Χάλυβες

Σε χάρτη του 1624 οι Χάλυβες φέρονται να κατοικούσαν στα νότια παράλια του Πόντου

Οι Χάλυβες ή Αλιζώνες ή και Άλυβες ήταν αρχαίος λαός της Μικράς Ασίας που ζούσε στα παράλια του Εύξεινου πόντου, στα σημερινά σύνορα Γεωργίας και Τουρκίας. Η χώρα τους συνόρευε με τους Τάοχους και τους Σκυθήνες.[1]

Οι Χάλυβες αναφέρονται από πολλούς αρχαίους συγγραφείς και σχολιαστές. Κατά μερικούς από αυτούς, οι Χάλυβες ταυτίζονται (μέσω ετυμολογίας) με τους Αλιζώνες του Ομήρου οι οποίοι έρχονταν από τη μακρινή Αλύβη, ενώ άλλοι θεωρούν τους Αλιζώνες σκυθική φυλή ή τους τοποθετούν στην Παφλαγονία ή τους ταυτίζουν με τις Αμαζόνες.[2] Στα Αργοναυτικά του Ορφέως, οι Χάλυβες αναφέρονται ως ένας τους λαούς που συνάντησαν οι Αργοναύτες.[3] Στην Ιονική γραπτή παράδοση, οι Χάλυβες τοποθετούνται κατά μήκος του ποταμού Θερμώδοντα (σημ. Terme Çayı στην ανατολική Τουρκία), ενώ ο Απολλώνιος ο Ρόδιος τους θέλει στο στόμιο του ποταμού αυτού, πέρα από τη χώρα των Αμαζόνων, αποκαλώντας τους «εξαθλιωμένο λαό που ζει σε μια άγονη βραχώδη γη».[2] Ο Σκύλαξ στο βιβλίο Σκύλακος περίπλους αναφέρει ότι βρισκόταν μετά τη χώρα των Τιβαρηνών και μετά τους Χάλυβες ήταν οι Ασσύριοι. Αναφέρει το κλειστό λιμάνι Γενέσιντις και τις ελληνικές αποικίες Σταμενεία και Ιασονία.[4]

Για την ετυμολογία του ονόματος Χάλυβες, έχει προταθεί η χεττιτική λέξη Khaly-wa (δηλ. χώρα του Άλυος ποταμού).[5]

Ο Ξενοφών πέρασε από τη χώρα τους κατά την Kάθοδο των Μυρίων . Όπως αναφέρει ζούσαν σε οχυρωμένες πόλεις[6] δεν τους υποδέχτηκαν φιλόξενα αλλά δεν τους δημιούργησαν και μεγάλα προβλήματα στην πορεία τους. Ο ποταμός Άρπασος ήταν το φυσικό σύνορο με του Σκυθήνες,[7] κύρια ασχολία των κατοίκων ήταν η επεξεργασία μετάλλων και κυρίως σιδήρου και χάλυβα.[8] Την περίοδο εκείνη η χώρα των Χάλυβων αποτελούσε τμήμα της Περσικής Αυτοκρατορίας, ο Ξενοφών με τους Μυρίους τους είχε αντιμετωπίσει σε μάχη, στον ποταμό Φάσι, με τον περσικό στρατό και τους είχε τρέψει σε φυγή.[9]

Οι αρχαίοι θεωρούσαν τους Χάλυβες φημισμένους στην κατεργασία του αργύρου και του σιδήρου. Πάντως, στην Τουρκία και τη Γεωργία, κατά μήκος των ακτών του Ευξείνου Πόντου, έχουν βρεθεί ίχνη αποθέσεων μεταλλουργίας και επεξεργασίας σιδήρου. Για τις μεταλλουργικές ικανότητες των Χαλύβων, έχει και πάλι προταθεί χιττιτική προέλευση.[10] Από τους αρχαίους Χάλυβες πήρε η περιοχή τη νεώτερη ονομασία της, Χαλδία.

Υποσημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ [...]ἐντεῦθεν ἐπορεύθησαν σταθμοὺς δύο παρασάγγας δέκα· ἐπὶ δὲ τῇ εἰς τὸ πεδίον ὑπερβολῇ ἀπήντησαν αὐτοῖς Χάλυβες καὶ Τάοχοι καὶ Φασιανοί. [...] Κύρου Ανάβασις Δ [4.6.5 ]
  2. ↑ 2,0 2,1 Vassileva (1998), σελ. 74-75.
  3. ↑ [...] και Χάλυβες, Τιβαρηνά τ' έθνη [...] Ορφέως Αργοναυτικά, 210.
  4. ↑ Σκύλακος Περίπλους [1].
  5. ↑ Σχόλιο του A. Sayce σε Vassileva (1998), σελ. 74.
  6. ↑ [...] ᾤκουν δὲ ἐν τοῖς ὀχυροῖς, [...] Κύρου Ανάβασις Δ [4.7.17 ].
  7. ↑ [...] ἐκ τούτων οἱ Ἕλληνες ἀφίκοντο ἐπὶ Ἅρπασον ποταμόν, εὖρος τεττάρων πλέθρων. ἐντεῦθεν ἐπορεύθησαν διὰ Σκυθηνῶν σταθμοὺς [...]Κύρου Ανάβασις Δ [4.7.18 ].
  8. ↑ Γεώργιου Κ. Σκαλιέρη, Λαοί και φυλαί της Μικράς Ασίας: μετα πινάκων και χαρτών.
  9. ↑ [...] ὁ δὲ εἶπεν ὅτι Τιρίβαζος εἴη ἔχων τήν τε ἑαυτοῦ δύναμιν καὶ μισθοφόρους Χάλυβας καὶ Ταόχους· παρεσκευάσθαι δὲ αὐτὸν ἔφη ὡς ἐπὶ τῇ ὑπερβολῇ τοῦ ὄρους ἐν τοῖς στενοῖς ᾗπερ μοναχῇ εἴη πορεία, ἐνταῦθα ἐπιθησόμενον τοῖς Ἕλλησιν[...] Κύρου Ανάβασις Δ [4.4.18].
  10. ↑ Vassileva (1998), σελ. 75.

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]