότου κάθε πολίτης της Γερμανίας έχει κωδικοποιήσει στο υποσυνείδητό του ότι κάθε Πολωνός, είτε εργάτης σε αγρόκτημα είτε διανοούμενος, πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν παράσιτο.^[34][35]

Στα μαθήματα βιολογίας στα σχολεία της Ναζιστικής Γερμανίας δίδασκαν για τις διαφορές μεταξύ της φυλής των σκανδιναβών Γερμανών " Übermenschen " και των "αγενών" Εβραίων και Σλάβων "υπανθρώπων".^[36] Η άποψη ότι οι Σλάβοι ήταν υπάνθρωποι ήταν ευρέως διαδεδομένη στις γερμανικές μάζες και εφαρμόστηκε κυρίως στους Πολωνούς. Συνέχισε να βρίσκει υποστήριξη και μετά τον πόλεμο.^[37]

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η ναζιστική προπαγάνδα έδωσε εντολή στους αξιωματικούς της Βέρμαχτ να πουν στους στρατιώτες τους να στοχοποιήσουν ανθρώπους που θεωρούσαν «Εβραίους Μπολσεβίκους υπάνθρωπους» και ανέφερε επίσης ότι ο πόλεμος στη Σοβιετική Ένωση διεξαγόταν μεταξύ των Γερμανών και των Εβραίων, των Τσιγγάνων και των Σλάβων Untermenschen .^[38][39]

Κατά τη διάρκεια της Εξέγερσης του Γκέτο της Βαρσοβίας, ο Χίμλερ διέταξε την καταστροφή του γκέτο της Βαρσοβίας επειδή σύμφωνα με τον ίδιο επέτρεπε τον «ζωτικό χώρο» 500.000 υπανθρώπων.^[40][41] 

Ως ρεαλιστικός τρόπος για να λύσουν τις ελλείψεις στρατιωτικού ανθρώπινου δυναμικού, οι Ναζί χρησιμοποίησαν στρατιώτες από ορισμένες σλαβικές χώρες, πρώτα από τους συμμάχους του Ράιχ την Κροατία και τη Σλοβακία ^[42] καθώς και σε κατεχόμενα εδάφη.^[43] Η ιδέα ότι οι Σλάβοι είναι ιδιαίτερα Untermenschen εξυπηρετούσε τους πολιτικούς στόχους των Ναζί. Χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσουν την επεκτατική τους πολιτική και ιδιαίτερα την επιθετικότητά τους κατά της Πολωνίας και της Σοβιετικής Ένωσης για να επιτύχουν το Lebensraum, ιδιαίτερα στην Ουκρανία . Τα πρώτα σχέδια του Γερμανικού Ράιχ (συνοπτικά ως Γενικό Σχέδιο Οστ) οραματίζονταν την εθνοκάθαρση και την εξάλειψη τουλάχιστον 50 εκατομμυρίων ανθρώπων, που δεν θεωρούνταν κατάλληλοι για γερμανοποίηση, από εδάφη που ήθελε να κατακτήσει στην Ευρώπη. Η chernozem ("μαύρη γη") της Ουκρανίας θεωρήθηκε ιδιαίτερα επιθυμητή ζώνη για αποικισμό από την Ανώτερη Φυλή.^[7]

Δείτε επίσης

• Αφροφοβία
• Αντισημιτισμός
• Άρια φυλή
• Εχθρός του Λαού
• Ολοκαύτωμα
• Ανώτερη φυλή
• Ευγονική
• Νόμοι της Νυρεμβέργης

