DQ Ηρακλέους

α Τραπέζης
Αστερισμός:	Ηρακλής
Συντεταγμένες (εποχή 2000.0):	α = 18^h:07^m:30,2^s , δ = +45°.51΄.33΄΄
Φαινόμενο μέγεθος:	15,16
Φασματικός τύπος:	DBe + M2 V
Απόσταση από τη Γη:	1.260 ± 100 έτη φωτός
Ονομασίες σε καταλόγους	CDS 959, GCRV 10587, 2MASS J18073024+4551325, SBC7 665, AAVSO 1804+45

Ο DQ Ηρακλέους (DQ Herculis, DQ Her), γνωστός και ως Καινοφανής του Ηρακλέους του 1934 (Nova Herculis 1934), είναι κατακλυσμικός μεταβλητός αστέρας που ανακαλύφθηκε όταν παρατηρήθηκε η έκρηξή του ως κλασικού αργού καινοφανούς αστέρα στις 13 Δεκεμβρίου 1934. Η ανακάλυψη έγινε, ή τουλάχιστον πρωτοαναφέρθηκε, από τον Άγγλο ερασιτέχνη αστρονόμο Μάνινγκ Πρέντις (J.P.M. Prentice) από τη μικρή πόλη Στόουμαρκετ του Σάφολκ.^[1] Ωστόσο ήταν εύκολα ορατός με γυμνό μάτι, φθάνοντας στο φωτεινότερό του φαινόμενο μέγεθος +1,5 στις 22 Δεκεμβρίου 1934, δηλαδή λίγες νύκτες αργότερα.^[2] Ο καινοφανής παρέμεινε ορατός με γυμνό μάτι επί μήνες.^[3]

Ο DQ Ηρακλέους είναι το υπόδειγμα μιας κατηγορίας κατακλυσμικών μεταβλητών αστέρων, των λεγόμενων ενδιάμεσων πολικών, που είναι γνωστοί και ως «αστέρες (τύπου) DQ Ηρακλέους». Αλλά και η σύγχρονη αντίληψη για τους ίδιους τους καινοφανείς άρχισε να σχηματίζεται όταν ο Μερλ Γουόκερ (Merle F. Walker) ανακάλυψε, το 1954, ότι ο παλαιός Καινοφανής του Ηρακλέους 1934 συνιστούσε διπλό αστρικό σύστημα. Το γεγονός αυτό αποκαλύφθηκε από τις μικρές (όχι εκρηκτικές), περιοδικές και πολύ συχνές (με περίοδο 4 ώρες και 39 λεπτά) αυξομειώσεις στο φως του που φθάνει στη Γη.

Αστροφυσικά δεδομένα

Το σύστημα επιδεικνύει μικρές μεταβολές στην παραπάνω περίοδο, πιθανώς εξαιτίας της παρουσίας ενός τρίτου σώματος.^[4] Το σημερινό του φαινόμενο μέγεθος είναι 15,16, δηλαδή είναι ορατό μόνο με αρκετά μεγάλα τηλεσκόπια και στην εκτιμώμενη απόσταση αντιστοιχεί σε απόλυτο μέγεθος 12,99. Το φάσμα του λευκού νάνου συνοδεύεται από φάσμα ερυθρού νάνου με επιφανειακές θερμοκρασίες 14.500 Κ και 3.500 Κ, αντιστοίχως. Οι αντίστοιχες μάζες είναι 0,7 και 0,4 ηλιακές μάζες, ενώ οι διάμετροι 0,012 και 0,44 της ηλιακής. Η απόσταση που χωρίζει τα κέντρα των δύο αστέρων του συστήματος είναι μόλις 0,003 αστρονομική μονάδα ή 450.000 χιλιόμετρα.

Στον λαϊκό πολιτισμό

Ο Καινοφανής του Ηρακλέους του 1934 υπήρξε ένα από τα φωτεινότερα σώματα του νυκτερινού ουρανού που μπορούσε κάποιος να παρατηρήσει από το Βόρειο Ημισφαίριο. Εκτός από την ερευνητική επιστημονική βιβλιογραφία, είχε σημαντική κάλυψη από τα ΜΜΕ.^[5][6] Ο Μπραντ Ρίκα, καθηγητής των αγγλικών στο Πανεπιστήμιο Case Western Reserve (Οχάιο, ΗΠΑ) έχει υποστηρίξει ότι ο συγκεκριμένος καινοφανής ίσως να επέδρασε στην ανάπτυξη της αρχικής ιστορίας του υπερήρωα των κόμικ Σούπερμαν.^[7]

Παραπομπές

1. «DQ Her». www.britastro.org. Ανακτήθηκε στις 9 Αυγούστου 2017. 
2. Wright, W.H. (1935). «Comments on Nova Herculis 1934». Publications of the Astronomical Society of the Pacific 47 (275): 47–49. doi:10.1086/124534. Bibcode: 1935PASP...47...47.. 
3. «Nova Herculis, Discovered in December 1934, Varies From First to Thirteenth Magnitudes--Now Fading, About Sixth». 7 Δεκεμβρίου 1935. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2013. 
4. Dai & Qian; Qian, S. B. (2009). «Plausible explanations for the variations of orbital period in the old nova DQ Herculis». Astronomy and Astrophysics 503 (3): 883–888. doi:10.1051/0004-6361/200810909. Bibcode: 2009A&A...503..883D. 
5. Waldemar Kaempffert (1934-12-23). «The Week In Science: STAR OF BETHLEHEM A NOVA?; Recent Brilliant Outburst Recalls the Orb the Magi Followed». The New York Times. https://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9E02E6D6103EE53ABC4B51DFB467838F629EDE&n=Top%2fClassifieds%2fReal%20Estate%2fColumns%2fLiving%20In. Ανακτήθηκε στις 2013-08-08. 
6. «Science: Nova Herculis; Swaseya». Time. 1934-12-31. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-08-13. https://web.archive.org/web/20130813190231/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,754501,00.html. Ανακτήθηκε στις 2013-08-08. 
7. «Superman's Origins Possibly Born from Star Explosion». 12 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2013. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ο Καινοφανής του Ηρακλέους