Φιλελεύθερα κινήματα στο Ισλάμ

Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 10/05/2017.
Αυτό το λήμμα περιλαμβάνει ειδικούς χαρακτήρες. Αν δεν έχετε ειδική υποστήριξη για την εμφάνισή τους, μπορεί να δείτε ερωτηματικά, μικρά κουτιά ή άλλα σύμβολα.

Οι στοχαστές του προοδευτικού Ισλάμ (αραβικά: الإسلام التقدمي‎‎), ξεκινώντας από τον 19ο αιώνα, έχουν διανύσει πολύ δρόμο στην πορεία του φιλελευθερισμού, προτείνοντας ένα Ισλάμ βασισμένο στην ερμηνεία (αραβικά: الإسلام الاجتهادي‎‎). Μερικοί συγγραφείς, ωστόσο, προτιμούν να θεωρούν τον ισλαμικό προοδευτισμό και φιλελευθερισμό ως προωθούμενους από δύο διαφορετικά κινήματα.

Όποια και αν είναι η πραγματικότητα, και οι δύο έχουν ως κοινό μία θεώρηση της θρησκείας που θεμελιώνεται κυρίως στην ιζντιχάντ (ijtihad), δηλαδή σε μια αυθεντική ερμηνεία των ιερών Γραφών. Οι φιλελεύθεροι μουσουλμάνοι, στην πραγματικότητα, δεν συμφωνούν απαραίτητα με τις παραδοσιακές ερμηνείες του Κορανίου και των χαντίθ (hadith) και ισχυρίζονται ότι θέλουν να αποκαταστήσουν τις αρχές που καθοδηγούσαν τις πρώτες μουσουλμανικές κοινότητες και την ηθική και πλουραλιστική σημασία του ιερού κορανικού κειμένου.

Αυτό το μεταρρυθμιστικό κίνημα χρησιμοποιεί τον μονοθεϊσμό (tawhid) "ως μία οργανωτική αρχή για την ανθρώπινη κοινωνία και τη βάση της θρησκευτικής γνώσης, της ιστορίας, της μεταφυσικής, της αισθητικής και της ηθικής, καθώς και της κοινωνικής, οικονομικής και παγκόσμιας τάξης."[1]

Μία από τις τελευταίες οργανώσεις είναι η "Μουσουλμάνοι για Προοδευτικές Αξίες"[2] (Muslims for Progressive Values), μια ένωση που ιδρύθηκε από τον Ανί Ζονεβέλντ (Ani Zonneveld), ιδιαίτερα γνωστή για τον δεκάλογο των αρχών της. Άλλες σημαντικές οργανώσεις είναι το "Διεθνές Συνέδριο Ισλαμικού Φεμινισμού"[3] (International Congress on Islamic Feminism) και οι "Προοδευτικοί Μουσουλμάνοι-ες της Γαλλίας" ("Musulman-es Progressistes de France"[4]).

Μεταρρυθμιστές, όχι σχισματικοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα κινήματα αυτά στοχεύουν στη μεταρρύθμιση του Ισλάμ από μέσα και, ως εκ τούτου, δεν θεωρούνται ως σχισματικά, επειδή πιστεύουν επίσης στα θεμελιώδη δόγματα του Ισλάμ, (Έξι άρθρα της πίστης και οι Πέντε στύλοι του Ισλάμ).Ισχυρίζονται, επίσης, ότι η προσέγγιση του Ισλάμ από μέρους τους είναι πλήρως συμβατή με τις διδασκαλίες του, διαφοροποιούμενη από τις πιο συντηρητικές θεωρήσεις μόνο ως προς το πώς θα προσαρμόσουν τις ισλαμικές αξίες στη σύγχρονη ζωή.

Ειδικότερα, υποστηρίζουν μια ατομική και ηθική ερμηνεία των γραφών, παρά μια κυριολεκτική ερμηνεία. Από αυτή την άποψη, τοποθετούνται κατά κάποιο τρόπο σε συμφωνία με τον σουφικό ισλαμικό μυστικισμό.

