Το Rhizome είναι αμερικανικός μη κερδοσκοπικός καλλιτεχνικός οργανισμός που υποστηρίζει και παρέχει πλατφόρμα για την τέχνη των νέων μέσων.
Ο καλλιτέχνης και κριτικός Μαρκ Τράιμπ ίδρυσε το Rhizome ως λίστα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου το 1996, ενώ ζούσε στο Βερολίνο.[1][2] Η λίστα περιελάμβανε έναν αριθμό ανθρώπων που ο Tribe είχε γνωρίσει στην Ars Electronica.[3] Μέχρι τον Αύγουστο, το Rhizome είχε εγκαινιάσει τον ιστότοπό του, ο οποίος μέχρι το 1998 είχε αποκτήσει σημαντικό αναγνωστικό κοινό στην κοινότητα της διαδικτυακής τέχνης.[4] Το Rhizome, που αρχικά είχε χαρακτηριστεί ως επιχείρηση, έγινε μη κερδοσκοπικός οργανισμός το 1998, μεταβαίνοντας στην κατάληξη ".org.".[4] Σε συνέντευξή του στη Λόρελ Πτακ για το Αρχείο του Κέντρου Κριτικών Σπουδών και Τέχνης στον Σύγχρονο Πολιτισμό, ο Τράιμπ εξηγεί: «Το σκέφτηκα σαν το Artforum να συναντά το AltaVista, ως ένα είδος εναλλακτικής λύσης από κάτω προς τα πάνω στις ιεραρχίες του κόσμου της τέχνης από πάνω προς τα κάτω».[3]
Το Rhizome δημιούργησε διαδικτυακό αρχείο με την ονομασία ArtBase το 1999.[5] Το ArtBase σχεδιάστηκε αρχικά αποκλειστικά ως βάση δεδομένων για έργα διαδικτυακής τέχνης. Σήμερα, το πεδίο κάλυψης του ArtBase έχει επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει και άλλες μορφές τέχνης που εμπλέκονται με την τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένων των παιχνιδιών, του λογισμικού και των διεπιστημονικών έργων με διαδικτυακά στοιχεία. Τα έργα υποβάλλονται από τους ίδιους τους καλλιτέχνες.[6] Εκτός από τη φιλοξενία αρχειοθετημένων έργων, το έργο ψηφιακής διατήρησης του Rhizome περιλαμβάνει τη συντήρηση της ψηφιακής τέχνης και την ενημέρωση παρωχημένου κώδικα.[7]
Το 2003, το Rhizome άρχισε να συνεργάζεται με το Νέο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Νέα Υόρκη.[8] Σήμερα, τα προγράμματα του Rhizome περιλαμβάνουν εκδηλώσεις, εκθέσεις στο Νέο Μουσείο και αλλού, έναν ενεργό ιστότοπο και ένα αρχείο με περισσότερα από 2.000 έργα τέχνης νέων μέσων.[9] Η σχέση αυτή υπήρξε κατά καιρούς αμφιλεγόμενη, με τα μέλη του Rhizome να αναφέρουν τις πρακτικές τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος του μουσείου, συμπεριλαμβανομένης της λεκτικής παρενόχλησης και της κακοποίησης.[10][11]
Ο οργανισμός έχει εκδώσει ένα βιβλίο με τις εκδόσεις Link Editions, το "The Best of Rhizome 2012" με την επιμέλεια της πρώην εκδότριας Τζοάν Μακ Νιλ.[12] Το 2015, ο οργανισμός προχώρησε σε εκ νέου λανσάρισμα του rhizome.org με νέο σχεδιασμό που δημιούργησε η Wieden+Kennedy.[13]
Το Rhizome λειτουργεί ένα πρόγραμμα ψηφιακής διατήρησης, με επικεφαλής τον Ντράγκαν Έσπενσιντ, το οποίο επικεντρώνεται στη δημιουργία δωρεάν εργαλείων λογισμικού ανοικτού κώδικα για την αποκέντρωση των πρακτικών αρχειοθέτησης και διατήρησης λογισμικού στο διαδίκτυο και τη διασφάλιση της συνεχούς πρόσβασης στις συλλογές ψηφιακής τέχνης του.[9]
Το ArtBase του Rhizome ιδρύθηκε το 1999 και είναι διαδικτυακό αρχείο τέχνης νέων μέσων που περιλαμβάνει περίπου 2.110 έργα τέχνης. Το ArtBase περιλαμβάνει ευρύ φάσμα έργων καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο που χρησιμοποιούν υλικά όπως λογισμικό, κώδικα, ιστότοπους, κινούμενη εικόνα, παιχνίδια και προγράμματα περιήγησης για αισθητικούς και κριτικούς σκοπούς.[9]
