Φαραντόλ

Χορός φαραντόλ στο Σαιν-Ζενιές-ντε-Κομολάς

Με την ονομασία Φαραντόλ (Farandole) είναι γνωστός ένας ομαδικός παραδοσιακός χορός της Προβηγκίας (νότια Γαλλία). Η Φαραντόλ παρουσιάζει ομοιότητες με τους χορούς γκαβότ, τζιγκ και ταραντέλα.

Περιγραφή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από πλευράς μουσικού ρυθμού ο χορός είναι σε ρυθμό 6 όγδοων. Το tempo είναι μέσο έως γρήγορο και η μουσική παίζεται από ένα φλάουτο και τύμπανο. Σύμφωνα με το The New Grove Dictionary of Music and Musicians[1], στον χορό αυτόν μια μακριά σειρά από παλικάρια και κοπέλες, που κάποτε φθάνουν στα 100 άτομα, χορεύουν κρατώντας τα χέρια αλλήλων, είτε κορδέλες ή μαντήλια. Το πρόσωπο που «σέρνει» τον χορό είναι πάντοτε εργένης και αυτού προηγείται ένας ή και περισσότεροι μουσικοί που παίζουν το μικρό ξύλινο φλάουτο «γκαλουμπέ» (galoubet) και ντέφι. Ο πρώτος χορευτής κρατά με το αριστερό του χέρι το χέρι του δεύτερου, ενώ με το δεξί ανεμίζει ένα σημαιάκι ή ένα μαντήλι ή μια κορδέλα, που χρησιμεύει ως σήμα για τα μέλη του χορού που ακολουθούν. Καθώς η Φαραντόλ προχωρεί ανά τις οδούς της κωμόπολης, στη σειρά των όσων χορεύουν προστίθενται συνεχώς νέοι χορευτές και χορεύτριες. Αυτός που σέρνει τον χορό (σύμφωνα με τον ποιητή Μιστράλ) «πηγαίνει και εμπρός-πίσω ... κάποιες φορές διαμορφώνει τη σειρά κυκλοτερώς, άλλες τη μετατρέπει σε σπειροειδή διάταξη, μετά αποσπάται από τους ακολουθούντες και χορεύει μπροστά, μετά ενώνεται και πάλι με τον δεύτερο και τον οδηγεί να περάσουν γρήγορα κάτω από τα σηκωμένα χέρια του τελευταίου ζευγαριού».

Η Φαραντόλ χορευόταν συνήθως σε όλες τις μεγάλες εορτές και πανηγύρια στις μικρές πόλεις της Προβηγκίας, όπως αυτή της Αγίας Δωρεάς ή στην τοπική «Coursos do la Tarasquo», που καθιερώθηκε από τον Κόμη της Προβηγκίας Ρενέ (τον «καλό Ρενέ της Προβηγκίας») στις 14 Απριλίου 1474 (ο Ρενέ είχε καταφύγει εκεί από τη Νάπολη, όπου ήταν βασιλιάς, κάτι που μπορεί να υπονοεί την προέλευση του χορού) και λαβαίνει χώρα στην Ταρασκόν κάθε χρόνο στις 29 Ιουλίου. Ειδικά σε αυτή την εκδήλωση προηγείται της Φαραντόλ ένα τεράστιο ομοίωμα ενός θρυλικού τέρατος (του Ταράσκ), που μεταφέρεται από αρκετούς άνδρες, ενώ παρακολουθείται από τους χαρούμενα ντυμένους «ιππότες του Ταράσκ» (chevaliers de la Tarasque).[1]

Προέλευση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
«Η φαραντόλ του μπαλέτου της Μασσαλίας», πίνακας του Εδουάρδο Λεόν Χαρίδο

Οι λαογράφοι του α΄ μισού του 20ού αιώνα (π.χ. Alford 1932) τοποθετούσαν την προέλευση των περισσότερων παραδοσιακών χορών και εθίμων «από αρχαιοτάτων χρόνων». Υπέθεταν έτσι και για τη Φαραντόλ προέλευση από την αρχαία Ελλάδα και ότι παρέμεινε λίγο-πολύ αμετάβλητη «κατά τις δύο ή τρεις χιλιετίες ζωής της».[2]

Δεν υπάρχει ικανοποιητική εξήγηση για την προέλευση του ονόματος. Ο Diez στο Etymologisches Wörterbuch der Romanischen Sprachen το συνδέει με το ισπανικό farandula, που υποδηλώνει μια ομάδα παικτών που περπατούν στους δρόμους, που με τη σειρά του το ετυμολογεί από το γερμανικό fahrende. Μια λιγότερο πιθανή ετυμολόγηση που έχει προταθεί είναι από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις φάλαγξ και δούλος, επειδή οι χορευτές της Φαραντόλ είναι συνδεδεμένοι σχηματίζοντας μια μακριά σειρά. Πέρα από αυτά, ο χορός είναι πολύ πιθανώς πράγματι ελληνικής προελεύσεως, θυμίζοντας τον χορό που αποδίδεται στον μυθικό ήρωα Θησέα, ο οποίος τον καθιέρωσε προκειμένου να γιορτάσει τη δραπέτευσή του από τον Λαβύρινθο. Σε αυτή την περίπτωση ίσως να εισάχθηκε στον γαλλικό νότο μέσω της Μασσαλίας.[1]