Βασικές κατευθυντήριες γραμμές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι πιο αποδεκτές κατευθυντήριες γραμμές μεταξύ των φιλελεύθερων ισλαμικών φιλελεύθερων κινημάτων:

  •  αυτονομία του ατόμου στην ερμηνεία του Κορανίου και των χαντίθ
  • κριτική και εναλλακτική επανεξέταση στα θρησκευτικά κείμενα και την ισλαμική παράδοση
  • απόλυτη ισότητα των φύλων, ακόμη και σε τελετουργικές προσευχές
  • μια άποψη πιο ανοιχτή για τον σύγχρονο πολιτισμό σε σχέση με τα κοινωνικά έθιμα και τη μόδα
  •  μαζί με την ιζτιχάντ (ερμηνευτική προσπάθεια των γραφών), ζητούν επίσης να χρησιμοποιούν την έννοια της φιτράχ (fitrah) (φυσικό αίσθημα του σωστού ή του λάθους).

Κορανιστές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι μουσουλμάνοι που αποδέχονται μόνο το Κοράνι έχουν επικριτικές γνώμες για τα χαντίθ (γι' αυτό ονομάζονται επίσης αντι-χαντίθ [anti-ḥadīth]) τα οποία δεν δέχονται ως πηγή αυθεντική και/ή αξιόπιστη για την πίστη τους. Προτείνουν γενικά την πρωτοκαθεδρία του Κορανίου και σε μερικές περιπτώσεις αρνούνται στο σύνολο τα χαντίθ. Μειώνοντας τη σπουδαιότητα των χαντίθ ανοίγει η δυνατότητα να ξαναδιαβάσει κανείς τους κορανικούς στίχους με πιο φιλελεύθερο πνεύμα. Γι' αυτό τον λόγο επικρίνονται από τους περισσότερους που αντιθέτως πιστεύουν ότι ακριβώς τα χαντίθ διαφυλάσσουν την πιο αγνή ουσία του κορανικού κειμένου.

Ζητήματα και Διαμάχες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια του 19ου και του 20ου αιώνα, καθώς αναπτύσσονται στην κοινωνία ολοένα και πιο μοντέρνα ιδεολογικά ρεύματα, οι φιλελεύθεροι μουσουλμάνοι, προσπάθησαν να επανερμηνεύσουν πολλές πτυχές της θρησκείας τους.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για εκείνους που ζούσαν σε μη-μουσουλμανικές χώρες.

Σε γενικές γραμμές, χαρακτηρίζονται ως φιλελεύθεροι, προοδευτικοί ή μεταρρυθμιστές, όροι οι οποίοι, ωστόσο, δεν περιλαμβάνουν την ιεράρχηση των αντίστοιχων δυτικών πολιτικών κατηγοριών, αλλά μόνο την αντίθεση σε διάφορες συντηρητικές πτυχές των ισλαμικών κοινωνιών και στις παραδοσιακές ερμηνείες του Ισλάμ.

Αν και δεν υπάρχει πλήρης σύμπνοια, οι φιλελεύθεροι μουσουλμάνοι γενικά, συμφωνούν ως προς τα ακόλουθα σημεία:

Ιζτιχάντ ( επανερμηνεία των γραφών)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Συχνά δεν συμμερίζονται τις συντηρητικές ερμηνείες του Κορανίου, προτιμώντας να το μελετούν με τρόπο πιο αποδεκτό για τη σύγχρονη κοινωνία (βλ. ιζντιχάντ [ijtihad]. Εν πολλοίς-εξάλλου-αρνούνται τη διαμόρφωση των ισλαμικών νόμων με βάση συγκεκριμένους απομονωμένους στίχους του Κορανίου (πρακτική που παγιώθηκε ήδη από αιώνες). Σε αυτό το θέμα ισχυρίζονται ότι μια ολιστική θεώρηση του αραβικού πολιτιστικού περιβάλλοντος του 7ου αιώνα απορρίπτει τέτοιες κυριολεκτικές ερμηνείες.
  • Εξαιτίας των διαφορών που σχετίζονται με οικογενειακά και νομικά θέματα μεταξύ Κορανίου και χαντίθ, αμφισβητούν αξιοπιστία και εφαρμοσιμότητα είτε της λογοτεχνίας των χαντίθ είτε των παραδοσιακών ισλαμικών νόμων που απορρέουν από αυτήν και που δεν βρίσκουν απευθείας αντιστοιχία στο ίδιο το Κοράνιο.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • πιστεύουν ότι το Ισλάμ προωθεί την έννοια της απόλυτης ισότητας όλης της ανθρωπότητας και ότι αυτή είναι μία από τις θεμελιώδεις διδασκαλίες του. Το ζήτημα των ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι, ως εκ τούτου, μία από τις κυριότερες ανησυχίες τους. Καταγγέλλουν, επίσης, ότι, αν και πολλές χώρες με μουσουλμανική πλειοψηφία έχουν επικυρώσει τις συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, το θέμα αυτό είχε μικρή επίδραση στα νομικά τους συστήματα.

