Συνθετικό κρέας

Η ομιλία The Meat Revolution στο World Economic Forum του Μαρκ Ποστ, του Πανεπιστημίου του Μάαστριχτ

Κρέας κυτταροκαλλιέργειας (γνωστό και ως συνθετικό κρέας, κρέας από καλλιέργεια, καθαρό κρέας ή in vitro κρέας) είναι κρέας που παράγεται από καλλιέργειες ζωικών κυττάρων και δεν προϋποθέτει σφαγή ζώων.[1] Είναι ένα είδος κυτταρικής αγροκαλλιέργειας.

Στην παραγωγή συνθετικού κρέατος αξιοποιούνται πολλές από τις τεχνικές μηχανικής των ιστών της αναγεννητικής ιατρικής.[2] Η έννοια του συνθετικού κρέατος κατέστη δημοφιλής από τον Τζέισον Μάθενι στις αρχές του 2000 μετά από τη συμμετοχή του στη συγγραφή ενός επιδραστικού δοκιμίου[3] για την καλλιέργεια κρεάτων και την ίδρυση της New Harvest, του πρώτου μη κερδοσκοπικού οργανισμού αφιερωμένου στη στήριξη της έρευνας σχετικά με τη σύνθεση κρέατος.[4]

Το 2013, ο Μαρκ Ποστ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ ήταν ο πρώτος που επικύρωσε την ορθότητα της ιδέας παρασκευάζοντας το πρώτο μπιφτέκι με εργαστηριακές μεθόδους. Έκτοτε έχουν παρουσιαστεί αρκετές πρωτότυπες ιδέες για τη σύνθεση κρέατος οι οποίες, ωστόσο, δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς ώστε να εισαχθούν τα προϊόντα τους στην αγορά ως εμπορεύσιμα και έτοιμα για κατανάλωση είδη.[5] Επίσης, δεν είναι βέβαιο ότι το καταναλωτικό κοινό θα αποδεχόταν κρέας από κυτταροκαλλιέργεια.[6]

Ονοματολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Για την περιγραφή του προϊόντος έχουν χρησιμοποιηθεί οι όροι κρέας κυτταροκαλλιέργειας, συνθετικό κρέας, in vitro κρέας και κρέας εργαστηρίου. Το καθαρό κρέας είναι ένας εναλλακτικός όρος που έχει χρησιμοποιηθεί από δημοσιογράφους, οργανισμούς και υποστηρικτές της τεχνολογίας. Το Good Food Institute[7] υποστήριξε για μία περίοδο αυτόν τον όρο, αλλά πλέον δηλώνει ότι το προϊόν περιγράφεται καλύτερα με τον όρο "καλλιεργημένο κρέας". Αξίζει ωστόσο να τονιστεί ότι η βιομηχανία είναι πολύ νέα, και με δεδομένες τόσο την εξελισσόμενη έρευνα στο αντικείμενο, αλλά και την ύπαρξη "υβριδικών" προϊόντων (που αποτελούνται μερικώς από κύτταρα καλλιέργειας και μερικώς από υποκατάστα φυτικής προέλευσης), δεν είναι ξεκάθαρο το ποιος όρος θα επικρατήσει τελικά όταν τα σχετικά προϊόντα θα αποτελούν υπολογίσιμο ποσοστό της αγοράς κρέατος.

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

20ος Αιώνας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Θεωρητικά η δυνατότητα παραγωγής κρέατος σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις έχει κινήσει το ενδιαφέρον του κόσμου αρκετά συχνά. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ το 1931 πρότεινε: «Θα ξεφύγουμε από τη γελοιότητα της εκτροφής ενός ολόκληρου κοτόπουλου για βρώση του στήθους μόνο ή της φτερούγας, καλλιεργώντας αυτά τα μέλη χωριστά σε κατάλληλο μέσο».[8]

Η καλλιέργεια μυικών ινών in vitro επιτεύχθηκε το 1971 από τον Ράσελ Ρος. Πράγματι, η περίληψη είναι: «Λείοι μύες που εξάχθηκαν από αορτή νεαρού ινδικού χοιριδίου αναπτύχθηκαν για έως και 8 εβδομάδες σε κυτταρική καλλιέργεια. Τα κύτταρα διατήρησαν τη μορφολογία λείων μυών σε όλες τις φάσεις της ανάπτυξής τους. Όταν συγκεντρώθηκε ικανός αριθμός κυττάρων άρχισαν να σχηματίζουν πολλαπλά αλληλεπικαλυπτόμενα στρώματα. Κατά την 4η εβδομάδα της καλλιέργειας εμφανίστηκαν μικροίνες (110 Α) στα διαστήματα μεταξύ των στρωμάτων κυττάρων. Κοντά στα κύτταρα βρέθηκε και υλικό παρόμοιο με βασική μεμβράνη. Ανάλυση των μικροινών έδειξε ότι η σύσταση αμινοξέων τους μοιάζει με την πρωτείνη των μικροϊνών άθικτου ελαστικού μυός. Οι έρευνες αυτές σε συνδυασμό με τη ραδιοαυτογραφική μελέτη της ικανότητας του λείου μυός αορτής για σύνθεση και έκκριση εξωκυττάριων πρωτεϊνών οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι αυτό το κύτταρο είναι συνθετικό κύτταρο συνδετικού ιστού».[9] Η καλλιέργεια βλαστοκυττάρων από ζώα είναι δυνατή από τις αρχές του 1990, με συμπεριλαμβανόμενη την παραγωγή μικρών ποσοτήτων ιστού που μπορεί θεωρητικά να μαγειρευτεί και να καταναλωθεί. Η NASA διεξάγει πειράματα από το 2001 για την παραγωγή συνθετικών κρέατος από κύτταρα γαλοπούλας.[10][11] Το πρώτο βρώσιμο δείγμα παράχθηκε από την Κοινοπραξία για την Εφαρμοσμένη ΒιοΕπιστημονική Έρευνα NSR/Touro το 2002: κύτταρα από χρυσόψαρο αναπτύχθηκαν σε καλλιέργεια παρόμοια με φιλέτα ιχθύος.[12][13][14]

Το 1998 ο Jon F. Vein από τις Ηνωμένες Πολιτείες διεκδίκησε και εξασφάλισε μία πατέντα για την παραγωγή ιστού κατάλληλου για ανθρώπινη κατανάλωση, όπου τα μυικά κύτταρα και λιποκύτταρα θα διαφοροποιούνταν έτσι ώστε να ληφθούν ζωικά προϊόντα σαν κρέας μοσχαριού, κοτόπουλου και ψαριού.

Πρώιμος 21ος Αιώνας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 2001, ο δερματολόγος Wiete Westerhof από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, ο Ιατρός Willem van Eelem και ο επιχειρηματίας Willem van Kooten ανακοίνωσαν ότι διεκδικούν μία διεθνή πατέντα για μία μέθοδο παρασκευής συνθετικού κρέατος.[15] Στη μέθοδο αυτή, σε μία μήτρα κολλαγόνου εμφυτεύονται μυικά κύτταρα, τα οποία εμποτίζονται με θρεπτικό διάλυμα και επάγεται πολλαπλασιασμός αυτών. Επιστήμονες στο Άμστερνταμ μελετούν το θρεπτικό μέσον, στο Πανεπιστήμιο του Utrecht μελετάται η αναπαραγωγή των μυικών κυττάρων και στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Eindhoven ερευνώνται οι βιοαντιδραστές.

