Σένετ

Ζωγραφική απεικόνιση της Νεφερτάρι (1295 – 1255 π.Χ.), συζύγου του Βασιλιά Ραμσή ΙΙ, από τον ταφικό της θάλαμο (QV66). Εδώ η Νεφερτάρι ασχολείται με κάποιο επιτραπέζιο παιχνίδι που μοιάζει με Σένετ.

Το σένετ (ή σένατ[1]) είναι ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που κατάγεται από την αρχαία Αίγυπτο. Οι πρωτότυποι κανόνες του παιχνιδιού αποτελούν ένα ζήτημα γύρω από το οποίο γίνονται πολλές εικασίες. Το παλαιότερο ιερογλυφικό σύμβολο που μοιάζει με το παιχνίδι Σένετ χρονολογείται γύρω στο 3100 π.Χ.[2] Η πλήρης ονομασία του παιχνιδιού στα αιγυπτιακά έχει θεωρηθεί ότι είναι "zn.t n.t ḥˁb", που σημαίνει “δίοδος, ταξίδι, πύλη”.[3]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παιχνίδι Σένετ με επιγραφή από επιχρυσωμένη βαφή που αναφέρει τον Aμενχοτέπ III (περ. 1390 - 1353 π.Χ.).

Το Σένετ είναι ένα από τα αρχαιότερα γνωστά επιτραπέζια παιχνίδια. Στην Αίγυπτο, σε ταφές της 1ης Δυναστείας, έχουν βρεθεί αποσπασματικά σωζόμενες “βάσεις” που μπορούν να ταυτιστούν με Σένετ[2] (περ. 3100 π.Χ.). Ένα ιερογλυφικό σημείο που μοιάζει με βάση παιχνιδιού Σένετ εμφανίζεται στον τάφο του Mερκνερά (Merknera, 3300 – 2700 π.Χ.).[4] Η πρώτη σαφής και αδιαμφισβήτητη ζωγραφική απεικόνιση αυτού του αρχαίου παιχνιδιού εντοπίζεται σε τάφο της 3ης Δυναστείας, ο οποίος ανήκει στον Χέσυ-Ρε (περ. 2686 – 2613 π.Χ.). Άνθρωποι απεικονίζονται να παίζουν Σένετ σε μία ζωγραφική παράσταση στον τάφο του (ή της;) Rashepes, όπως επίσης και σε άλλους τάφους της 5ης και της 6ης Δυναστείας (περ. 2500 π.Χ.).[5] Τα παλαιότερα άθικτα "κιβώτια" (βάσεις) Σένετ χρονολογούνται στο Μέσο Βασίλειο, αλλά διάφορες ζωγραφικές διακοσμήσεις που σώζονται σε μνημεία της 5ης και της 6ης Δυναστείας, μπορούν να χρονολογηθούν νωρίτερα, δηλαδή στην περίοδο του Παλαιού Βασιλείου.[3]

Στο Νέο Βασίλειο της Αιγύπτου (1550 – 1077 π.Χ.) – εάν όχι νωρίτερα – υπήρχε η αντίληψη ότι το Σένετ αντιπροσωπεύει το ταξίδι του "κα" στη μεταθανάτια ζωή. Ο συσχετισμός αυτός πραγματοποιήθηκε στο λεγόμενο "Κείμενο του Μεγάλου Παιχνιδιού", το οποίο εμφανίζεται σε διάφορους παπύρους. Η σύνδεση του παιχνιδιού με το "κα" έγινε επίσης για το λόγο ότι τα ίδια τα παιχνίδια Σένετ φέρουν επάνω τους σύμβολα τα οποία σχετίζονται με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των αρχαίων Αιγυπτίων. Το παιχνίδι Σένετ αναφέρεται επίσης στο κεφάλαιο XVII του Βιβλίου των Νεκρών.[6]

Πιόνια Σένετ από φαγεντιανή, που προέρχονται από τα ταφικό θάλαμο του Neferkhawet.