Ο Φεμινισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το σύμβολο του ισλαμικού φεμινισμού
  • Η Κατάσταση των γυναικών στο Ισλάμ, ο παραδοσιακός ρόλος των δύο φύλων στο Ισλάμ και ο ισλαμικός φεμινισμός, είναι άλλα ανοιχτά θέματα σε σχέση με τα οποία οι φιλελεύθεροι μουσουλμάνοι είναι συχνά επικριτικοί προς τις παραδοσιακές ερμηνείες των ισλαμικών νόμων που επιτρέπουν, για παράδειγμα, την πολυγαμία για τους άνδρες αλλά όχι την πολυανδρία για τις γυναίκες, που ευνοούν τα αρσενικά παιδιά σε σχέση με τα θηλυκά στο δικαίωμα της διαδοχής.
  • Παραδέχονται τη δυνατότητα για μια γυναίκα να αναλάβει έναν δημόσιο πολιτικό ρόλο, ακόμη και να διοικήσει το Κράτος και αντιτίθενται στον διαχωρισμό τους από τους άνδρες είτε στην κοινωνία, είτε στα τζαμιά.
  • Δέχονται ότι μια γυναίκα μπορεί να ηγηθεί μικτών ομάδων προσευχής, παρά την παράδοση που επιβάλλει στις γυναίκες να προσεύχονται σε ένα ξεχωριστό χώρο ή πίσω από τους άντρες. Η θέση αυτή είναι, ωστόσο, αμφιλεγόμενη (βλ. γυναίκες ως ιμάμηδες).
  • Μερικοί εναντιώνονται ακόμα και στην υποχρέωση των γυναικών να φορούν το χιτζάμπ (hijab), δηλώνοντας ότι ένα λιτό ένδυμα είναι ήδη αρκετά ισλαμικό τόσο για τους άνδρες όσο και τις γυναίκες. Άλλοι, ωστόσο, είναι υπέρ της μαντίλας επειδή, αποσεξουαλικοποιώντας τη γυναίκα, θα τη βοηθούσε να αντιμετωπίζεται περισσότερο ως πρόσωπο παρά ως αντικείμενο. Κάποιες φεμινίστριες δέχονται εξάλλου να φορούν τη μαντίλα για να τονίσουν ότι είναι - συγχρόνως- μουσουλμάνες και φεμινίστριες.[εκκρεμεί παραπομπή]

Εκκοσμίκευση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  •  ορισμένοι είναι υπέρ του μοντέλου που προτείνουν οι σύγχρονες δυτικές κοσμικές δημοκρατίες, που προβλέπουν τον διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους, και συνεπώς αντιτίθενται στο Ισλάμ ως πολιτικό κίνημα
  • πολλοί αμφιβάλουν για την ορθότητα και τη δυνατότητα εφαρμογής των ισλαμικών νόμων, επειδή (αναφερόμενοι σε αυτό στο μουταζιλισμό) πιστεύουν ότι το Κοράνι ήταν εμπνευσμένο από τον Θεό, απευθυνόμενο ειδικά στις πρώιμες μουσουλμανικές κοινότητες, γι' αυτό τονίζουν την ανάγκη να χρησιμοποιούν τη λογική για να εφαρμόσουν τις διδασκαλίες του κορανίου στις νέες καταστάσεις.

 Ανεκτικότητα και μη βία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • η ανεκτικότητα είναι ένα άλλο θέμα αγαπητό στους φιλελεύθερους μουσουλμάνους που είναι γενικά περισσότερο ανοιχτοί από τους άλλους ομοθρήσκους τους στον διαθρησκειακό διάλογο και στην επίλυση των συγκρούσεων με τον ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό, ινδουισμό, καθώς και μεταξύ των ίδιων των ισλαμικών μειονοτήτων.
  • είναι πιο δεκτικοί στο να θεωρήσουν την τζιχάντ (jihad) ως "εσωτερικό πνευματικό αγώνα" αντί για "ένοπλο αγώνα". Μεταξύ τους, επιπλέον, η ιδέα της μη-βίας ενισχύεται εμφανώς από μερικά κορανικά εδάφια όπως: "η άδεια να πολεμήσει κάποιος δίνεται μόνο στους καταπιεσμένους... που έχουν απομακρυνθεί από τα σπίτια τους, διότι είπαν: "ο Θεός είναι ο Κύριός μας'" (22:39)

