Πολύευκτος (θεατρικό έργο)

Πολύευκτος

Εικονογράφηση του μαρτυρίου του Αγίου Πολυεύκτου από το Μηνολόγιο του Βασιλείου Β΄ (περ. 1000)
Συγγραφέας	Πιέρ Κορνέιγ
Τίτλος	Polyeucte
Γλώσσα	Γαλλικά
Πολιτιστικό κίνημα	κλασικισμός
Μορφή	θεατρικό έργο
Χαρακτήρες	d:Q107189409, d:Q107185318 και d:Q107228149
δεδομένα (π • σ • ε )

Πολύευκτος (γαλλικός τίτλος: Polyeucte) είναι πεντάπρακτη έμμετρη τραγωδία του Γάλλου συγγραφέα Πιέρ Κορνέιγ. Ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 1642 και παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 1643. Βασίζεται στον βίο του μάρτυρα αγίου Πολύευκτου Μελιτηνής.^[1]

Το έργο διαδραματίζεται τον 3ο αιώνα μ.Χ. στην πόλη Μελιτηνή, τη σημερινή Μαλάτεια της Τουρκίας, που τότε ανήκε στο υποτελές στους Ρωμαίους βασίλειο της Αρμενίας, σε μια εποχή που οι Xριστιανοί διώκονταν εκεί υπό τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο Αρμένιος ευγενής Πολύευκτος ασπάζεται τον Χριστιανισμό, προς απόγνωση της συζύγου του Παυλίνας και του πεθερού του. Μετά τον μαρτυρικό του θάνατο, η σύζυγος και ο πατέρας της προσηλυτίζονται επίσης. Υπάρχει συγχρόνως μια ρομαντική δευτερεύουσα πλοκή που εγείρει το κορνελιανό δίλημμα μεταξύ τιμής και προσωπικών συναισθημάτων: ο Ρωμαίος Σεβήρος είναι ερωτευμένος με την Παυλίνα (που ανταποκρίνεται) και ελπίζει ότι θα γίνει δική του μετά τον θάνατο του Πολύευκτου, καθώς πριν πεθάνει, ο μάρτυρας του την εμπιστεύτηκε. Ωστόσο, αυτή επιλέγει το καθήκον και μένει πιστή στη μνήμη του συζύγου της. ^[2]

Ο Πολύευκτος είναι μία από τις τελευταίες γαλλικές κλασσικές τραγωδίες του 17ου αιώνα με θρησκευτικό θέμα — ο Κορνέιγ έγραψε επίσης την Θεοδώρα το 1645 και ο Ρακίνας έγραψε την Εσθήρ (1689) και την Αθαλία (1691), αλλά τα δύο τελευταία έργα δεν προορίζονταν για δημόσια παράσταση. Οι μεταγενέστεροι θεατρικοί συγγραφείς ασχολήθηκαν κυρίως με κοσμικά θέματα.

Το θέμα ενέπνευσε τον Μαρκ-Αντουάν Σαρπαντιέ που συνέθεσε ένα χορόδραμα γύρω στο 1679, τον Σαρλ Γκουνό που εμπνεύστηκε την ομώνυμη όπερα το 1878 και άλλους καλλιτέχνες.

Μία παράσταση όπερας παρουσιάσθηκε στο αρχαίο ρωμαϊκό θέατρο στην Καρχηδόνα της Τυνησίας το 1906, η πρώτη σύγχρονη παράσταση που έλαβε χώρα σ' αυτόν τον ιστορικό χώρο που λειτουργούσε ως θέατρο από περίπου το 150 μ.Χ. έως το 439 μ.Χ. και ανακαλύφθηκε το 1904.

Με τα θεατρικά έργα Ο Σιντ, Οράτιος και Κίννας, ο Πολύευκτος σχηματίζει την κλασική τετραλογία του Κορνέιγ.^[3]

Υπόθεση

Το έργο διαδραματίζεται τον 3ο αιώνα μ.Χ. στην πόλη Μελιτηνή, τη σημερινή Μαλάτεια της Τουρκίας, που τότε ανήκε στο υποτελές στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία βασίλειο της Αρμενίας.