Πολλοί ιστότοποι[3][4], παλαιότερες εγκυκλοπαίδειες[5] και μερικά βιβλία ιστορίας της μουσικής[6] αναφέρουν ότι η Φαραντόλ είναι μεσαιωνικός χορός, αλλά ποτέ δεν παρέχουν έστω και μία πραγματική μεσαιωνική αναφορά στη Φαραντόλ. Παρά το ότι υπάρχουν περιγραφές από την Αναγέννηση χορών σε κύκλους και αλυσίδες, καθώς και μεσαιωνικές και αναγεννησιακές εικόνες που δείχνουν ανθρώπους να χορεύουν έτσι[7], δεν υπάρχει σύνδεσή τους με τη νεότερη Φαραντόλ: Ο Τουανό Αρμπώ, η γνωστότερη πηγή για τους αναγεννησιακούς ομαδικούς χορούς, δεν αναφέρει κάποιον χορό με τα συγκεκριμένα βήματα και κινήσεις της Φαραντόλ. Ο όρος Farandole δεν βρίσκεται σε λεξικά της παλαιάς γαλλικής ή της παλαιάς οξιτανικής γλώσσας (ως το αντίστοιχο farandoulo) και η πρώτη εμφάνιση της λέξεως, στη μορφή farandoule (από την οξιτανική), είναι από το 1776.[8] Με βάση όλα αυτά, ο ερευνητής των μεσαιωνικών χορών Robert Mullally συμπεραίνει ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις πως ο νεότερος παραδοσιακός χορός Φαραντόλ προσομοιάζει με οποιονδήποτε μεσαιωνικό χορό.[9]

Η Φαραντόλ έχει «χρησιμοποιηθεί» και για λιγότερο αθώους σκοπούς από την ψυχαγωγία: Το έτος 1815 ο στρατηγός Ζαν-Πιερ Ραμέλ ο νεότερος δολοφονήθηκε στην Τουλούζη από το εξαγριωμένο πλήθος, που μεταχειρίσθηκε τον τοπικό χορό του για να τον περικυκλώσει και να τον κατασφάξει.[1]

Στην κλασική μουσική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Σαρλ Γκουνό επέλεξε τη Φαραντόλ για να ανοίξει τη β΄ πράξη της όπεράς του Μιρέιγ (1864). Ο Ζωρζ Μπιζέ θέτει τη Φαραντόλ ως την τέταρτη και καταληκτήρια κίνηση της δεύτερης σουίτας τής L'Arlésienne (1872). Ωστόσο ο χορός δεν είναι κατάλληλος για το κλασικό μπαλέτο. Στο μπαλέτο του Τσαϊκόφσκι Η Ωραία Κοιμωμένη (1890), οι ντάμες απλώς προτείνουν μια Φαραντόλ στην τέταρτη σκηνή της β΄ πράξεως. Υπάρχει επίσης μία Φαραντόλ στην όπερα του Καμίγ Σαιν-Σανς Les Barbares (1901) και άλλη μία στο κλασικό κομμάτι για σαξόφωνο Tableaux de Provence (1958) του Πωλ Μωρίς, η πρώτη κίνηση από πέντε.[1]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Grove, Sir George (1908). Groves Dictionary of Music and MUsicians. Νέα Υόρκη: McMIllan. σελίδες 7–8. 
  2. ↑ Jean Baumel: Les Danses populaires, les farandoles, les rondes, les jeux choréographiques et les ballets du Languedoc méditerranéen, Institut d'études occitanes, Παρίσι 1958
  3. ↑ Ralf Brandhorst. «Worlds of Music». worlds-of-music.de. 
  4. ↑ «Farandole». medeltiden.kalmarlansmuseum.se. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2021. 
  5. ↑ Brockhaus Enzyklopädie in zwanzig Bänden: Siebzehnte völlig neu bearbeitete Auflage des Grossen Brockhaus, τόμος 6, FA Brockhaus, Wiesbaden 1968
  6. ↑ Jan Ling: Europas musikhistoria −1730, εκδ. Esselte, Uppsala 1983
  7. ↑ «Medieval Dancers». larsdatter.com. 
  8. ↑ Paul Robert, 2η έκδ. rev. Alain Rey: Le Grand Robert de la langue francaise, Παρίσι 1985, λ. «Farandole»
  9. ↑ Robert Mullally: The Carole. A Study of a Medieval Dance, Ashgate Publishing Ltd., Burlington 2011, σελ. 35

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]