Το 2003, οι Oron Catts και ionat Zurr του Προγράμματος Καλλιέργειας Ιστών και Τέχνης της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ παρουσίασαν στη Νάντη ένα φιλέτο αρκετά εκατοστά πλατύ, το οποίο είχε αναπτυχθεί από βλαστοκύτταρα βάτραχου, και το οποίο μαγειρεύτηκε και φαγώθηκε.[16]

Το πρώτο διεξοδικά ελεγμένο άρθρο περιοδικού που δημοσιεύτηκε με θέμα το καλλιεργούμενο σε εργαστήρια κρέας παρουσιάστηκε στο τεύχος 2005 του περιοδικού Μηχανική Ιστών.[17]

Το 2008, ο PETA πρόσφερε 1 εκατομμύρια δολάρια έπαθλο στην πρώτη εταιρεία που θα προσφέρει συνθετικό κρέας κοτόπουλου στους καταναλωτές έως το 2012.[18] Η Ολλανδική κυβέρνηση έχει διαθέσει 4 εκατομμύρια δολάρια σε πειράματα για την καλλιέργεια κρέατος.[10] Η Κοινοπραξία για το Κρέας Ιν Βίτρο, μία ομάδα που στελεχώνεται από διεθνείς ερευνητές ενδιαφερόμενους για την τεχνολογία, διεξήγαγε το πρώτο συνέδριο για την παραγωγή συνθετικού κρέατος στο Νορβηγικό Ινστιτούτο Έρευνας Τροφίμων τον Απρίλιο 2008, όπου συζητήθηκαν οι εμπορικές δυνατότητες.[12] Time magazine declared cultured meat production to be one of the 50 breakthrough ideas of 2009.[19] Το περιοδικό Time δήλωσε ότι η παραγωγή συνθετικού κρέατος συμπεριλαμβάνεται στις 50 πιο πρωτοποριακές ιδέες του 2009. Το Νοέμβριο του 2009, επιστήμονες από την Ολλανδία ανακοίνωσαν ότι κατάφεραν να συνθέσουν κρέας σε εργαστήριο από κύτταρα ζωντανού χοίρου.

Από το 2012, 30 εργαστήρια από όλον τον κόσμο έχουν ανακοινώσει ότι εργάζονται στην έρευνα για την καλλιέργεια κρέατος.[20]

Το πρώτο μπιφτέκι από καλλιέργεια εργαστηρίου παρασκευάστηκε από τον Δρ. Μαρκ Ποστ του Πανεπιστημίου του Μάαστριχτ, και φαγώθηκε σε μία επίδειξη τύπου στο Λονδίνο τον Αύγουστο του 2013.[21] Αποτελούταν από περισσότερες από 20.000 λεπτές ίνες μυικού ιστού.[22] Το μπιφτέκι κόστισε στον Δρ Ποστ περισσότερα από $300.000 και 2 έτη εργασίας.[23] Δύο ακόμα εταιρείες έχουν εκκινήσει εργασίες για την καλλιέργεια κρέατος, η Κρέατα Μέμφις στην Αμερική και η ΣούπερΚρέας στο Ισραήλ.[24]

Από τον Φεβρουάριο του 2017, οι πρόσφατες αναφορές δείχνουν ότι οι τιμές των καθαρών κρεάτων μειώθηκαν δραματικά.[25] Από $300.000 σε #11.36 μέσα σε 3 και μισό χρόνια. Η αξία τους ανά κιλό είναι τώρα 9-10 φορές ακριβότερη από την αξία του μοσχαρίσιου κιμά.[25]

Η Πρώτη Δημόσια Δοκιμή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Hanni Rützler δοκιμάζει το πρώτο συνθετικό μπιφτέκι παγκοσμίως, στις 5 Αυγούστου 2013.

Την 5η Αυγούστου 2013, το πρώτο παγκοσμίως μπιφτέκι από καλλιέργεια εργαστηρίου μαγειρεύτηκε και φαγώθηκε σε μία διάσκεψη Τύπου στο Λονδίνο. Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ στην Ολλανδία, με οδηγίες του καθηγητή Μαρκ Ποστ, χρησιμοποίησαν βλαστοκύτταρα από αγελάδα για να συνθέσουν ταινίες μυός τις οποίες μετά συνδύασαν για να σχηματιστεί ένα μπιφτέκι. Το μπιφτέκι μαγειρεύτηκε από τον μάγειρα Richard McGeown του Αγγλικού Εστιατορίου Couch's Great House και το δοκίμασαν οι κριτικοί Hanni Rützler, μία ερευνήτρια τροφίμων από το Στούντιο για το Φαγητό του Μέλλοντος, και Josh Schonwald. Η Rützler δήλωσε:

Πραγματικά αξίζει μία δαγκωματιά, υπάρχει καλή γεύση στο ρόδισμα. Γνωρίζω ότι δεν έχει λιπαρά και δεν ήξερα πόσο ζουμερό θα είναι, αλλά η γεύση του είναι δυνατή· είναι σαν κρέας, δεν είναι πολύ ζουμερό, αλλά η υφή είναι τέλεια. Για εμένα είναι κρέας... Σίγουρα αξίζει μία δαγκωματιά και η εμφάνιση είναι παρόμοια.[26]

Η Rützler πρόσθεσε ότι ακόμα και σε μία τυφλή δοκιμή θα είχε εκλάβει το προϊόν μάλλον για κρέας παρά για αντίγραφο από σόγια.[26]

Ο ιστός για την επίδειξη Τύπου που έγινε στο Λονδίνο τον Μάιο του 2013 προέρχεται από καλλιέργεια μυικού ιστού από την οποία χρησιμοποιήθηκαν περίπου 20.000 λεπτές ταινίες. Η απαιτούμενη χρηματοδότηση, περίπου $250.000, έγινε από ανώνυμο δωρητή που αποκαλύφθηκε αργότερα ότι ήταν ο Σεργκέι Μπριν.[27] Ο Post σχολίασε ότι «Δεν υπάρχει λόγος να μη μειωθεί η τιμή περισσότερο... Θα ήταν ευχάριστο να περιοριστεί το ζωικό κεφάλαιο παγκοσμίως κατά ένα εκατομμύριο φορές».[28]

Περαιτέρω πρόοδος από νεοσύστατες επιχειρήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από την πρώτη παγκόσμια δοκιμή, αρκετές νεοσύστατες επιχειρήσεις έχουν σημειώσει πρόοδο στον τομέα. Στη Mosa Meat, συνιδρυτής της οποίας είναι ο Mark Post, εστίασαν την έρευνά τους στην καλλιέργεια μοσχαρίσιου κρέατος. Η εταιρεία κατάφερε να περιορίσει σημαντικά το κόστος παραγωγής.[29]