Το Σένετ υπήρξε ένα δημοφιλές παιχνίδι και στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή, εκτός Αιγύπτου, και είναι πιθανό ότι οι εμπορικές σχέσεις που είχαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι με τους γειτονικούς τους πολιτισμούς να συνέβαλαν στη διάδοση του παιχνιδιού στις περιοχές αυτές.[7] Παιχνίδια Σένετ έχουν βρεθεί στην περιοχή της Συροπαλαιστίνης, σε θέσεις όπως το Arad[8] και η Βύβλος, καθώς και στον ελλαδικό χώρο στην Κύπρο[9]. Στην Κύπρο έχουν σωθεί πολλά παιχνίδια Σένετ κατασκευασμένα, σύμφωνα με το τοπικό έθιμο, από λίθο, τα οποία φαίνεται ότι είναι περισσότερα στον αριθμό από αυτά που βρέθηκαν στην Αίγυπτο.[10]

Περιγραφή εξοπλισμού του Σένετ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη βάση του παιχνιδιού Σένετ υπήρχε ένα πλέγμα τριάντα τετραγώνων διευθετημένα ανά δέκα σε τρεις παράλληλες σειρές. Σε κάθε Σένετ χρησιμοποιούνταν δύο ομάδες πιονιών (με τουλάχιστον πέντε πιόνια η καθεμιά τους). Παρόλο που οι λεπτομέρειες των κανόνων του πρωτότυπου παιχνιδιού αποτελούν αντικείμενο εικασιών, οι μελετητές της ιστορίας του Σένετ, Timothy Kendall και R. C. Bell, δημιούργησαν δικές τους αναπαραστάσεις του παιχνιδιού.[11] Οι ανακατασκευές του Σένετ βασίζονται σε κανόνες του παιχνιδιού που είναι γνωστοί μέσα από μικρά αποσπάσματα γραπτών πηγών τα οποία καλύπτουν χρονικά μία περίοδο μεγαλύτερη των χιλίων ετών. Στη διάρκεια μίας χιλιετίας οι κανόνες του παιχνιδιού πιθανώς να έχουν αλλάξει και συνεπώς είναι μάλλον απίθανο αυτοί οι κανόνες (στους οποίους βασίζονται οι σύγχρονες αναπαραστάσεις του Σένετ) να αντικατοπτρίζουν το πραγματικό, γνήσιο αρχαίο αιγυπτιακό παιχνίδι Σένετ.[7] Οι κανόνες αυτοί, όπως παρουσιάζονται στις αναπαραστάσεις των επιστημόνων που ασχολούνται με την ιστορία του Σένετ, έχουν σήμερα υιοθετηθεί από εμπόρους παιχνιδιών που κατασκευάζουν τα σύγχρονα παιχνίδια Σένετ.

Ένα από τα πέντε Βασιλικά Επιτραπέζια Παιχνίδια της Ουρ (περ. 2500 π.Χ.) τα οποία βρέθηκαν από τον Λέοναρντ Γούλεϊ, στο Βασιλικό Νεκροταφείο της Ουρ.

Στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης στη Δανία, σε μία παρουσίαση των επιστημονικών μελετών που έχουν πραγματοποιηθεί για τα επιτραπέζια παιχνίδια (Board Games Studies Colloquium XX), o Espen Aarseth έθεσε το ερώτημα εάν το αρχαίο αιγυπτιακό παιχνίδι Σένετ υπάρχει ακόμα, δεδομένου ότι οι γνήσιοι κανόνες του είναι άγνωστοι.[12] Ο Alexander de Voogt του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας απάντησε στο θέμα αυτό τονίζοντας ότι τα παιχνίδια δεν είχαν σταθερούς κανόνες, αλλά, αντιθέτως, οι κανόνες ποίκιλαν από τόπο σε τόπο και με το πέρασμα του χρόνου. Πέραν τούτου, ακόμη και σήμερα, πολλοί άνθρωποι που παίζουν κάποιο παιχνίδι, δεν ακολουθούν (ή μερικές φορές ούτε καν γνωρίζουν) τους "επίσημους κανόνες" του παιχνιδιού.

Ο ιστορικός των παιχνιδιών Eddie Duggan (Πανεπιστήμιο του Suffolk), κατά τη διδασκαλία του μαθήματος το οποίο αναφέρεται στα αρχαία παιχνίδια, παρουσιάζει περιληπτικά την ιδεολογία που συνδεόταν με το αρχαίο αιγυπτιακό παιχνίδι Σένετ (κάνοντας παράλληλα μία επισκόπηση του λεγόμενου "Βασιλικού Παιχνιδιού της Ουρ"), ενώ παραθέτει επίσης τη δική του άποψη σχετικά με το ποιοι ήταν οι πιθανοί κανόνες του παιχνιδιού Σένετ.[13]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Μέχεν, ένα ακόμη αρχαίο αιγυπτιακό επιτραπέζιο παιχνίδι
  • Παιχνίδια στην Αρχαία Ελλάδα: Κουδουνίστρα, Τυφλόμυγα, Μπάλα, Μπίλιες, Πεντόβολα, Σβούρα και άλλα.
  • Patolli, ένα παιχνίδι των Προκολομβιανών πολιτισμών της Κεντρικής Αμερικής.
  • Tâb, ένα παιχνίδι της Μέσης Ανατολής, που μερικές φορές συγχέεται με το αιγυπτιακό Σένετ.