Εμπιστοσύνη σε κοσμικές μελέτες 

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Είναι σκεπτικοί όσον αφορά τον εξισλαμισμό της γνώσης (δηλαδή μία ισλαμική προσέγγιση της οικονομίας, της επιστήμης, της ιστορίας και της φιλοσοφίας ) ως αυτόνομου πεδίου έρευνας. Αυτό οφείλεται συχνά στην ιστορική προοπτική των φιλελευθέρων που τους προσεγγίζει κυρίως απερίφραστα στα κοσμικά σχολεία. Ορισμένοι από αυτούς βλέπουν στην ανάπτυξή της μία προπαγανδιστική κίνηση των συντηρητικών μουσουλμάνων που θέλουν να παρουσιάσουν το Ισλάμ ως μία διδασκαλία που τα περιλαμβάνει όλα.
  • Λίγοι τείνουν να αντιληφθούν τις κορανικές διηγήσεις για τον Αδάμ, τον Νώε, τον Αβραάμ, τον Ιησού και άλλους Προφήτες του Ισλάμ ως ιστορικά επεισόδια, ερμηνεύοντάς τις γενικά ως ηθικές διδακτικές ιστορίες (ή μυθολογικές) για να διαδώσουν το ηθικό μήνυμα της θρησκέιας τους. Δέχονται επίσης επιστημονικές θεωρίες όπως η εξέλιξη και προτιμούν τα συμπεράσματα των ιστορικών και των αρχαιολόγων σε σχέση με το γράμμα των γραφών.

Κριτική του φιλελεύθερου ισλάμ 

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τόσο οι μετριοπαθείς μουσουλμάνοι όσο και οι παραδοσιακοί ασκούν συχνά κριτική προς τους φιλελεύθερους επειδή προωθούν, από τη δική τους άποψη, μια μορφή ήπια και όχι αυθεντική του Ισλάμ, ως εκ τούτου, αφομοιωμένη από τον δυτικό πολιτισμό.

Οι επικριτές των φιλελευθέρων λένε, εξάλλου, ότι είναι επίσης δυνατόν να δεχθούν τις διεκδικήσεις των γυναικών και τις επιστημονικές θεωρίες όπως τον εξελικτισμό στο πλαίσιο μιας παραδοσιακής θεώρησης του Ισλάμ. Επίσης, υπάρχει μεγάλη διαφωνία σχετικά με άλλα θέματα, όπως η ομοφυλοφιλία, που οι φιλελεύθεροι είναι πρόθυμοι να ανεχθούν, αλλά οι συντηρητικοί απαγορεύουν. Ωστόσο, τα θέματα αυτά εξακολουθούν να είναι πολύ αμφιλεγόμενα, ακόμη και ανάμεσα σε φιλελεύθερους (βλ. Ομοφυλοφιλία και Ισλάμ).

Επικριτικοί προς τους φιλελεύθερους μουσουλμάνους είναι επίσης άνθρωποι οι οποίοι είναι μη-μουσουλμάνοι και αντι-ισλαμιστές (βλέπε "Διεθνής Ελευθερία Πίστης). Αυτοί οι άνθρωποι καταδικάζουν ανοιχτά την ισλαμική θρησκεία και θεωρούν το Φιλελεύθερο Ισλάμ, μια άχρηστη μειοψηφία, ως εκ τούτου, ελάχιστα αξιόπιστη.