Η Memphis Meats, μία νεοσύστατη επιχείρηση στο Σίλικον Βάλεϊ που ιδρύθηκε από έναν καρδιολόγο, δημοσίευσε τον Φεβρουάριο του 2016 ένα βίντεο στο οποίο παρουσιάζουν τα συνθετικά μοσχαρίσια κεφτεδάκια.[29][30][31] Τον Μάρτιο του 2017 παρουσίασαν φιλέτα κοτόπουλου και πάπια με πορτοκάλι, τα πρώτα παγκοσμίως τρόφιμα από καλλιέργεια κυττάρων πουλερικών.[32][33][34]

Μία Ισραηλίτικη εταιρεία, η SuperMeat, διεξήγαγε το 2016 μία ευρείας κλίμακας χρηματοδοτούμενη από το κοινό εκστρατεία για το έργο τους στην καλλιέργεια συνθετικών κοτόπουλων.[35][36][37][38][39][40]

Η Finless Foods, μία εταιρεία που ιδρύθηκε στο Σαν Φρανσίσκο τον Ιούνιο του 2016 ασχολείται με την καλλιέργεια συνθετικών ιχθύων. Τον Μάρτιο του 2017 ξεκίνησαν εργασίες εργαστηρίου και υπήρξε ταχεία πρόοδος. Ο Διευθυντής Mike Selden είπε τον Ιούλιο 2017 ότι τα προϊόντα καλλιέργειας ιχθύων θα είναι εμπορεύσιμα είδη εντός δύο χρόνων (πριν τα τέλη του 2019).[41]

Τον Μάρτιο 2018, η JUST (εταιρεία που ιδρύθηκε το 2011 στο Σαν Φρανσίσκο) διαβεβαίωσε ότι θα παρουσιάσουν ένα εμπορεύσιμο είδος από καλλιέργεια κρεάτων πριν τα τέλη του 2018. Σύμφωνα με τον Διευθύνων Σύμβουλο Josh Tetrick (ένας χορτοφάγος) η τεχνολογία υπάρχει ήδη και είναι πλέον θέμα εφαρμογής της. Η Just έχει περίπου 130 υπαλλήλους και ένα ερευνητικό τμήμα με 55 επιστήμονες, όπου καλλιεργούνται ιστοί κρέατος από πουλερικά, χοίρο και μοσχάρια. Τα προβλήματα θα επιλύονταν με θρέψη των βλαστοκυττάρων από φυτικές πηγές. Η Just χρηματοδοτείται από τον Κινέζο δισεκατομμυριούχο Li Ka-shing, τον συνιδρυτή της Yahoo! Jerry Yang και σύμφωνα με τον Tetrick και από την Heineken International μεταξύ άλλων.[42]

Παραγωγή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το πρώτο συνθετικό μπιφτέκι παγκοσμίως, έτοιμο για ψήσιμο, 5 Αυγούστου 2013.

Υπάρχουν τρία στάδια στην παραγωγή συνθετικού κρέατος.[12][43][44]

Κύτταρα εκκίνησης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το αρχικό στάδιο της ανάπτυξης καλλιέργειας κρέατος είναι η συλλογή κυττάρων που έχουν ταχύ ρυθμό αναπαραγωγής. Κατάλληλα κύτταρα είναι τα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα, τα βλαστοκύτταρα ενήλικα και κάποια είδη μυϊκών κυττάρων όπως οι μυοβλάστες. Τα βλαστοκύτταρα αναπτύσσονται ταχύτερα, αλλά δεν είναι διαφοροποιημένα προς κάποιον συγκεκριμένο τύπο κυττάρων, οπότε απαιτείται προσανατολισμός των κυττάρων προς τον επιθυμητό τύπο. Τα πλήρως ανεπτυγμένα μυϊκά κύτταρα είναι ιδανικά από την άποψη ότι έχουν ολοκληρώσει τη διαφοροποίηση τους προς κύτταρα μυός, αλλά δεν αναπαράγονται πλέον καθόλου. Συνεπώς, προτιμώνται συνήθως οι μυοβλάστες που συνδυάζουν ταχύ ρυθμό ανάπτυξης και διαφοροποίηση από τους άλλους τύπους κυττάρων.

Μέσο Ανάπτυξης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα κύτταρα εκκίνησης συνδυάζονται με μία πρωτεΐνη που προάγει την κυτταρική ανάπτυξη. Στη συνέχεια τοποθετούνται σε ένα μέσο καλλιέργειας, σε ένα βιοαντιδραστήρα, που παρέχει στα κύτταρα τα απαιτούμενα θρεπτικά συστατικά.

Ικρίωμα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Για την παρασκευή τρισδιάστατου κρέατος, οι ιστοί αναπτύσσονται σε ικριώματα. Το ιδανικό ικρίωμα είναι βρώσιμο ώστε να μην απαιτείται διαχωρισμός από τον ιστό του κρέατος κατά τη διάρκεια της φυσιολογικής ανάπτυξης.

Λοιπά θέματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εφόσον έχει εκκινηθεί η διαδικασία, θα ήταν θεωρητικά δυνατό να παράγεται συνεχώς απεριόριστα κρέας χωρίς την ανάγκη εισαγωγής εκ νέου κυττάρων από ζωντανό οργανισμό.[45] Έχει υποτεθεί ότι, σε ιδανικές συνθήκες, σε δύο μήνες παραγωγής καλλιεργημένου κρέατος θα παραχθούν έως και 50.000 τόνοι χοιρινού κρέατος από 10 βλαστοκύτταρα μόνο.[46]

Η καλλιέργεια κρέατος χρειάζεται ένα συντηρητικό, όπως το Βενζοϊκό νάτριο, για προστασία του αναπτυσσόμενου κρέατος από μύκητες και ζυμομύκητες. Κόνις κολλαγόνου, ξανθανικό κόμμι, μανιτόλη και κοχενίλη είναι ουσίες που χρησιμοποιούνται σε διάφορες φάσεις της διαδικασίας.[47]

Η τιμή του συνθετικού κρέατος στα καταστήματα λιανικής πώλησης δηλαδή παντοπωλεία και σούπερ μάρκετ ίσως μειωθεί σε επίπεδα προσιτά προς τον μέσω καταναλωτή μέσω της τεχνολογικής προόδου.[48]

Έρευνα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προκλήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η επιστήμη για την καλλιέργεια κρέατος είναι παρακλάδι του πεδίου της βιοτεχνολογίας γνωστού ως μηχανική των ιστών.[49] Η τεχνογνωσία που αναπτύσσεται αξιοποιείται σε διάφορους τομείς ταυτόχρονα, όπως στη θεραπεία της μυικής δυστροφίας και την ανάπτυξη οργάνων για μεταμόσχευση.[10][50] Υπάρχουν αρκετά εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν για να θεωρείται επιτυχής· για τώρα τα κυριότερα είναι η κλίμακα και το κόστος.[10][12]

