Ο Χοσέ Ραφαέλ Μονέο Βάλες (ισπανικά: José Rafael Moneo Vallés) (γενν. 9 Μαΐου 1937) είναι Ισπανόςαρχιτέκτονας. Κέρδισε το Βραβείο Πρίτσκερ για την αρχιτεκτονική το 1996, το Βασιλικό Χρυσό Μετάλλιο RIBA το 2003 και το Χρυσό Λέοντα της Μπιενάλε της Βενετίας το 2021.[14]
Γεννημένος στην Τουντέλα της Ισπανίας, ο Μονέο σπούδασε στο ΕΤΣΑΜ (ETSAM) στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης (UPM) από το οποίο έλαβε το πτυχίο του αρχιτέκτονα το 1961. Από το Μουσείο Τέχνης Ντέιβις στο Κολλέγιο Ουέλσλεϊ στη Μασαχουσέτη και το Όντρεϊ Τζόουνς Μπεκ (επέκταση του Μουσείου Καλών Τεχνών, Χιούστον). Ο Μονέο σχεδίασε επίσης το Κέντρο Τσέις, ένα νέο κτήριο για τη Σχολή Σχεδίου Ρόουντ Άιλαντ. Τον Δεκέμβριο του 2010, άνοιξε για πρώτη φορά το Νόουρθεστ Κόρνερ Μπίλντινγκ (Northwest Corner Building) (πρώην Διατμηματικό Κτήριο Επιστημών) στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια στη Νέα Υόρκη. Το πιο πρόσφατο έργο του Μονέο είναι το Περέτσμαν-Σκούλι Χολ και το Πρίνσετον Νευροσάιενς Ινστιτούτ, το οποίο στεγάζει τα τμήματα ψυχολογίας και νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και άνοιξε τον Δεκέμβριο του 2013.
Το 2012, του απονεμήθηκε το 2012 Βραβείο Πρίγκιπας της Αστούριας για τις Τέχνες. Σύμφωνα με την κριτική επιτροπή, ο Μονέο είναι «ένας Ισπανός αρχιτέκτονας παγκόσμιας εμβέλειας του οποίου το έργο εμπλουτίζει τους αστικούς χώρους με μια αρχιτεκτονική που είναι γαλήνια και σχολαστική. Καταξιωμένος δεξιοτέχνης τόσο στον ακαδημαϊκό όσο και στον επαγγελματικό τομέα, ο Μονέο αφήνει το δικό του στίγμα σε κάθε δημιουργία του, συνδυάζοντας ταυτόχρονα την αισθητική με τη λειτουργικότητα, ειδικά στους ευάερους εσωτερικούς χώρους που λειτουργούν ως άψογοι χώροι για σπουδαία έργα πολιτισμού και πνεύματος».[15]
Η δουλειά του έχει παρουσιαστεί σε πολλές διεθνείς εκθέσεις όπως το «Ραφαέλ Μονέο. Ένας θεωρητικός προβληματισμός από το επάγγελμα» του οποίου επιμελητής ήταν ο μαθητής του, Φρανσίσκο Γκονζάλες ντε Κανάλες.[16]