Οι σταθμοί αριθμών είναι ραδιοφωνικοί σταθμοί άγνωστης προέλευσης, που εκπέμπουν στα βραχέα κύματα. Σε γενικές γραμμές, μεταδίδουν φωνές που διαβάζουν λίστες με αριθμούς, λέξεις ή γράμματα (μερικές φορές χρησιμοποιώντας κάποιο φωνητικό αλφάβητο).
Οι φωνές που ακούγονται στους σταθμούς αυτούς είναι συχνά τεχνητές (συντιθέμενες σε ηλεκτρονικό υπολογιστή). Οι σταθμοί εκπέμπουν σε πολλές γλώσσες, και οι φωνές είναι συνήθως γυναικείες, αν και μερικές φορές χρησιμοποιούνται και φωνές αντρών ή και παιδιών.
Υπάρχουν ενδείξεις που υποστηρίζουν τη διαδεδομένη άποψη ότι οι εκπομπές αυτές χρησιμοποιούνται για να σταλούν μηνύματα σε κατασκόπους. Καμία κυβέρνηση δεν έχει επίσημα παραδεχτεί κάτι τέτοιο, όμως σε μια περίπτωση, το 1998, η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών άσκησε επίσημα δίωξη εναντίον Κουβανών για κατασκοπία με βάση τον ισχυρισμό ότι έπαιρναν κρυπτογραφημένες οδηγίες από έναν τέτοιο σταθμό.[1]
Οι σταθμοί αριθμών εμφανίζονται και εξαφανίζονται με την πάροδο του χρόνου (αν και ορισμένοι έχουν ιστορία δεκαετιών), και η δραστηριότητά τους, αν και έχει μειωθεί ελαφρά από τις αρχές της δεκαετίας του '90, συνεχίζεται παρά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Κάποιοι από τους σταθμούς ακολουθούν αυστηρό πρόγραμμα εκπομπών, ενώ άλλοι εκπέμπουν φαινομενικά τυχαία. Οι εκφωνητές μπορεί να διαβάζουν αριθμούς, γράμματα, λέξεις, μελωδίες ή κώδικα Μορς. Η φωνή που μεταδίδει τις πληροφορίες μπορεί να προέρχεται από κάποιον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή να είναι αυθεντική. Η ιδιομορφία και το απόκοσμο των μεταδόσεων, όπου μια φωνή αναγγέλλει αριθμούς, μερικές φορές επί ώρες, αλλά και το πολύ χαρακτηριστικό στυλ ορισμένων σταθμών έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον πολλών ακροατών των βραχέων, που έχουν δώσει χαρακτηριστικά ονόματα στους σταθμούς. Έχουν επίσης δημιουργηθεί και ορισμένες κοινότητες που παρακολουθούν τις εκπομπές τους.
Οι σταθμοί δεν μεταδίδουν τίποτα που να επιτρέπει τον καθορισμό της εθνικότητας -εκτός ίσως από τη γλώσσα στην οποία μεταδίδονται τα μηνύματα- τον τόπο και εξοπλισμό εκπομπής, τους ιδιοκτήτες του σταθμού, την ταυτότητα των εκφωνητών ή σε ποιον απευθύνεται η μετάδοση. Οι μεταδόσεις αποτελούνται αποκλειστικά από κάποιον χαρακτηριστικό ήχο που επιτρέπει την αναγνώριση του σταθμού, τον οποίο ακολουθούν ατέλειωτες λίστες αριθμών ή γραμμάτων.
Οι μεταδόσεις ξεκινούν συνήθως στις ολόκληρες ή μισές ώρες. Ο πρόλογος ή εισαγωγή της μετάδοσης είναι κάποιο αναγνωριστικό, είτε του σταθμού ή/και του παραλήπτη. Το αναγνωριστικό μπορεί να είναι κάποιος κωδικός αποτελούμενος από αριθμούς ή γράμματα φωνητικού αλφαβήτου (π.χ. "Charlie India Oscar", "250 250 250"), χαρακτηριστικές φράσεις (π.χ. "¡Atención!", "1234567890") και μερικές φορές μουσική ή ηλεκτρονικοί ήχοι, παιγμένοι συνήθως σε συνθεσάιζερ ή γκλόκενσπιελ. Κάποιες φορές, όπως στην περίπτωση των Ισραηλινών φωνητικών σταθμών, η εισαγωγή μπορεί να δείχνει και τη φύση ή την προτεραιότητα του μηνύματος που ακολουθεί (π.χ. ο κωδικός "Charlie India Oscar-2", δείχνει ότι δεν υπάρχει κάποιο μήνυμα προς μετάδοση). Η εισαγωγή συνήθως επαναλαμβάνεται για κάποιο διάστημα πριν αρχίσει το κυρίως μήνυμα.