  • Η ταχύτητα παραγωγής των κυττάρων: Δεν υπάρχει ιδιαίτερη δυσκολία στη διέγερση αναπαραγωγής των βλαστικών κυττάρων αλλά πρέπει η παραγωγή κρέατος να είναι ταχεία.[50]
  • Το μέσο της καλλιέργειας: Πρέπει να είναι ένα καλά ισορροπημένο μείγμα από θρεπτικά συστατικά και παράγοντες που διεγείρουν την ανάπτυξη και επιταχύνουν την αναπαραγωγή.[51][52]
    • Εμπορικότητα: Η σχέση τιμής - απόδοσης του μέσου ορίζει την τελική τιμή του προϊόντος. Ένα μέσο που βασίζεται σε φυτικές πηγές ίσως είναι πιο οικονομική λύση από τον εμβρυϊκό βόειο ορό όπως προτάθηκε.[50]
    • Ζωοφιλία: Καλύτερα να μην απαιτούνται συστατικά ζωικής προέλευσης για το μέσο.[50]
    • Μη αλλεργιογόνο: Τα θρεπτικά μέσα φυτικής προέλευσης είναι λύση οικονομική, ρεαλιστική και επιτρέπει μεγαλύτερη ασφάλεια από μολυσματογόνους παράγοντες, ωστόσο ίσως παρουσιαστούν περιστατικά αλλεργίας.[53]
  • Βιοαντιδραστήρες: Τα θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο πρέπει να μεταφέρονται σε κάθε κύτταρο της καλλιέργειας. Στα ζώα η μεταφορά γίνεται με τα αγγεία του αίματος. Ο βιοαντιδραστήρας πρέπει να είναι αποτελεσματικός στη διάχυση των συστατικών μεταξύ των κυττάρων, αυτό εξασφαλίζεται συνήθως με ανάπτυξη των κυττάρων σε μήτρα μεγάλου πορώδους.

Διαφορές από το συμβατικό κρέας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το πρώτο ψημένο συνθετικό μπιφτέκι, παγκοσμίως, 5 Αυγούστου 2013.

Υγεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ευρείας κλίμακας παραγωγή συνθετικού κρέατος ίσως απαιτεί την προσθήκη αυξητικών ορμόνων στο μέσο της καλλιέργειας.[49][54]

Οι επιστήμονες προτείνουν την προσθήκη Ωμέγα-3 λιπαρών οξέων στο συνθετικό κρέας για αύξηση της θρεπτικής του αξίας.[10] Όμοια, η περιεκτικότητα του συμβατικού κρέατος σε Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα μπορεί να βελτιωθεί με καλύτερη σίτιση των ζώων.[55] Σε ένα τεύχος του περιοδικού Time σχολιάζεται ότι η τεχνική της κυτταροκαλλιέργειας περιορίζει την έκθεση του κρέατος σε βακτήρια και ασθένειες.[12]

Λόγω του αυστηρά ελεγχόμενου και προβλέψιμου περιβάλλοντος, η καλλιέργεια συνθετικού κρέατος συγκρίνεται με την κάθετη γεωργία, και οι υποστηρικτές της προβλέπουν ότι θα αποδειχθεί εξίσου αποτελεσματική στον περιορισμό της έκθεσης σε επικίνδυνα χημικά όπως παρασιτοκτόνα και μυκητοκτόνα, τραυματισμούς και άγρια ζώα.[56]

Πλαστότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρόλο που το συνθετικό κρέας αποτελείται από αυθεντικά μυικά κύτταρα ζώων που είναι ίδια με αυτά του συμβατικού κρέατος, η υψηλής τεχνολογίας προσέγγιση στην παραγωγή τροφής ίσως δυσαρεστήσει τους καταναλωτές που προτιμούν τα φυσικά προϊόντα. Το συνθετικό κρέας έχει αποκαλεστεί υποτιμητικά «κρέας του Φρανκενστάιν».[57]

Αν το συνθετικό κρέας διαφέρει με οποιονδήποτε τρόπο σε εμφάνιση, γεύση, οσμή, υφή ή άλλους παράγοντες, θα υστερεί στην ανταγωνιστική αγορά ως προς το συμβατικό κρέας. Η απουσία λίπους και οστών ίσως είναι μειονέκτημα, αφού αυτά τα μέρη αποτελούν γευστικές γαστρονομικές προσφορές. Η έλλειψη λίπους και οστών ίσως διευκολύνει την παρασκευή γευμάτων του τύπου κροκέτες που είναι εύγευστη πρόταση για παιδιά.[58]

Περιβάλλον

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι οι επιπτώσεις της καλλιέργειας κρέατος στο περιβάλλον θα είναι σημαντικά λιγότερες από αυτές της σφαγής ζώωv.[59] Ένα εκτάριο γης που αξιοποιείται με κάθετη γεωργία ή καλλιέργεια κρέατων ισοδυναμεί ως προς την απόδοση με 10-20 εκτάρια γης που αξιοποιούνται με τεχνικές συμβατικής αγροκαλλιέργειας.[60] Επίσης, οι εγκαταστάσεις κάθετης γεωργίας και καλλιέργειας κρεάτων αποτελούν συστήματα αναερόβιας πέψης που με κατάλληλη προσαρμογή μπορούν να παράγουν βιοαέριο. Το βιοαέριο είναι κυρίως μεθάνιο (CH4), δηλαδή καύσιμο αέριο που αποδίδει ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα. Στον αναπτυσσόμενο κόσμο οι εγκαταστάσεις βιοαερίου μπορούν να κερδίσουν οικονομική υποστήριξη μέσω του Μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης (Clean Development Mechanism) των Ηνωμένων Εθνών, αν μπορούν να αποδείξουν ότι παράγουν μειωμένες εκπομπές άνθρακα.[61]

Μελέτες από ερευνητές των Πανεπιστημίων της Οξφόρδης και του Άμστερνταμ πιστεύουν ότι η καλλιέργεια κρεάτων είναι «δυνητικά... λύση πιο αποτελεσματική και φιλική προς το περιβάλλον», με τις εκπομπές άνθρακα να περιορίζονται στο 4%, περιορισμό της ενεργειακής κατανάλωσης κατά έως και 45%, και εξαιρετική εξοικονόμηση χώρου, μόνο 2% συγκριτικά με τα κτηνοτροφεία. Ο ιδιοκτήτης της πατέντας Willem van Eelen, ο δημοσιογράφος Brendan I. Koerner,[62] και η Hanna Tuomisto, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης όλοι συμφωνούν στην αξία της καλλιέργειας για το περιβάλλον. Αντίθετα με την εκτροφή βοοειδών που «ευθύνεται για το 18% των εκπομπών άνθρακα» και επιβαρύνει το περιβάλλον περισσότερο από τα μέσα μεταφοράς.[63] H κάθετη γεωργία ίσως εξαλείψει την ανάγκη για δημιουργία κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων στην ύπαιθρο και αποτελεί βιώσιμη λύση για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.[64]