Ανταποκρινόμενο στις ανάγκες του ArtBase, καθώς και στον αυξανόμενο αριθμό καλλιτεχνών που δημιουργούν έργα σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και σε διαδραστικούς ιστότοπους, το 2014 το Rhizome ξεκίνησε ένα πρόγραμμα για την ανάπτυξη εργαλείων ανοιχτού κώδικα για τη διαδικτυακή αρχειοθέτηση που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τόσο την αποστολή του όσο και μια ευρύτερη κοινότητα χρηστών.[9] Το Rhizome εγκαινίασε το 2014 το εργαλείο αρχειοθέτησης μέσων κοινωνικής δικτύωσης Colloq, το οποίο λειτουργεί αναπαράγοντας τη διεπαφή των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης.[14] Το έργο της Αμάλια Ούλμαν στο Instagram "Excellences and Perfections" (2014) ήταν το πρώτο έργο τέχνης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που αρχειοθετήθηκε με το Colloq.[14] Το Colloq δίνει ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο με τον οποίο ένας χρήστης αλληλεπιδρά με τη διεπαφή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τη στιγμή της δημιουργίας, χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται "web capturing" για την αποθήκευση της συμπεριφοράς του ιστότοπου.[15] Το εργαλείο αναπτύχθηκε από τον Ίλια Κρέμερ και τον ψηφιακό συντηρητή του Rhizome, Ντράγκαν Έσπενσιντ. Το 2015, το Rhizome παρουσίασε το αρχείο του επιδραστικού ιστολογίου τέχνης VVORK, σηματοδοτώντας την πρώτη φορά που το Colloq χρησιμοποιήθηκε για την αρχειοθέτηση ενός ολόκληρου ιστότοπου.[16] Η αρχειοθέτηση του VVORK επέτρεψε στο Rhizome να αντιμετωπίσει την πρόκληση της αρχειοθέτησης ενσωματωμένου περιεχομένου βίντεο, το οποίο συχνά φιλοξενείται σε ιστότοπο τρίτου μέρους.[16] Ο ιστότοπος είχε αρχειοθετηθεί προηγουμένως από το Internet Archive,[17] αλλά η καταγραφή αυτή δεν περιελάμβανε ενσωματωμένα μέσα όπως τα βίντεο, τα οποία το Colloq κατασκευάστηκε για να καταγράφει.[16] Για το εργαλείο, ο Τζον Ιππόλιτο, καθηγητής νέων μέσων στο Πανεπιστήμιο του Μέιν, δήλωσε: καθιστά τα αρχεία "όσο το δυνατόν πιο κοντά, θα έχετε την εμπειρία της αλληλεπίδρασης με τον πραγματικό ιστότοπο".[18]
Το 2015, η Rhizome ενσωμάτωσε το έργο Colloq σε μια πιο εκτεταμένη πρωτοβουλία Webrecorder.[19] Τον Αύγουστο του 2016, ο οργανισμός παρουσίασε τη δημόσια έκδοση ενός πιο ολοκληρωμένου εργαλείου Webrecorder, το οποίο είναι ένα δωρεάν εργαλείο αρχειοθέτησης ιστού που επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργούν τα δικά τους αρχεία του δυναμικού ιστού.[20] Με χρηματοδότηση από το Ίδρυμα Άντριου Γ. Μέλον, το Webrecorder στοχεύει στην αρχειοθέτηση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, περιεχομένου βίντεο και άλλου δυναμικού περιεχομένου και όχι στατικών ιστοσελίδων. Το Webrecorder είναι μια προσπάθεια να τοποθετήσει εργαλεία αρχειοθέτησης του ιστού στα χέρια μεμονωμένων χρηστών και κοινοτήτων.[21]
Τον Δεκέμβριο του 2015, το Rhizome εγκαινίασε το oldweb.today, ένα έργο που επιτρέπει στους χρήστες να βλέπουν αρχειοθετημένες ιστοσελίδες μέσα από προσομοιωμένες εκδόσεις παλαιών προγραμμάτων περιήγησης στο διαδίκτυο.[22] Οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν στον ιστότοπο της επιλογής τους μέσα σε εκδόσεις των Mosaic, Netscape Navigator, Internet Explorer, Mozilla Firefox και Google Chrome. Το έργο δίνει στους χρήστες μια βαθύτερη κατανόηση του ιστορικού του ιστού και του τρόπου με τον οποίο τα περιβάλλοντα περιήγησης μεταβάλλουν την εμπειρία του ατόμου στο διαδίκτυο. Είναι ένα παράδειγμα της τεχνολογίας "Emulation as a Service", που μιμείται παλιά προγράμματα λογισμικού ώστε να μπορούν να τρέξουν σε νέους υπολογιστές.