Ακολουθεί συνήθως μια ανακοίνωση του πλήθους των ομάδων αριθμών, και η εκπομπή συνεχίζεται με την εκφώνησή τους. Οι ομάδες των αριθμών αποτελούνται συνήθως από τέσσερα ή πέντε ψηφία ή φωνητικά γράμματα. Οι ομάδες επαναλαμβάνονται, είτε η κάθε μια ξεχωριστά είτε ως σύνολο. Μερικοί σταθμοί στέλνουν περισσότερα από ένα μηνύματα κατά τη διάρκεια μιας μετάδοσης. Σε αυτή την περίπτωση επαναλαμβάνεται μερικά ή εν όλω η παραπάνω διαδικασία, με διαφορετικό κάθε φορά περιεχόμενο.
Όταν τελειώσει το μήνυμα, ο σταθμός κλείνει τη μετάδοση με κάποιο χαρακτηριστικό τρόπο. Συνήθως με κάποια μορφή της λέξης "τέλος" στη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο σταθμός, ή ξανά με μουσική ή κάποιο χαρακτηριστικό ήχο. Στη συνέχεια το σήμα χάνεται, μέχρι την επόμενη μετάδοση.
Σύμφωνα με τις σημειώσεις του Conet Project, ενός CD με τέτοιες μεταδόσεις που κυκλοφόρησε το 1997,[2] οι σταθμοί αριθμών είναι γνωστοί από την εποχή μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν αυτό αληθεύει, οι σταθμοί αριθμών υπήρξαν από τις πρώτες ραδιοφωνικές μεταδόσεις.
Εδώ και χρόνια κυκλοφορεί η υπόθεση, που επιβεβαιώθηκε το 1998 επίσημα με την απαγγελία κατηγοριών από ομοσπονδιακό δικαστήριο των ΗΠΑ, ότι οι μεταδόσεις αυτές αποτελούν μια απλή και ασφαλή μέθοδο για την αποστολή μηνυμάτων από κυβερνητικές υπηρεσίες προς κατασκόπους που δρουν υπό κάλυψη σε τρίτες χώρες. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, τα μηνύματα αποκωδικοποιούνται με ένα σημειωματάριο μιας χρήσης, κάτι που κάνει αδύνατη την αποκρυπτογράφηση από τον εχθρό (η μέθοδος σημειωματάριου, όταν εφαρμόζεται σωστά, είναι αποδεδειγμένα απρόσβλητη από κάθε προσπάθεια αποκρυπτογράφησης). Αυτή την εκδοχή τονίζει και το γεγονός ότι ορισμένοι σταθμοί άλλαξαν το πρόγραμμά τους ή μετέδωσαν ειδικές, μη προγραμματισμένες εκπομπές κατά τη διάρκεια εξαιρετικών πολιτικών γεγονότων. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια του αποτυχημένου Σοβιετικού πραξικοπήματος του 1991, ένας σταθμός μετέδιδε τον αριθμό "πέντε" όλο το εικοσιτετράωρο. Ο Τσεχοσλοβάκικος σταθμός OLX χάθηκε από τα βραχέα με την πτώση του καθεστώτος στη χώρα το 1989, για να επανεμφανιστεί λίγο αργότερα και μέχρι το 1996 περίπου.
Μια άλλη υπόθεση είναι ότι κάποιοι από τους σταθμούς έχουν σχέση με λαθρεμπόριο ναρκωτικών. Αντίθετα με τους κρατικούς, οι σταθμοί των λαθρεμπόρων θα έπρεπε να είναι χαμηλής ισχύος και να εκπέμπουν σε μη κανονικά χρονικά διαστήματα, προκειμένου να διαφεύγουν τον εντοπισμό. Όμως, οι σταθμοί αριθμών μεταδίδουν πληροφορία εδώ και δεκαετίες, ορισμένοι σε συγκεκριμένες και σταθερές συχνότητες και ώρες, και έτσι προκύπτει το συμπέρασμα ότι ανήκουν σε κυβερνητικές υπηρεσίες.