Γενετική τροποποίηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τεχνικές γενετικής μηχανικής, δηλαδή χειραγώγηση του γονιδιώματος και τροποποίηση του γενετικού υλικού, δεν είναι απαιραίτητες για την καλλιέργεια κρέατος. Επίσης, το προϊόν της καλλιέργειας είναι ιστοί και όχι ένας πλήρης οργανισμός. Συνεπώς, δεν θεωρείται γενετικά τροποποιημένος οργανισμός (ΓΤΟ). Επειδή τα κύτταρα της καλλιέργειας αναπτύσσονται σε ελεγχόμενο, τεχνητό περιβάλλον παρομοιάζονται μάλλον με προϊόντα υδροπονικής καλλιέργειας παρά με ΓΤΟ προϊόντα.[65]

Οι έρευνες συνεχίζονται, και παρόλο που γενετικές τροποποιήσεις δεν είναι απαραίτητες, συζητάται η δυνατότητα αξιοποίησης των τεχνικών για βελτίωση της ποιότητας και ανταγωνιστικότητας του συνθετικού κρέατος. Η ενίσχυση του συνθετικού κρέατος με θρεπτικά συστατικά, όπως ωφέλιμα λιπαρά οξέα, είναι βελτίωση που ίσως διευκολυνθεί κατόπιν γενετικών τροποποιήσεων.[66] Επίσης, ίσως επιδράσουν θετικά στην παραγωγικότητα της καλλιέργειας.[66]

Για να αποφευχθεί η χρήση ζωικών προϊόντων στην καλλιέργεια προτείνεται η αντικατάσταση του συνήθους μέσου καλλιέργειας που περιλαμβάνει εμβρυϊκό ορό αγελάδας ή αλόγου με μέσο που αποτελείται από φωτοσυνθετικά άλγη και κυανοβακτήρια.[67] Οι επιστήμονες προτείνουν την εφαρμογή γενετικών τροποποιήσεων στα άλγη και κυανοβακτήρια και αύξηση της αποτελεσματικότητάς τους ως συστατικά του μέσου καλλιέργειας κρεάτων.

Θέματα ηθικής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αυστραλός βιοηθικός Julian Savulescu δήλωσε ότι: «Η σύνθεση κρέατος αποτρέπει τη σφαγή ζώων, είναι καλύτερη για το περιβάλλον, ίσως πιο ασφαλής, αποτελεσματική και υγιεινή. Είναι ηθική υποχρέωση η στήριξη της εν λόγω έρευνας. Πολύ μπράβο!».[18] [45][50][68] Οι φιλόζωοι προτιμούν την παραγωγή συνθετικού κρέατος επειδή αυτό δεν έχει νευρικό σύστημα και δεν πονά.[69] Οι αντιδράσεις των χορτοφάγων ποικίλουν: για πολλούς το συνθετικό μπιφτέκι που παρουσιάστηκε τον Αύγουστο 2013 είναι ακατάλληλο για τους χορτοφάγους εφόσον στο θρεπτικό μέσο της καλλιέργειας χρησιμοποιήθηκε εμβρυϊκός βόειος ορός.[70]

Οι κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο μπορούν να διενεργήσουν ανεξάρτητα έρευνες και να ορίσουν προδιαγραφές ποιότητας για το συνθετικό κρέας.[71] Οι νόμοι και κανονισμοί για την καλή ποιότητα κρέατος πρέπει να εκσυγχρονιστούν ώστε να συμπεριλάβουν το νέο συνθετικό προϊόν. Αρκετές κοινωνίες ίσως επιλέξουν να απορρίψουν την όλη ιδέα για «το καλό του κόσμου» — καθιστώντας τη νομιμότητα αυτής σε κάθε χώρα θέμα υπό συζήτηση.

Τεχνικά προηγμένες μέθοδοι παρασκευής καθαρού κρέατος θα δυσχεραίνουν την αυτάρκεια των κοινοτήτων και θα αυξάνουν την εξάρτηση από πολυεθνικές επιχειρήσεις τροφίμων.

Θέματα θρησκείας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Εβραίοι δεν έχουν καταλήξει σε συμφωνία για το αν το συνθετικό κρέας είναι Κοσέρ (βρώσιμο σύμφωνα με θρησκευτικούς κανόνες διατροφής). Οι περισσότεροι ραβίνοι συμφωνούν στο ότι αν τα κύτταρα εκκίνησης εξάχθηκαν από κοσέρ ζώο τότε και το προϊόν της καλλιέργειας θα είναι κοσέρ. Για μερικούς το συνθετικό προϊόν θα είναι κοσέρ ακόμα και αν προέρχεται από μη-κοσέρ ζώα όπως οι χοίροι.[72] Αρκετοί Μουσουλμάνοι διανοούμενοι συμφώνησαν στο ότι το συνθ·ετικό κρέας θα θεωρείται επιτρεπτό από τον θρησκευτικό νόμο αν τα κύτταρα εκκίνησης και το θρεπτικό μέσο είναι χαλάλ.[73]

Οικονομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η παραγωγή συνθετικού κρέατος είναι ακόμα πολύ ακριβή — το 2008 η παρασκευή ενός φιλέτου από μοσχάρι βάρους 250 γραμ.[12] κόστιζε 1 εκατομμύριο $ΗΠΑ — και θα απαιτούνταν αξιόλογες επενδύσεις για τη μετάβαση σε βιομηχανικής κλίμακας παρασκευή. Ωστόσο, η Κοινοπραξία για το Κρέας Ιν Βίτρο διαβεβαίωσε ότι κατόπιν εξελίξεων στην τρέχουσα τεχνολογία θα υπάρχουν σημαντικές μειώσεις στην τιμή του συνθετικού κρέατος. Προβλέπεται ότι το κόστος παραγωγής θα ελαττωθεί σε 3500$ΗΠΑ/τόνο (5424$ΗΠΑ/τόνο τον Μάρτιο 2008),[74][75] που είναι το διπλάσιο μόνο του κόστους παραγωγής συμβατικού κρέατος κοτόπουλου στην Ευρώπη άνευ επιδοτήσεων.[13][74]

Τον Μάρτιο του 2015 ο Mark Post σε συνέντευξη του στο κανάλι ABC της Αυστραλίας ανακοίνωσε ότι το ελάχιστο κόστος παραγωγής για το μπιφτέκι της ομάδας που ήταν αρχικά 250.000$ΗΠΑ ήταν πλέον 8$ΗΠΑ μόνο.[76] Προβλέπει ότι κατόπιν εξελίξεων στην τρέχουσα τεχνολογία η τιμή του συνθετικού κρέατος θα είναι εμπορικά ανταγωνιστική ως προς το παραδοσιακό κρέας σε κατά προσέγγιση 10 χρόνια.[77] Το 2016, το κόστος παραγωγής συνθετικού μοσχαρίσιου κρέατος από την εταιρεία τεχνολογίας τροφίμων Memphis Meats ήταν 40.000$ΗΠΑ/χγρ.. Τον Ιούνιο 2017 η εταιρεία επέτυχε μείωση του κόστους σε 5.280$ΗΠΑ/χγρ..[78]