Παραπομπές

1. Theron, Charl (21 Σεπτεμβρίου 2018). On the Wrong Foot: A Marketing Look at Ukraine in Crisis. ISBN 9781546297888. 
2. Connelly, John (March 1999). «Nazis and Slavs: From Racial Theory to Racist Practice». Central European History (Cambridge University Press) 32 (1): 1–33. doi:10.1017/S0008938900020628. PMID 20077627. https://www.cambridge.org/core/journals/central-european-history/article/abs/nazis-and-slavs-from-racial-theory-to-racist-practice/EA806272318241CF1263BA177711475F. 
3. Gumkowski, Janusz· Leszczynski, Kazimierz (1961). Hitler's Plans for Eastern Europe (1η έκδοση). Polonia Pub. House. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Απριλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2014. Η κατηγορία των υπανθρώπων (Untermensch) περιλάμβανε σλαβικούς λαούς (Πολωνούς, Ρώσους, Σέρβους κλπ.), Τσιγγάνους και Εβραίους. 
4. Reichsführer-SS (1942). Der Untermensch "The subhuman". Berlin: SS Office. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2014. 
5. Mineau, André (2004). Operation Barbarossa: Ideology and Ethics Against Human Dignity. Amsterdam; New York: Rodopi. p.180. (ISBN 90-420-1633-7)
6. Gigliotti, Simone and Lang, Berel (2005) The Holocaust: A Reader London:Blackwell Publishing. σελ.14
7. «Hitler's Plans for Eastern Europe». Northeastern University. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2010. 
8. Stoddard, Lothrop (1922). The Revolt Against Civilization: The Menace of the Under Man. Νέα Υόρκη: Charles Scribner's Sons. σελ. 262. 
9. Losurdo, Domenico (2004). Translated by Marella & Jon Morris. «Toward a Critique of the Category of Totalitarianism» (PDF, 0.2 MB). Historical Materialism (Brill) 12 (2): 25–55, here p. 50. doi:10.1163/1569206041551663. ISSN 1465-4466. http://www.pssp.org/bbs/data/document/1/Losurdo___Critique_of_Totalitarianism_%282004%29.pdf. 
10. Paterson, Tony (7 April 2014). «A History of the First World War in 100 Moments: Austro-Hungarian army executes civilians in Serbia». The Independent. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 April 2014. https://web.archive.org/web/20140421050603/https://www.independent.co.uk/news/world/world-history/history-of-the-first-world-war-in-100-moments/a-history-of-the-first-world-war-in-100-moments-the-execution-of-civilians-in-serbia-9244674.html. Ανακτήθηκε στις 22 December 2021. «Καρτ ποστάλ με αντισερβική προπαγάνδα που πωλούνταν στην αυστριακή πρωτεύουσα απεικόνιζαν τους Σέρβους ως καθυστερημένους «Untermenschen» ή «Υπάνθρωπους» – όρος που χρησιμοποιήθηκε αργότερα από τον Αδόλφο Χίτλερ και τους Ναζί για να περιγράψουν Εβραίους και Σλάβους. Κάποιοι υποστήριξαν ότι οι Σέρβοι πρέπει να βράζονται ζωντανοί σε καζάνια ή να τους κολλάνε σε πιρούνια και να τους τρώνε.» 
11. Ρόζενμπεργκ, Άλφρεντ (1930). Der Mythus des 20. Jahrhunderts: Eine Wertung der seelischgeistigen Gestaltungskämpfe unserer Zeit (στα Γερμανικά). Μόναχο: Hoheneichen-Verlag. σελ. 214. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2017. 
12. Fontane, Theodor (1898). «Der Stechlin: 33. Kapitel». Der Stechlin (στα Γερμανικά). ISBN 978-3-86640-258-4. Jetzt hat man statt des wirklichen Menschen den sogenannten Übermenschen etabliert; eigentlich gibt es aber bloß noch Untermenschen, und mitunter sind es gerade die, die man durchaus zu einem ›Über‹ machen will. 
13. Νίτσε, Φρίντριχ (1882). «143: Größter Nutzen des Polytheismus». Die fröhliche Wissenschaft (στα Γερμανικά). 3. Chemnitz: Ernst Schmeitzner. Die Erfindung von Göttern, Heroen und Übermenschen aller Art, sowie von Neben- und Untermenschen, von Zwergen, Feen, Zentauren, Satyrn, Dämonen und Teufeln war die unschätzbare Vorübung zur Rechtfertigung der Selbstsucht und Selbstherrlichkeit des einzelnen [...]. 
14. Paul, Jean (1795). «8. Hundposttag». Hesperus oder 45 Hundposttage (στα Γερμανικά). Obgleich Leute aus der großen und größten Welt, wie der Unter-Mensch, der Urangutang, im 25sten Jahre ausgelebt und ausgestorben haben – vielleicht sind deswegen die Könige in manchen Ländern schon im 14ten Jahre mündig –, so hatte doch Jenner sein Leben nicht so weit zurückdatiert und war wirklich älter als mancher Jüngling. 
15. "Kampf dem Weltfeind", εκδοτικός οίκος Stürmer, Νυρεμβέργη, 1938 , 25/05/1927, ομιλία στο περιφερειακό κοινοβούλιο της Βαυαρίας, γερμανικά: "Es war zur Zeit der Räteherrschaft. Als das losgelassene Untermenschentum mordend durch die Straßen zog, da versteckten sich Abgeordnete hinter einem Kamin im bayerischen Landta."