Αν και καμία ραδιοφωνική υπηρεσία ή κυβέρνηση δεν έχει επίσημα παραδεχτεί ότι λειτουργεί τέτοιους σταθμούς, υπάρχουν αναφορές για ένα άρθρο του 1998 της Daily Telegraph, όπου ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Εμπορίου της Αγγλίας δηλώνει πως "αυτοί [οι σταθμοί] είναι αυτό που υποθέτετε ότι είναι. Οι άνθρωποι δεν θα πρέπει να τους θεωρούν κάτι μυστηριώδες. Δεν είναι, θα λέγαμε, για δημόσια κατανάλωση."[3]
Στους σταθμούς έχουν δοθεί διάφορα ονόματα από τους ραδιοερασιτέχνες που παρακολουθούν τις μεταδόσεις τους. Ο σταθμός Lincolnshire Poacher, που πιστεύεται ότι ανήκει στη βρετανική μυστική υπηρεσία MI6, έχει πάρει το όνομά του από το ομώνυμο αγγλικό παραδοσιακό τραγούδι, τα δυο μέτρα του οποίου παίζονται πριν από κάθε μετάδοση. Magnetic Fields είναι το όνομα του σταθμού που παίζει κάποια μέτρα από το ομώνυμο τραγούδι του Ζαν-Μισέλ Ζαρ κατά την έναρξη. CIA Cynthia είναι το όνομα ενός σταθμού της CIA που μεταδίδει γυναικεία φωνή, Bulgarian Betty ο αντίστοιχος Βουλγάρικος σταθμός, ενώ ο σταθμός Atención ξεκινά τις μεταδόσεις του με τη συγκεκριμένη ισπανική φράση. The Buzzer είναι το όνομα ενός ρωσικού σταθμού που εδώ και πολλά χρόνια μεταδίδει όλο το εικοσιτετράωρο μόνο έναν περιοδικό βόμβο.
Παρά τις πρακτικές δυσκολίες, κάποια σφάλματα στις μεταδόσεις, εφαρμογή τριγωνισμού στα σήματα και ορισμένες ειδικές γνώσεις για τη διάδοση των βραχέων κυμάτων, έχουν οδηγήσει ορισμένους ερευνητές στον καθορισμό του τόπου εκπομπής ορισμένων σταθμών. Για παράδειγμα, η μετάδοση του σήματος του Ράδιο Αβάνα μέσα από τη συχνότητα του σταθμού Atención (είτε λόγω λάθους είτε λόγω σύμπτωσης) οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ο σταθμός εκπέμπει από την Κούβα, κάτι που επιβεβαίωσε επίσημα το 2001 η αμερικανική κυβέρνηση. Ακόμα, το περιοδικό Popular Communications περιέγραψε, στις αρχές της δεκαετίας του '90, τις προσπάθειες ραδιοερασιτεχνών που με τη χρήση ραδιογωνιόμετρων εντόπισαν τις εγκαταστάσεις μετάδοσης σταθμών αριθμών στη Φλόριντα και το Γουάρενγκτον της Βιρτζίνια.[4] Οι κεραίες μετάδοσης βρίσκονταν μέσα σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Ο σταθμός Lincolnshire Poacher κατά πάσα πιθανότητα εκπέμπει από τη βρετανική βάση Ακρωτηρίου στην Κύπρο.
Κατά τις μεταδόσεις ορισμένων σταθμών ακούγεται κάποιος τόνος στο βάθος. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ενδεχομένως η φωνή να βοηθά στον καλύτερο εντοπισμό της συχνότητας και το κωδικοποιημένο μήνυμα να στέλνεται μέσω της διαμόρφωσης των τόνων, ενδεχομένως με τη μορφή ριπών δεδομένων. Η φασματική ανάλυση του σήματος ορισμένων σταθμών αποκάλυψε την παρουσία ριπών δεδομένων, υπο-φέροντα διαμορφωμένα για ραδιοτηλέτυπο, διαμόρφωση μετατόπισης φάσης και άλλες ασυνήθιστες μεθόδους διαμόρφωσης μετάδοσης.[5] Τα υποφέροντα ραδιοτηλέτυπου υπήρχαν επίσης και σε ορισμένες εμπορικές μεταδόσεις από τις ΗΠΑ κατά τον Ψυχρό Πόλεμο.[6] Η ταυτόχρονη ύπαρξη τέτοιων πολύπλοκων διαμορφώσεων μαζί με την απαγγελία αριθμών, σημαίνει ότι οι μεταδόσεις καλύπτουν τις ανάγκες περισσότερων από μια επιχειρήσεων πληροφοριών.
Για τους κατασκόπους, οι "πρωτόγονες" φωνητικές μεταδόσεις ακολουθιών αριθμών συνεχίζουν να παρουσιάζουν πλεονεκτήματα ακόμα και τον 21ο αιώνα. Ο εξοπλισμός υψηλής τεχνολογίας για τη λήψη δεδομένων είναι σχετικά δύσκολο να αποκτηθεί, και η κατοχή του θα μπορούσε να προδώσει την ιδιότητα του ιδιοκτήτη. Αντίθετα, για να ληφθούν και να αποκρυπτογραφηθούν τα μηνύματα ενός σταθμού αριθμών το μόνο που χρειάζεται είναι ένα συνηθισμένο, φορητό ραδιόφωνο με δυνατότητα λήψης στα βραχέα, και ο κώδικας σημειωματαρίου που μπορεί πολύ εύκολα να καταστραφεί μετά την αποκωδικοποίηση (λέγεται ότι οι κώδικες των σοβιετικών πρακτόρων ήταν φτιαγμένοι από βρώσιμο υλικό) ή να παρουσιαστεί σαν μια απλή λίστα αριθμών χωρίς νόημα.