Μυθοπλασία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ιδέα του συνθετικού κρέατος συναντάται συχνά σε ιστορίες επιστημονικής φαντασίας. Μία από τις πρώτες αναφορές έγινε στην ταινία Δύο Πλανήτες (Γερμανική παραγωγή του 1897 με τίτλο Auf Zwei Planeten) από τον Κουρντ Λάσβιτς όπου το «συνθετικό κρέας» είναι ένα από τα συνθετικά είδη τροφίμων που έφεραν οι Αρειανοί στη Γη. Άλλες αξιόλογες αναφορές έγιναν στα βιβλία Ashes,Ashes (Χάος) της René Barjavel το 1943· The Space Merchants (Οι Διαστημικοί Έμποροι) των Frederik Pohl και C.M. Kornbluth το 1952· The Restaurant at the End of the Universe (Το Εστιατόριο στο Τέλος του Σύμπαντος) του Ντάγκλας Άνταμς το 1980· Le Transperceneige (Snowpiercer) των Jacques Lob και Jean-Marc Rochette το 1982· Νευρομάντης του Γουίλιαμ Γκίμπσον το 1984· Oryx and Crake της Μάργκαρετ Άτγουντ το 2003· Deadstock του Jeffrey Thomas το 2007· Accelerando του Charles Stross 2005· Ware Tetralogy του Rudy Rucker· και Divergent της Veronica Roth το 2011.

Τηλεοπτικά το συνθετικό κρέας αναδείχθηκε πρώτα στην ταινία La morte ha fatto l'uovo (Ο θάνατος έκανε αυγό) του Giulio Questi το 1968 και την κωμωδία L'aile ou la cuisse (Φτερούγα ή Μπούτι) του Claude Zidi το 1976. «Χειροποίητα» κοτόπουλα εμφανίστηκαν και στην ταινία σουρεαλιστικού τρόμου Eraserhead του Ντέιβιντ Λιντς το 1977. Πρόσφατα αναδείχθηκε ως κύριο θέμα στην ταινία Antiviral το 2012.

Στην κουζίνα του διαστημόπλοιου Enterprise της τηλεοπτικής σειράς και ταινιών Σταρ Τρεκ περιλαμβάνεται συνθετικό κρέας για το πλήρωμα, αν και από το επεισόδιο The Next Generation (Η Επόμενη Γενιά) και μετά το πλήρωμα χρησιμοποιεί ρέπλικες φαγητού.[79]

Στο Sitcom Better Off Ted του Αμερικάνικου ABC, στο επεισόδιο Heroes (Ήρωες) της περιόδου 2009-2010 δείχνει τους Phil (Jonathan Slavin) και Lem (Malcolm Barrett) να προσπαθούν να αναπτύξουν βοδινό κρέας χωρίς αγελάδα.

Στο βιντεοπαιχνίδι Project Eden ο πρωταγωνιστής διεξάγει έρευνες στις εγκαταστάσεις καλλιέργειας κρεάτων της εταιρείας Real Meat.

Στη λαϊκή κουλτούρα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το συνθετικό κρέας ήταν το θέμα ενός επεισοδίου του Αμερικάνικου τηλεοπτικού προγράμματος Colbert Report τη 17η Μαρτίου 2009.[80]

Το Φεβρουάριο 2014 η νεοσύστατη επιχείρηση βιοτεχνολογίας BiteLabs διοργάνωσε εκστρατεία προκειμένου να τύχει μεγαλύτερη αποδοχή από το κοινό για το προϊόν τους: χειροποίητο σαλάμι φτιαγμένο από συνθετικό κρέας που προέρχεται από ιστοκαλλιέργειες των κυττάρων διασήμων.[81] Η εκστρατεία διαδόθηκε στο Twitter, με πολλούς χρήστες που έστειλαν tweet σε διάσημους ζητώντας τους να δωρίσουν μυικά κύτταρα στο πρόγραμμα.[82] Τα Μέσα ενημέρωσης αντέδρασαν στην ιδέα χαρακτηρίζοντας την σάτιρα για νεοσύστατες δομές,[83] σάτιρα για διασημότητες,[84] ή και προτροπή για συζητήσεις σε θέματα βιοηθικής.[85] Η BiteLabs απάντησε ότι πηγή της έμπνευσης ήταν το μπιφτέκι του Σεργκέι Μπριν, και η εταιρεία θεωρείται μάλλον παράδειγμα ακραίου σχεδιασμού παρά πραγματικά κερδοσκοπική επιχείρηση.