Το 2020, το Rhizome μετονόμασε το έργο Webrecorder.io. σε Conifer. Το Conifer επιτρέπει στους χρήστες του "να δημιουργούν υψηλής πιστότητας, διαδραστικές καταγραφές οποιουδήποτε ιστότοπου στον οποίο περιηγούνται και μια πλατφόρμα για να κάνουν προσβάσιμες αυτές τις καταγεγραμμένες ιστοσελίδες".[23]
Το πρόγραμμα αναθέσεων του Rhizome ιδρύθηκε το 2001 για να υποστηρίξει καλλιτέχνες που εργάζονται με την τεχνολογία και μέχρι το 2016 έχει απονείμει περισσότερες από 100 αναθέσεις.[13] Το 2008, το Rhizome επέκτεινε το πεδίο εφαρμογής των αναθέσεων από την αυστηρά βασισμένη στο διαδίκτυο τέχνη στο ευρύ φάσμα μορφών και πρακτικών που εμπίπτουν στην κατηγορία της τέχνης των νέων μέσων. Αυτό περιλαμβάνει έργα που εμπλέκουν δημιουργικά τις νέες και δικτυακές τεχνολογίες ή προβληματίζονται σχετικά με τον αντίκτυπο αυτών των εργαλείων και μέσων. Με αυτή τη διευρυμένη μορφή, τα έργα που ανατίθενται μπορούν να λάβουν την τελική μορφή διαδικτυακών έργων, παραστάσεων, βίντεο, εγκαταστάσεων ή ηχητικής τέχνης. Τα έργα μπορούν να δημιουργηθούν για το πλαίσιο της γκαλερί, το κοινό, το διαδίκτυο ή τις δικτυωμένες συσκευές.[24]
Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητάς του, το Rhizome έχει παρουσιάσει εκθέσεις διαδικτυακά και σε χώρους γκαλερί.
Το 2005 στο Νέο Μουσείο, το Rhizome παρουσίασε αυτή την έκθεση 40 επιλογών από το διαδικτυακό αρχείο του για την τέχνη των νέων μέσων, το ArtBase. Η έκθεση, την οποία επιμελήθηκαν η τότε διευθύντρια Λόρεν Κορνέλ και η πρώην διευθύντρια Ρέιτσελ Γκριν, ασχολήθηκε με το ύφος της ακαθαρσίας, το διαδικτυακό σινεμά, τα παιχνίδια, το ηλεκτρονικό εμπόριο, την οπτικοποίηση δεδομένων και τις βάσεις δεδομένων, τη διαδικτυακή διασημότητα, το δημόσιο χώρο, το λογισμικό, τον κυβερνοφεμινισμό και την πρώιμη διαδικτυακή τέχνη.[25]
Το 2013, ο οργανισμός παρουσίασε ένα βιωματικό έργο τέχνης του καλλιτέχνη Εντ Φορνίλς, το οποίο ανέδειξε την ακολασία του κόσμου της τέχνης και της υψηλής κοινωνίας με το «αναγκαστικό γδύσιμο», την κατανάλωση φετών σαλαμιού από γυμνά σώματα, την εκμετάλλευση απλήρωτων καλλιτεχνών performance και ανδρών στρίπερ.[26]
Τον Οκτώβριο του 2016, το Rhizome εγκαινίασε το Net Art Anthology, μια διετή διαδικτυακή έκθεση αφιερωμένη στην αναπαράσταση 100 βασικών έργων τέχνης από την ιστορία της διαδικτυακής τέχνης. Ένα έργο ανά εβδομάδα θα επανασχεδιάζεται και θα εννοιολογείται μέσω μιας ηλεκτρονικής σελίδας της έκθεσης. Σχεδιασμένη σε συνεργασία με το τμήμα ψηφιακής συντήρησης του Rhizome, το Net Art Anthology χρησιμοποιεί τα εργαλεία που έχει αναπτύξει το Rhizome για τη διατήρηση δυναμικών έργων τέχνης που βασίζονται στον ιστό.[27] Το έργο εγκαινιάστηκε με ένα καλλιτεχνικό πάνελ στο Νέο Μουσείο στις 27 Οκτωβρίου 2016, στο οποίο συμμετείχαν οι Όλια Λιάλινα, Μάρθα Γουίλσον, Μαρκ Τράιμπ και Ρικάρντο Ντομίνγκεζ.[28]
Από το 2010, το Rhizome διοργανώνει ένα ετήσιο συνέδριο στο Νέο Μουσείο, στο οποίο κορυφαίοι τεχνολόγοι και σύγχρονοι καλλιτέχνες δημιουργούν κάτι νέο - τέχνη, εφαρμογές, συχνά συζητήσεις για την ψηφιακή κουλτούρα.[29] Το πρόγραμμα έχει οδηγήσει σε πολλά επιδραστικά έργα, όπως μια νεοφυή επιχείρηση με την ονομασία Monegraph, ένα σύντομο ντοκιμαντέρ για τους New York Times από τη Λάουρα Πουατράς και έργα τέχνης που παρουσιάστηκαν αργότερα σε μεγάλα καλλιτεχνικά ιδρύματα, όπως το Image Atlas των Τάριν Σάιμον και Άαρον Σουόρτς.[30][31][32]