Θεωρητικοί και ακτιβιστές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Μοχάμεντ Ικμπάλ (Muhammad Iqbal)
  • Μοχάμεντ Κατάμι (Mohammad Khatami)
  • Μαχμούντ Ταλεγκάνι (Mahmud Taleghani)
  • Σιρίν Εμπαντί (Shirin Ebadi)
  • Μοχάμεντ Άλι (Muhammad Ali)
  • Ταχίρ Αμπάς (Tahir Abbas)
  • Κάλεντ Άμπου Ελ Φαντλ (Khaled Abou El Fadl)
  • Αλιρεζά Αλαβιταμπάρ (Alireza Alavitabar)
  • Μοχάμεντ Άμπεντ Ελ-Τζαμπρί (Mohammed Abed El-Jabri)
  • Αγιάν Χίρσι Άλι (Ayaan Hirsi Ali)
  • Μεχντί Μπαζαργκάν (Mehdi Bazargan)
  • Λουτφί Ασιαουκανίε (Luthfi Assyaukanie)
  • Αχμάντ Γκαμπέλ (Ahmad Ghabel)
  • Γκούλαμ Αχμέντ Περβέζ (Ghulam Ahmed Pervez)
  • Σιέντ Άχμεντ Καν (Syed Ahmed Khan)
  • Ρασάντ Καλίφα (Rashad Khalifa)
  • Μοχάμεντ Αλί Τζίνα (Μuhammad Ali Jinnah)
  • Δρ Σαμπίρ Αχμέντ (Dr Shabbir Ahmed)
  • Μοσέν Καντιβάρ (Mohsen Kadivar)
  • Μαουλάνα Αμπούλ Καλάμ Άζαντ (Maulana Abul Kalam Azad)
  • Εντίπ Γιουκσέλ (Edip Yuksel)
  • Μ. Α. Μουκτεντάρ Καν (M. A. Muqtedar Khan)
  • Φαζλούρ Ραχμάν (Fazlur Rahman)
  • Ζιαουντίν Σαρντάρ (Ziauddin Sardar)
  • Αμπντουλκαρίμ Σορούς (Abdolkarim Soroush)
  • Μοχάμαντ Μοζταχέντ Σαμπεσταρί (Mohammad Mojtahed Shabestari)
  • Γιουσέφ Σανέι (Yousef Sanei)
  • Αλί Σαριάτι (Ali Shariati)
  • Αμπντουλαχί Αχμέντ Αν- Ναϊμ (Abdullahi Ahmed An-Na'im)
  • Φαράγκ Φόντα (Farag Fōda)
  • Ιρφάν Χαμπίμπ (Irfan Habib)
  • Τζαβέντ Αχμέντ Γκαμντί (Javed Ahmed Ghamdi)
  • Περβέζ Χουντμπόι (Pervez Hoodbhoy)
  • Ρεζά Ασλάν (Reza Aslan)
  • Ξαντίρ Ντιαγέ (Xadir Diaye)
  • Μοσταφά Μαλεκιάν (Mostafa Malekian)
  • Ιρσάντ Μαντζί (Irshad Manji)
  • Χασέν Καλγκουμί (Hassen Chalghoumi)
  • Μαχμούντ Ταλεγκανί (Mahmoud Taleghani)
  • Μαχμούντ Μοχάμεντ Τάχα (Mahmoud Mohamed Taha)
  • Μπασάμ Τιμπί (Bassam Tibi)
  • Αμίνα Βαντούντ (Amina Wadud)
  • Τζαβέντ Αλί Γιούζερ Α Θίνκερ (Javed Ali User A Thinker)
  • Ρασίντ Σαζ (Rashid Shaz)
  • Αμίνα Τάιλερ (Αμίνα Σμπούι) [Amina Tyler (Amina Sboui)]

Ιδεολογίες και θεσμοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ισλαμική φιλοσοφία
  •  Muslim WakeUp!
  • Φιλελευθερος χριστιανισμός
  •  Γυναίκες ως ιμάμηδες
  • Ίδρυμα Αλ- Φατίχα
  • 99 Παραινέσεις
  • Ιερό Κοράνιο
  • Επιτροπή για την Υπεράσπιση των Νόμιμων Δικαιωμάτων

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Λεξικό της Οξφόρδης του Ισλάμ (2003), Εκδ. John Esposito, "Tawhid"
  2. ↑ Μουσουλμάνοι για Προοδευτικές Αξίες
  3. ↑ «Διεθνές Συνέδριο Ισλαμικού Φεμινισμού». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2017. 
  4. ↑ «Musulman-es Progressistes de France». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2017. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Il Corano e la donna: rileggere il testo sacro da una prospettiva di genere di Amina Wadud.
  • American Muslims: Bridging Faith and Freedom di M. A. Muqtedar Khan.
  • Liberal Islam: A Sourcebook di Charles Kurzman.
  • Progressive Muslims: On Justice, Gender, and Pluralism di Omid Safi.
  • Qur'an, Liberation and Pluralism di Farid Esack.
  • Revival and Reform in Islam di Fazlur Rahman.
  • The Unthought in Contemporary Islamic Thought di Mohammed Arkoun.
  • Unveiling Traditions: Postcolonial Islam in a Polycentric World di Anouar Majid.
  • Islam and Science: Religious Orthodoxy and the Battle for Rationality di Pervez Hoodbhoy
  • The Viability of Islamic Science di S. Irfan Habib, Economic and Political Weekly, 5 giugno 2004.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]