Στα τέλη του 2016 συνθετικό μπιφτέκι παρουσιάστηκε στο επεισόδιο «Πώς φτιάχνεται το λουκάνικο» της σειράς "Elemental" του Αμερικάνικου CBS.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Datar, I (January 2010). «Possibilities for an in vitro meat production system». Innovative Food Science & Emerging Technologies. doi:10.1016/j.ifset.2009.10.007. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1466856409001222. Ανακτήθηκε στις 8 April 2018. 
  2. ↑ Post, Mark (4 December 2013). «Medical technology to Produce Food». Journal of the Science of Food and Agriculture. doi:10.1002/jsfa.6474. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/jsfa.6474/abstract. Ανακτήθηκε στις 20 June 2016. 
  3. ↑ Edelman, PD (3 May 2005). «Commentary: In Vitro-Cultured Meat Productionsystem». Tissue Engineering. doi:10.1089/ten.2005.11.659. https://www.researchgate.net/publication/7746539_Commentary_In_Vitro-Cultured_Meat_Production. Ανακτήθηκε στις 8 April 2018. 
  4. ↑ Schonwald, Josh (Μαΐου 2009). «Future Fillet». The University of Chicago Magazine. 
  5. ↑ Chalmers University of Technology (7 Σεπτεμβρίου 2011). «Growing meat in the lab: Scientists initiate action plan to advance cultured meat». Science Daily. 
  6. ↑ Bekker, Gerben A.; Tobi, Hilde; Fischer, Arnout R.H. (July 2017). «Meet meat: An explorative study on meat and cultured meat as seen by Chinese, Ethiopians and Dutch». Appetite. doi:10.1016/j.appet.2017.03.009. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0195666317303811. Ανακτήθηκε στις 10 April 2017. 
  7. ↑ «"Clean Meat": The "Clean Energy" of Food». 
  8. ↑ Fifty Years Hence, The Strand Magazine (December 1931)
  9. ↑ Ross, Russell (1 Ιουλίου 1971). «Growth of Smooth Muscle in Culture and Formation of Elastic Fibers». The Journal of Cell Biology. σελίδες 172–186. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2015. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 Macintyre, Ben (2007-01-20). «Test-tube meat science's next leap». The Australian. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-11-02. https://web.archive.org/web/20111102144404/http://www.theaustralian.com.au/news/health-science/test-tube-meat-sciences-next-leap/story-e6frg8y6-1111112859219. Ανακτήθηκε στις 2011-11-26. 
  11. ↑ Webb, Sarah (2006-01-08). «Tissue Engineers Cook Up Plan for Lab-Grown Meat (The Year in Science: Technology)». Discover. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-06-24. https://web.archive.org/web/20090624223151/http://discovermagazine.com/2006/jan/technology. Ανακτήθηκε στις 2009-08-07. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 Siegelbaum, D.J. (2008-04-23). «In Search of a Test-Tube Hamburger». Time. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-08-03. https://web.archive.org/web/20130803190603/http://www.time.com/time/health/article/0,8599,1734630,00.html?imw=Y. Ανακτήθηκε στις 2009-04-30. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Temple, James (2009-02-23). «The Future of Food: The No-kill Carnivore». Portfolio.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-04-02. https://web.archive.org/web/20090402130541/http://www.portfolio.com/views/columns/dual-perspectives/2009/02/23/The-No-kill-Carnivore. Ανακτήθηκε στις 2009-08-07. 
  14. ↑ Benjaminson, Morris (5 Δεκεμβρίου 2001). «Featured Research at Touro: Growing Fish Fillets Outside the Fish». Touro College School of Health Sciences. Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2010.  Advance announcement of paper's publication in Acta Astronautica (not found there, but note Journal articles below).[νεκρός σύνδεσμος]
  15. ↑ Πρότυπο:Citation/patent[νεκρός σύνδεσμος]
  16. ↑ «Ingestion / Disembodied Cuisine». Cabinet Magazine. Winter 2004–2005. http://www.cabinetmagazine.org/issues/16/catts_zurr.php. 
  17. ↑ University of Maryland (2005-07-06). Paper Says Edible Meat Can be Grown in a Lab on Industrial Scale. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 2008-10-12. Αρχειοθετήθηκε 2005-07-25 στο Wayback Machine. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2005. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2018. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Levine, Ketzel (2008-05-20), Lab-Grown Meat a Reality, But Who Will Eat It?, National Public Radio, https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=90235492, ανακτήθηκε στις 2010-01-10 
  19. ↑ «The 50 Best Inventions of 2009». Time. 2009-11-12. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-08-26. https://web.archive.org/web/20130826210931/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,1934027_1934003_1933982,00.html. Ανακτήθηκε στις 2018-07-11. 
  20. ↑ Lab-Grown Meat? $1 Million Reward Deadline Nears at FoodSafetyNews.com
  21. ↑ «World's first lab-grown burger is eaten in London». BBC News. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2016. 
  22. ↑ Fountain, Henry. «Engineering the $325,000 In Vitro Burger» (στα αγγλικά). https://www.nytimes.com/2013/05/14/science/engineering-the-325000-in-vitro-burger.html. Ανακτήθηκε στις 2018-06-12. 
  23. ↑ «The artificial meat factory - the science of your synthetic supper» (στα αγγλικά). Science Focus. http://www.sciencefocus.com/article/future/artificial-meat-factory. Ανακτήθηκε στις 2018-06-12. 
  24. ↑ «‘Meat’ the Founder behind the Lab-Grown Burger Investors are Queuing for» (στα αγγλικά). Labiotech.eu. 2017-04-24. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-06-12. https://web.archive.org/web/20180612141735/https://labiotech.eu/interview-mark-post-cultured-meat/. Ανακτήθηκε στις 2018-06-12. 
  25. ↑ 25,0 25,1 «The Science Behind Lab-Grown Meat» (στα αγγλικά). A Bit of Science. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-06-12. https://web.archive.org/web/20180612162125/http://elliot-swartz.squarespace.com/science-related/invitromeat. Ανακτήθηκε στις 2018-06-12. 
  26. ↑ 26,0 26,1 «What does a stem cell burger taste like?». BBC News. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2016. 
  27. ↑ «A Lab-Grown Burger Gets a Taste Test». The New York Times. 6 Αυγούστου 2013. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2016. 
  28. ↑ Fountain, Henry (May 12, 2013). «Building a $325,000 Burger». New York Times. https://www.nytimes.com/2013/05/14/science/engineering-the-325000-in-vitro-burger.html?partner=rss&emc=rss&_r=0. Ανακτήθηκε στις May 15, 2013. 
  29. ↑ 29,0 29,1 Bunge, Jacob. «Sizzling Steaks May Soon Be Lab-Grown». The Wall Street Journal. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2016. 
  30. ↑ «'World's first' lab-grown meatball revealed». Fox News. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2016. 
  31. ↑ «You Could Be Eating Lab-Grown Meat in Just Five Years». Fortune. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2016. 
  32. ↑ Bunge, Jacob. «Startup Serves Up Chicken Produced From Cells in Lab». The Wall Street Journal. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2017. 
  33. ↑ Farber, Madeline. «A San Francisco Startup Is Serving Chicken That Was Made in a Lab». Fortune. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2017. 
  34. ↑ Kooser, Amanda. «This lab-grown chicken and duck meat looks surprisingly delicious». CNET. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2017. 
  35. ↑ Cheyenne MacDonald (27 July 2016). «Feel like chicken tonight? New 'supermeat' can be grown in the lab without an animal in sight». The Daily Mail. http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-3711758/Feel-like-chicken-tonight-New-supermeat-grown-lab-without-animal-sight.html. 
  36. ↑ Lulu Chang (11 Ιουλίου 2016). «SuperMeat wants you to try its lab-grown chicken breast». Digital Trends. 
  37. ↑ «Lab-Grown Chicken Could Soon Be On Your Plate». Sky News. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2016. 
  38. ↑ Chang, Lulu. «Would you eat lab grown chicken? SuperMeat sure hopes so». Yahoo News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2016. 