Παρά το γεγονός ότι τη μετάδοση μπορεί να ακούσει ο οποιοσδήποτε, δεν υπάρχει κανείς τρόπος το μήνυμα να αποκωδικοποιηθεί από κάποιον τρίτο, εκτός αν κατέχει τον κώδικα ή ο κώδικας χρησιμοποιηθεί αυτούσιος πάνω από μια φορά. Επίσης, είναι αδύνατο από τη ραδιοφωνική μετάδοση να αποκαλυφθεί ποιος είναι ο παραλήπτης του μηνύματος (αλλά και ο αποστολέας, τουλάχιστον συγκεκριμένα), κάτι που δεν συμβαίνει, για παράδειγμα, με τα email και τις υπόλοιπες συνηθισμένες μορφές επικοινωνίας. Οι ασυνήθιστες φωνές (γυναικών και μερικές φορές παιδιών, με χαρακτηριστικά παραδείγματα το σταθμό Babbler, στις μεταδόσεις του οποίου οι αριθμοί τραγουδιούνται αντί να απαγγέλλονται, και το σταθμό Sexy lady, όπου οι αριθμοί εκφέρονται από μια γυναικεία φωνή σε ύφος που θυμίζει σεξουαλική διέγερση) υποτίθεται (χωρίς να υπάρχουν αποδείξεις) ότι χρησιμοποιούνται προκειμένου η ακρόαση να μην τραβάει άμεσα την προσοχή τρίτων.
Ο Κουβανέζικος σταθμός Atención έγινε ο πρώτος σταθμός αριθμών παγκοσμίως που κατηγορήθηκε επίσημα και δημόσια ότι μετέδιδε πληροφορίες σε κατασκόπους. Η κατηγορία έπαιξε κεντρικό ρόλο στη δίκη που ακολούθησε τη σύλληψη των πρακτόρων του δικτύου Wasp (που είναι γνωστοί και σαν The Cuban Five) το 1998 στο Μαϊάμι των ΗΠΑ. Οι εισαγγελείς ισχυρίστηκαν ότι οι κατηγορούμενοι έγραφαν τους αριθμούς που μεταδίδονταν από το συγκεκριμένο σταθμό, τον οποίο άκουγαν χρησιμοποιώντας ένα φορητό ραδιόφωνο, και μετά περνούσαν τους αριθμούς σε ένα laptop για να αποκωδικοποιηθεί το μήνυμα με τις οδηγίες. Πράκτορες του FBI κατέθεσαν ότι η υπηρεσία είχε διαρρήξει το διαμέρισμα ενός από τους πράκτορες το 1995, αντιγράφοντας το πρόγραμμα που χρησιμοποιούνταν για την αποκρυπτογράφηση των μηνυμάτων. Το χρησιμοποίησαν για να αποκωδικοποιήσουν μηνύματα του Atención, τρία από τα οποία παρουσιάστηκαν σαν παραδείγματα στο δικαστήριο:
Με ρυθμό ενός αριθμού ανά χαρακτήρα ανά δευτερόλεπτο, κάθε ένα από τα μηνύματα μεταδίδεται σε χρόνο περίπου ενός λεπτού.
Η ίδια κατηγορία διατυπώθηκε και εναντίον της Άνα Μόντες, υπαλλήλου της Υπηρεσίας Πληροφοριών Άμυνας (Defense Intelligence Agency) των ΗΠΑ, όταν συνελήφθη και καταδικάστηκε με την κατηγορία της κατασκοπείας προς όφελος της Κούβας το 2002. Υποτίθεται ότι η Μόντες έπαιρνε οδηγίες από τον ισπανόφωνο σταθμό V2.
Λόγω της απόκοσμης και σουρεαλιστικής υφής των μεταδόσεων, οι εκπομπές των σταθμών αριθμών εκτός από το ενδιαφέρον των ακροατών των βραχεών έχουν τραβήξει και το ενδιαφέρον καλλιτεχνών, κυρίως μουσικών. Έτσι, αποσπάσματα από εκπομπές σταθμών αριθμών έχουν εμφανιστεί σε άλμπουμ συγκροτημάτων όπως οι Porcupine Tree, οι Stereolab, οι Pere Ubu και άλλοι. Παρόμοια ηχητικά αποσπάσματα έχουν ενσωματωθεί και σε ταινίες, όπως -ενδεικτικά- στην ταινία Ορφέας του Ζαν Κοκτώ και Vanilla Sky του Κάμερον Κρόου ή ακόμα και στην μελωδία επικοινωνίας και φιλίας στην επαφή τρίτου τύπου.