Ο Αρμένιος ευγενής Πολύευκτος παντρεύτηκε την Παυλίνα, κόρη του κυβερνήτη της Αρμενίας, Φήλιξ. Η Παυλίνα, λίγο καιρό πριν στη Ρώμη, ήταν ερωτευμένη με τον Σεβήρο, αξιωματικό του αυτοκράτορα Δέκιου, αλλά ακολούθησε τον πατέρα της στη Μελιτηνή και δέχθηκε τον γάμο με τον Πολύευκτο χωρίς να τον αγαπά, αφού έμαθε ότι ο αγαπημένος της Σεβήρος σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης. Δεκαπέντε μέρες μετά το γάμο της, η Παυλίνα βλέπει ένα τρομακτικό όνειρο: βλέπει τον Σεβήρο να θριαμβεύει και τον Πολύευκτο να θανατώνεται στη μέση μιας συνέλευσης Χριστιανών.

Ο Φήλιξ λαμβάνει την εντολή να εκτελέσει τα διατάγματα διωγμού κατά των Χριστιανών. Ο Πολύευκτος εν τω μεταξύ έχει ασπαστεί τον Χριστιανισμό παρακινημένος από τον φίλο του Νέαρχο. Ο Σεβήρος, που η είδηση για τον θάνατό του ήταν λανθασμένη, φτάνει στην επαρχία, επιφορτισμένος με μια αυτοκρατορική αποστολή. Συναντά ξανά την Παυλίνα, της οποίας το γάμο δεν γνώριζε. Ο Πολύευκτος, αποφασισμένος να ομολογήσει δημόσια την πίστη του, σκίζει τα διατάγματα της δίωξης και συντρίβει τα ειδωλολατρικά είδωλα στο ναό. Ούτε οι απειλές του πεθερού του, ούτε τα δάκρυα και οι παρακλήσεις της συζύγου του, ούτε η μεσολάβηση του Σεβήρου, τίποτε δεν μπορεί να εκτρέψει τον Πολύευκτο από τη νέα πίστη του. ^[4]

Αποφασισμένος να μαρτυρήσει, εμπιστεύεται την Πωλίνα στον Σεβήρο, αλλά εκείνη, παρά τον έρωτά της προς αυτόν τον απορρίπτει, επιλέγει να παραμείνει πιστή στο καθήκον της, δηλαδή στον άντρα της και πείθει τον Σεβήρο να μεσολαβήσει στον κυβερνήτη-πατέρα της, που είναι αποφασισμένος να τιμωρήσει τον Πολύευκτο, να του δώσει χάρη.

Όμως ο Φήλιξ, πρόθυμος να ευχαριστήσει τον αυτοκράτορα, δεν ακούει τον Σεβήρο και καταδικάζει σε θάνατο τον γαμπρό του. Ένα θαύμα ακολουθεί τον θάνατο του Πολύευκτου, η Παυλίνα και ο Φήλιξ ασπάζονται τη χριστιανική πίστη. Ο Σεβήρος, μάρτυρας αυτής της μεταστροφής, αποφασίζει να τους γλιτώσει και υπόσχεται να αμβλύνει το μίσος του αυτοκράτορα προς τους Χριστιανούς.^[5]

Διασκευές

Το 1878, το έργο διασκευάστηκε σε όπερα από τον Σαρλ Γκουνό σε λιμπρέτο του Ζυλ Μπαρμπιέ. Η όπερα δεν γνώρισε επιτυχία και σπάνια παίζεται εκτός από μια σειρά από άριες. Άλλα έργα βασισμένα στον Πολύευκτο περιλαμβάνουν ένα χορόδραμα του Μαρκ-Αντουάν Σαρπαντιέ(1679), την όπερα Πολιούτο (1838) και τη διασκευή της στα γαλλικά σε λιμπρέτο του Εζέν Σκριμπ με τίτλο Οι Μάρτυρες του Γκαετάνο Ντονιτσέττι, μια ουβερτούρα του Πωλ Ντυκά (1891) και μια σύνθεση του Εντγκάρ Τινέλ (1878–1881).

Παραπομπές

1. . «britannica.com/topic/Polyeucte». 
2. . «skuola.net/letteratura-francese/corneille-polyeucte-resume-commentaire». 
3. . «protagon.gr/themata/Ο Ρισελιέ και ο Κορνέιγ». 
4. . «libretheatre.fr/polyeucte-de-pierre-corneille/». 
5. . «interlettre.com/polyeucte». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2022.