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Christ, Walter; Anne-Elizabeth Dunn-Vaturi; Alex de Voogt (2016). Ancient Egyptians at Play; Board Games Borders. New York, NY: Bloomsburry. pp. 41-80. ISBN 978-1-4742-2117-7.
  • Kendall, Timothy (1978). Passing Through the Netherworld: The meaning and play of Senet, an ancient Egyptian funerary game. Belmont, Massachusetts: Kirk Game Company.
  • Piccione, Peter A. (2007). Finkel, Irving L. (ed.). Ancient Board Games in perspective. London: British Museum Press. pp. 54-63. ISBN 978-0-714-11153-7

Περισσότερη μελέτη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Bell, R. C. (1979) [1st Pub. 1960, Oxford University Press, London]. Board and Table Games From Many Civilizations. I (Revised ed.). Dover Publications Inc. pp. 26–28. ISBN 978-0-671-06030-5.
  • Bell, R. C. (1983). "Senat". The Boardgame Book. Exeter Books. pp. 82–83. ISBN 978-0-671-06030-5.
  • Falkener, Edward (1961) [1892]. "§V. The Game of Senat". Games Ancient and Oriental and How to Play Them. Dover Publications Inc. pp. 63–82. ISBN 978-0-486-20739-1.
  • Grunfeld, Frederic V. (1975). "Senat". Games of the World. Holt, Rinehart and Winston. pp. 53–55. ISBN 978-0-03-015261-0.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Astral Castle. A History of Board Games». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2003. CS1 maint: Unfit url (link)
  2. ↑ 2,0 2,1 In Search of the Meaning of Senet at the Wayback Machine by Peter A. Piccione
  3. ↑ 3,0 3,1 Piccione, Peter (1990). The Historical Development of the Game of Senet and its Significance for Ancient Egyptian Religion. Chicago: Unpublished PhD Dissertation, University of Chicago. 
  4. ↑ Pivotto, Carlos; et al. "Detection of Negotiation Profile and Guidance to more Collaborative Approaches through Negotiation Games" (PDF).
  5. ↑ Metha Melissa Wijoyono; Alvin Raditya (10 July 2014). "Perancangan Permainan Media Edukasi Sebagai Pembelajaran Cara Melindungi Diri Dalam Menghadapi Bencana Alam Bagi Anak Usia 7–12 Tahun". Jurnal DKV Adiwarna (in Indonesian). 1 (4): 12.
  6. ↑ "Egyptian Symbols: Senet Αρχειοθετήθηκε 2020-07-14 στο Wayback Machine.".
  7. ↑ 7,0 7,1 Crist, Walter; et al. (2016). "Facilitating Interaction: Board Games as Social Lubricants in the Ancient Near East". Oxford Journal of Archaeology. 35 (2): 179–196. doi:10.1111/ojoa.12084.
  8. ↑ Sebbane, Michael (2001). "Board Games from Canaan in the Early and Intermediate Bronze Ages and the Origin of the Egyptian Senet Game". Tel Aviv. 28 (2): 213–30. doi:10.1179/tav.2001.2001.2.213.
  9. ↑ Swiny, Stuart (1986). The Kent State Expedition to Episkopi-Phaneromeni. Nicosia: Paul Astroms Forlag.
  10. ↑ Crist, Walter; et al. (2016). Ancient Egyptians at Play: Board Games across Borders. Bloomsbury. ISBN 978-1-4742-2117-7.
  11. ↑ Soubeyrand, Catherine. "The Game of Senet".
  12. ↑ Aarseth, E. (2017) "Does Senet Still Exist? The Ontology of a Game without Rules". Presentation to XX Board Game Studies Colloquium: Models, Metaphors, Meanings. University of Copenhagen. May 17–20 2017 Αρχειοθετήθηκε 2018-05-03 στο Wayback Machine..
  13. ↑ Duggan. E. (2015) Ancient Board Games 1. The Royal Game of Ur and Senet (Revision C, 2015).