Στις νοηματικές γλώσσες, χειρομορφή (DEZ) είναι η χαρακτηριστική μορφή που παίρνουν τα χέρια καθώς χρησιμοποιούνται για να σχηματίσουν νοήματα.[1] Η χειρομορφή είναι ένα από τα πέντε στοιχεία ενός νοήματος, μαζί με τη θέση (TAB), τον προσανατολισμό (ORI), την κίνηση (SIG) και τα μη χειρονομικά στοιχεία.[2][3] Οι διαφορετικές νοηματικές γλώσσες χρησιμοποιούν διαφορετικές χειρομορφές.
Οι πιθανές χειρομορφές χεριών περιορίζονται από διάφορους μηχανικούς και νευρικούς παράγοντες. Οι εξελικτικές δυνάμεις οδήγησαν στο να γίνονται ευκολότερα ή πιο φυσικά ορισμένες χειρομορφές από τον άνθρωπο. Αυτές οι τάσεις μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:[4]
Μια μελέτη του 2022 για τις χειρομορφές διαπίστωσε ότι το 85,6% των χειρομορφές σε 33 νοηματικές γλώσσες συμμορφώνονται με αυτές τις βιολογικές τάσεις. Επιπλέον, βρέθηκαν 35 χειρομορφές οι οποίες αντιπροσωπεύονται στο 89,2% των 33 γλωσσών που εξετάστηκαν. Οι χειρομορφές που δεν συμμορφώνονταν με αυτές τις τάσεις είχαν κοινό δακτυλοσυλλαβισμό. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι ο δακτυλοσυλλαβισμός είναι αποτέλεσμα κουλτούρας και τυπικής εκπαίδευσης και δεν προκύπτει φυσικά.[4]
Η Αμερικανική Νοηματική Γλώσσα χρησιμοποιεί 18 χειρομορφές για τα κοινά νοήματα, συν μερικές επιπλέον χειρομορφές για το δακτυλικό αλφάβητο.[5]
Δεν εμφανίζονται όλες οι χειρομορφές σε κάθε προσανατολισμό, κίνηση ή τοποθεσία: υπάρχουν περιορισμοί.
Handshape.