16. Himmler, Heinrich (1936). Die Schutzstaffel als antibolschewistische Kampforganisation [The SS as an Anti-bolshevist Fighting Organization] (στα Γερμανικά). Munich: Franz Eher Nachfolger. Wir werden dafür sorgen, daß niemals mehr in Deutschland, dem Herzen Europas, von innen oder durch Emissäre von außen her die jüdisch-bolschewistische Revolution des Untermenschen entfacht werden kann. 
17. Office of United States Chief of Counsel For Prosecution of Axis Criminality (1946). «Chapter XV: Criminality of Groups and Organizations – 5. Die Schutzstaffeln». Nazi Conspiracy and Aggression (PDF, 46.2 MB). II. Washington, D.C.: USGPO. σελ. 220. OCLC 315871222. 
18. Stein, Stuart D. (8 Ιανουαρίου 1999). «The Schutzstaffeln (SS) – The Nuremberg Charges, Part I». Web Genocide Documentation Centre. University of the West of England. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Αυγούστου 2010. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2010. 
19. Paul Meier-Benneckenstein, Deutsche Hochschule für Politik Titel: Dokumente der Deutschen Politik, τεύχος 4, Junker und Dünnhaupt Verlag, Berlin, 2. ed., 1937; ομιλία στις 10 Σεπτεμβρίου 1936; (Γερμανικά) "... das Untermenschentum, das in jedem Volke als Hefe vorhanden ist ...".
20. «Goebbels claims Jews will destroy culture». encyclopedia.ushmm.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2023. 
21. Quality of Life: The New Medical Dilemma, edited by James J. Walter, Thomas Anthony Shannon, σελ. 63
22. van Pelt, Robert-Jan (January 1994). «Auschwitz: From Architect's Promise to Inmate's Perdition». Modernism/Modernity 1 (1): 80–120, σελ. 97. doi:10.1353/mod.1994.0013. ISSN 1071-6068. 
23. Longerich, Peter (2010). Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews. Oxford; New York: Oxford University Press. σελ. 241. ISBN 978-0-19-280436-5. 
24. Huer, Jon (2012). Call from the Cave: Our Cruel Nature and Quest for Power. Lanham, Maryland: Hamilton Books. σελ. 278. ISBN 978-0-7618-6015-0. The Nazis considered any human being in the "east", usually the Slavs, as "sub-human", only fit for slavery to the Germans. 
25. Sealing Their Fate (Large Print 16pt) by David Downing, page 49
26. Timm, Annette F. (2010) The Politics of Fertility in Twentieth-Century Berlin. London: Cambridge University Press. p.188 (ISBN 9780521195393)
27. Oliver Rathkolb (2002). Revisiting the National Socialist Legacy: Coming to Terms With Forced Labor, Expropriation, Compensation, and Restitution. Transaction Publishers. σελ. 84. ISBN 978-1-4128-3323-3. Όντας Σλάβοι, οι Ρώσοι, οι Ουκρανοί, οι Πολωνοί και οι Σέρβοι ήταν ελάχιστα πάνω από τους Εβραίους στην ιεραρχία της φυλής. 
28. Shirer, William L. (1960) The Rise and Fall of the Third Reich. New York: Simon and Schuster. σσ.937, 939.
29. Rich, Norman (1974) Hitler's War Aims: the Establishment of the New Order. New York: W. W. Norton & Company. p.276-7.
30. Hitler, Adolf and Weinberg, Gerhard (2007) Hitler's Table Talk, 1941-1944: His Private Conversations. Enigma Books. σελ.356. «Για παράδειγμα, το να χαρακτηρίζεις τους Βούλγαρους ως Σλάβους είναι καθαρή ανοησία· αρχικά ήταν Τουρκομάνοι».
31. Norman Davies. Europe at War 1939–1945: No Simple Victory. Pan Macmillan, 2008. Pp. 167, 209.
32. Rees, L (1997) The Nazis: A Warning from History, BBC Books, P126
33. Mazower, M (2008) Hitler's Empire: How the Nazis Ruled Europe, Penguin Press P197
34. Wegner, Bernt (1997) [1991]. From Peace to War: Germany, Soviet Russia, and the World, 1939-1941. Berghahn Books. σελ. 50. ISBN 978-1-57181-882-9. 
35. Ceran, Tomasz (2015). The History of a Forgotten German Camp: Nazi Ideology and Genocide at Szmalcówka. I.B.Tauris. σελ. 24. ISBN 978-0-85773-553-9. 
36. Hitler Youth, 1922–1945: An Illustrated History by Jean-Denis Lepage, σελ. 91
37. Native Realm: A Search for Self Definition by Czeslaw Milosz, σελ. 132
38. Richard J. Evans, In Hitler's Shadow (1999), pp. 59–60
39. Michael Burleigh, The Third Reich: A New History (2000), p. 512
40. «The Warsaw Ghetto: Himmler Orders the Destruction of the Warsaw Ghetto». 
41. Yits?a? Arad· Yisrael Gutman (1999). Documents on the Holocaust: Selected Sources on the Destruction of the Jews of Germany and Austria, Poland, and the Soviet Union. U of Nebraska Press. σελ. 292. ISBN 0-8032-1050-7. 
42. Σύμφωνα με τη ναζιστική πολιτική, οι Κροάτες θεωρούνταν περισσότερο «Γερμανοί παρά Σλάβοι». Αυτός ο ισχυρισμός υποστηρίχθηκε από τον φασίστα δικτάτορα της Κροατίας Άντε Πάβελιτς, ο οποίος διατήρησε την άποψη ότι οι Κροάτες ήταν απόγονοι των αρχαίων Γότθων μαζί με την άποψη ότι «τους επιβλήθηκε η πανσλαβική ιδέα ως κάτι τεχνητό».
    Rich, Norman (1974). Hitler's War Aims: the Establishment of the New Order, σ. 276–277. W. W. Norton & Company Inc., Νέα Υόρκη.
43. Norman Davies. Europe at War 1939–1945: No Simple Victory. Pp. 167, 209.