  39. ↑ «The Israeli Startup That Lets You Eat Meat - Without Eating the Animal». Haaretz. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2016. 
  40. ↑ «No harm, no fowl: Startup to grow chickenless chicken». The Times of Israel. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2016. 
  41. ↑ Jon Card (24 July 2017). «Lab-grown food: 'the goal is to remove the animal from meat production'». The Guardian. https://www.theguardian.com/small-business-network/2017/jul/24/lab-grown-food-indiebio-artificial-intelligence-walmart-vegetarian. Ανακτήθηκε στις 13 January 2018. 
  42. ↑ Mac van Dinther (31 March 2018). «Een écht stukje vlees, zonder dat daar dode dieren aan te pas komen: het komt eraan» (στα nl). de Volkskrant. https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/voedselzaak/artikelen/kweekvlees-is-hard-op-weg-naar-uw-bord/. Ανακτήθηκε στις 20 May 2018. 
  43. ↑ «Cultured meat». Future Food. 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2017. 
  44. ↑ https://ourarchive.otago.ac.nz/bitstream/handle/10523/4101/MayAdamSG2013MSciComm.pdf Αρχειοθετήθηκε 2021-02-26 στο Wayback Machine. In vitro meat: protein for twelve billion?], Adam May, University of Otago, 2012
  45. ↑ 45,0 45,1 Raizel, Robin (2005-12-11). «In Vitro Meat». The New York Times. https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C03E4D81331F932A25751C1A9639C8B63. Ανακτήθηκε στις 2009-08-07. 
  46. ↑ Artificial meat grown in a lab could become a reality THIS year at DailyMail.co.uk
  47. ↑ In vitro meat habitat at Terreform
  48. ↑ Kurzweil, Raymond (2005). The Singularity is Near. Penguin Books. ISBN 0-14-303788-9. 
  49. ↑ 49,0 49,1 Edelman, P. D, D. C. McFarland, V. A. Mironov, and J. G. Matheny. 2005. In vitro-cultured meat production. Tissue Engineering 11(5–6): 659–662.
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 50,3 50,4 Kruglinski, Susan; Wright, Karen (2008-09-22). «I'll Have My Burger Petri-Dish Bred, With Extra Omega-3». Discover. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-11-10. https://web.archive.org/web/20121110055836/http://discovermagazine.com/2008/oct/22-i.ll-have-my-burger-petri-dish-bred. Ανακτήθηκε στις 2018-07-11. 
  51. ↑ McFarland, D. C., Doumit, M. E., & Minshall, R. D. (1988). The turkey myogenic satellite cell: Optimization of in vitro proliferation and differentiation. Tissue and Cell, 20(6), 899–908.
    doi:10.1016/0040-8166(88)90031-6
  52. ↑ Benjaminson, M. A., Gilchriest, J. A., & Lorenz, M. (2002). In vitro edible muscle protein production system (MPPS): Stage 1, fish. Acta Astronautica, 51(12), 879–889.
  53. ↑ I. Datar, M. Betti, Possibilities for an in vitro meat production system, Innovative Food Science and Emerging Technologies 11 (2010) at 17.
  54. ↑ Marta Zaraska. «Is Lab-Grown Meat Good for Us?». The Atlantic. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2016. 
  55. ↑ Azcona, J.O., Schang, M.J., Garcia, P.T., Gallinger, C., R. Ayerza (h), and Coates, W. (2008). "Omega-3 enriched broiler meat: The influence of dietary alpha-linolenic omega-3 fatty acid sources on growth, performance and meat fatty acid composition". Canadian Journal of Animal Science, Ottawa, Ontario, Canada, 88:257–269
  56. ↑ Despommier, D. (2008). «Vertical Farm Essay I». Vertical Farm. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2009. 
  57. ↑ «Lab-grown food: It's what's for dinner!» (στα αγγλικά). CNET. https://www.cnet.com/uk/news/lab-grown-meat-in-vitro-meat-sergey-brin-bill-gates-climate-change-cultured-beef/. Ανακτήθηκε στις 2017-07-08. 
  58. ↑ Pigott, George M.· Tucker, Barbee W. (1990). Seafood. CRC Press. σελ. 236. ISBN 0-8247-7922-3. 
  59. ↑ Tuomisto, Hannah (2011-06-17), Environmental Impacts of Cultured Meat Production, American Chemical Society, doi:10.1021/es200130u, http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/es200130u, ανακτήθηκε στις 2013-09-21 
  60. ↑ A Farm on Every Floor, The New York Times, August 23, 2009
  61. ↑ Case Study – Landfill Power Generation Αρχειοθετήθηκε December 3, 2008, στο Wayback Machine., H. Scott Matthews, Green Design Initiative, Carnegie Mellon University. Retrieved 07.02.09
  62. ↑ Koerner, Brendan I. (2008-05-20). «Will Lab-Grown Meat Save the Planet? Or is it only good for cows and pigs?». Slate. http://www.slate.com/id/2191705/. 
  63. ↑ «Livestock a major threat to environment». FAO Newsroom. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Μαρτίου 2008. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2018. 
  64. ↑ The Vertical Farm Project. 2009. "Agriculture for the 21st Century and Beyond."
  65. ↑ Sandhana, Lakshmi. «Test Tube Meat Nears Dinner Table». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις August 19, 2013. https://web.archive.org/web/20130819005637/http://www.wired.com/science/discoveries/news/2006/06/71201. Ανακτήθηκε στις 27 January 2014. 
  66. ↑ 66,0 66,1 Vein, John. «Patent US6835390». Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2014. 
  67. ↑ Haagsman, H.P.; K.J. HelIingwerf; B.A.J. Roelen (October 2009). «Production of Animal Proteins by Cell Systems». Universiteit Utrecht: Faculty of Veterinary Medicine: 13–14. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-11-12. https://web.archive.org/web/20131112053810/http://new-harvest.org/wp-content/uploads/2013/03/production_of_animal_proteins_1207.pdf. Ανακτήθηκε στις 27 January 2014. 
  68. ↑ Alok Jha. «Synthetic meat: how the world's costliest burger made it on to the plate». the Guardian. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2016. 
  69. ↑ «Could vegetarians eat a 'test tube' burger?». BBC News. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2016. 
  70. ↑ «Can Vegetarians Eat In-Vitro Meat? The Debate Rages». The Daily Beast. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2016. 
  71. ↑ [νεκρός σύνδεσμος]In vitro meat Αρχειοθετήθηκε 2011-11-21 στο Wayback Machine. at Food Ethics Council
  72. ↑ JTA. «Rabbi: Lab-grown pork could be kosher for Jews to eat – with milk». Times Of Israel. Ανακτήθηκε στις 22 Μαρτίου 2018. 
  73. ↑ Billinghurst, Thomas (2 Μαΐου 2013). «Is 'shmeat' the answer?». Gulf News. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2013. 
  74. ↑ 74,0 74,1 The In Vitro Meat Consortium (Μαρτίου 2008). «Preliminary Economics Study» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 3 Οκτωβρίου 2015. 
  75. ↑ «Wolfram-Alpha: Computational Knowledge Engine». Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2016. 
  76. ↑ Post, Mark (26 March 2015). «Mark Post of Maastricht University in the Netherlands has developed synthetic beef patties.». Australian Broadcasting Corporation. http://www.abc.net.au/news/2015-03-27/mark-post-synthetic-beef/6352860. Ανακτήθηκε στις 14 May 2015. 
  77. ↑ «'World's first' lab-grown meatball revealed». Fox News. 3 Φεβρουαρίου 2016. 
  78. ↑ Bunge, Jacob (2017-08-23). «Cargill Invests in Startup That Grows ‘Clean Meat’ From Cells» (στα αγγλικά). Wall Street Journal. ISSN 0099-9660. https://www.wsj.com/articles/cargill-backs-cell-culture-meat-1503486002. Ανακτήθηκε στις 2017-11-02. 
  79. ↑ «Star Trek 'Charlie X'». 
  80. ↑ «The Colbert Report: World of Nahlej – Shmeat». Comedy Central. 17 Μαρτίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2016. 
  81. ↑ «BiteLabs». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2018. 
  82. ↑ «Hunger Game? Startup Whets Public Appetite For Salami Made From Celebrities». Huffington Post. 2014-03-03. http://www.huffingtonpost.com/2014/03/03/celebrity-salami-bitelabs_n_4890762.html. 
  83. ↑ «The Guy Who Wants to Sell Lab-Grown Salami Made of Kanye West Is "100% Serious"». 
  84. ↑ «No, This Website Won't Actually Make Salami Out Of Famous People». Time. 2014-02-28. http://newsfeed.time.com/2014/02/28/celebrity-meat-bite-labs-fake/. 
  85. ↑ Harris, Jenn (2014-03-05). «Ellen DeGeneres salami? One company's quest to make meat from celebrity tissue samples». Los Angeles Times. http://www.latimes.com/food/dailydish/la-dd-bitelabs-make-salami-celebrity-tissue-samples-20140304-story.html. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]